Σε μία από τις δυσκολότερες στιγμές στην ιστορία της βρίσκεται η Ουκρανία μετά το αμερικανικό τελεσίγραφο προς το Κίεβο να συμφωνήσει ώς την Πέμπτη στο ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων που εκπόνησε η Ουάσιγκτον από κοινού με τη Μόσχα, ή να συνεχίσει να πολεμάει χωρίς τις ΗΠΑ στο πλευρό της. «Συνθηκολόγηση ή πόλεμος – χωρίς τις ΗΠΑ ως σύμμαχο» είναι με δύο λόγια το δίλημμα που αντιμετωπίζει ο πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Eκτεθειμένοι είναι πλέον και οι Ευρωπαίοι που όχι μόνο δεν ενημερώθηκαν εγκαίρως για το σχέδιο αλλά βλέπουν τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο για μια νέα Γιάλτα, χωρίς όμως να τους λαμβάνει υπόψη. Δεν είναι δυνατόν να επιβραβευθεί ο επιτιθέμενος γιατί αυτό γεννά μεγαλύτερη επιθετικότητα, προειδοποίησε χαρακτηριστικά η Κάγια Κάλας, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας. «Η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο του Ζελένσκι», σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο που επικαλέστηκε το Axios.
Την περασμένη Πέμπτη, ανώτεροι στρατιωτικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ επισκέφθηκαν το Κίεβο για επαφές με Ουκρανούς αξιωματούχους. Στόχος ήταν η «ανταλλαγή απόψεων για την ειρήνευση». Η επίσκεψη ακολούθησε δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία Ουάσιγκτον και Μόσχα είχαν ήδη πραγματοποιήσει μυστικές συνομιλίες, καταρτίζοντας το σχέδιο 28 σημείων, χωρίς να εμπλέκεται το Κίεβο. Αυτό περιλαμβάνει όρους-μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις της Μόσχας, τους οποίους το Κίεβο είχε αποκλείσει μέχρι σήμερα, όπως η παραχώρηση εδαφών της ανατολικής περιοχής του Ντονμπάς στη Ρωσία, η αφαίρεση της δυνατότητας για ένταξη στο ΝΑΤΟ αλλά και η μείωση των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας σε 600.000 στρατιώτες.
Θετικός ο Πούτιν – Στην πρώτη αντίδρασή του ο Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι θα μπορούσε το σχέδιο να αποτελέσει τη βάση μιας συμφωνίας ειρήνευσης, προσθέτοντας ότι αν το Κίεβο το απορρίψει, οι ρωσικές δυνάμεις θα προελάσουν περαιτέρω.
Μέχρι την Πέμπτη
Η Ουάσιγκτον φέρεται να έχει προειδοποιήσει το Κίεβο ότι η Ουκρανία θα πρέπει να υπογράψει το πλαίσιο ειρηνευτικής συμφωνίας του Ντόναλντ Τραμπ έως την ερχόμενη Πέμπτη, την Ημέρα των Ευχαριστιών. Σε διαφορετική περίπτωση, οι Αμερικανοί απειλούν ότι θα αναστείλουν την παροχή όπλων και πληροφοριών από τις μυστικές υπηρεσίες και τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους τους. Το δεύτερο σκέλος της απειλής είναι και το πιο επώδυνο, μιας και οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν, με μεγάλο κόπο και κόστος, να καλύψουν το κενό σε ό,τι αφορά τα όπλα, όχι όμως και στο πεδίο των πληροφοριών.
Με τις ΗΠΑ να τον πιέζουν για να αποδεχθεί την ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν θα προδώσει τη χώρα του και πως εργάζεται εποικοδομητικά με τις ΗΠΑ πάνω στην πρόταση, αλλά προειδοποίησε ότι το Κίεβο μπορεί να κληθεί να αποφασίσει μεταξύ της απώλειας του «βασικού εταίρου» της χώρας και της αξιοπρέπειάς της. Αναγνώρισε μάλιστα ότι την ερχόμενη εβδομάδα η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει μεγάλη πίεση «για να μας αποδυναμώσουν, για να μας διχάσουν», τονίζοντας ότι «ο εχθρός δεν κοιμάται». Στο πλαίσιο αυτό, διαβεβαίωνε τους Ουκρανούς πολίτες: «Θα παρουσιάσω επιχειρήματα, θα πείσω, θα προτείνω εναλλακτικές λύσεις».
Στην πρώτη του αντίδραση ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είπε ότι θα μπορούσε το σχέδιο να αποτελέσει τη βάση μιας συμφωνίας ειρήνευσης, προσθέτοντας ότι αν το Κίεβο το απορρίψει οι ρωσικές δυνάμεις θα προελάσουν περαιτέρω. «Η αμερικανική κυβέρνηση έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να εξασφαλίσει τη συναίνεση της ουκρανικής πλευράς. Η Ουκρανία αντιτίθεται στο σχέδιο», ανέφερε. Ο Λευκός Οίκος επισήμως κρατούσε επίσης χαμηλούς τόνους, με τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο να αναφέρει απλώς ότι νέες προτάσεις βρίσκονται υπό επεξεργασία. «Ο τερματισμός ενός πολύπλοκου και θανατηφόρου πολέμου όπως αυτός στην Ουκρανία απαιτεί εκτεταμένη ανταλλαγή σοβαρών και ρεαλιστικών ιδεών.
Η επίτευξη διαρκούς ειρήνης θα απαιτήσει από τις δύο πλευρές να συμφωνήσουν σε δύσκολες αλλά απαραίτητες παραχωρήσεις», ανάρτησε ο Αμερικανός ΥΠΕΞ στα social media. Εντονη δυσαρέσκεια εξέφρασαν η Ευρωπαϊκή Eνωση και αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, για τη μη συμμετοχή τους στη διαμόρφωση του σχεδίου. Η Κάλας τόνισε ότι για να λειτουργήσει οποιοδήποτε σχέδιο, οφείλει να έχει τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους στο πλευρό του.
Χωρίς άμυνα
«Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι συνέταξαν ένα ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων που ισοδυναμεί με πλήρη συνθηκολόγηση της Ουκρανίας και θα έθετε όρους για ανανεωμένη ρωσική επιθετικότητα εναντίον της Ουκρανίας. Το προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο που αναφέρεται θα στερούσε την Ουκρανία από κρίσιμες αμυντικές θέσεις και δυνατότητες που είναι απαραίτητες για την άμυνα έναντι μελλοντικής ρωσικής επιθετικότητας, προφανώς χωρίς αντάλλαγμα.
Αυτό το ειρηνευτικό σχέδιο που αναφέρεται είναι ουσιαστικά το ίδιο με τις απαιτήσεις της Ρωσίας του 2022 στην Κωνσταντινούπολη, τις οποίες παρουσίασε στην Ουκρανία όταν οι συνθήκες στο πεδίο της μάχης φάνηκαν να ευνοούν περισσότερο τη Ρωσία. Οι μακροχρόνιες απαιτήσεις της Ρωσίας εξαρτώνται από την εσφαλμένη υπόθεση ότι η νίκη της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης είναι αναπόφευκτη», σχολίασαν με ανάρτηση στα social media οι αναλυτές του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW).
Το προσχέδιο της συμφωνίας προβλέπει πάντως και κάποια παροχή εγγυήσεων ασφαλείας στο Κίεβο. Αναφέρεται μάλιστα ότι θα προσεγγίζει τυχόν μελλοντική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία ως επίθεση στο ΝΑΤΟ – δεν είχε διευκρινιστεί αν αυτό το σκέλος έχει και τη συγκατάθεση του Πούτιν. O άνθρωπος που φαίνεται να είχε κομβικό ρόλο στην κατάρτιση του σχεδίου, από την πλευρά της Ρωσίας, είναι ο Κίριλ Ντμιτρίεφ, επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου, με σπουδές στο Χάρβαρντ και επαγγελματική εμπειρία στη McKinsey και την Goldman Sachs. Θεωρείται εξαιρετικά φιλόδοξος παράγοντας, παρότι δεν έχει ουσιαστική διπλωματική εμπειρία. Διαθέτει ωστόσο εξαιρετικές σχέσεις με τον Πούτιν.
Σήμα κινδύνου – Αναλυτές προειδοποιούν ότι η υλοποίηση ενός σχεδίου με τους όρους που περιγράφονται θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει δραματικά τη γεωπολιτική ισορροπία στην ανατολική Ευρώπη, με πιθανές συνέπειες για Ε.Ε. και ΝΑΤΟ.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιαίτερα κακή σχέση του με τον ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ και η μεταξύ τους ρήξη αποτελεί κοινό μυστικό στη Μόσχα. Τον περασμένο Φεβρουάριο στις ειρηνευτικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ στο Ριάντ οι δύο άνδρες ήρθαν σε ανοιχτή αντιπαράθεση όταν ο Λαβρόφ προσπάθησε να τον αποκλείσει από τη συνάντηση, απομακρύνοντας την καρέκλα που είχε τοποθετηθεί για τον Ντμιτρίεφ. Εκείνος πήρε τηλέφωνο τον πρόεδρο και διαμαρτυρήθηκε με αποτέλεσμα να επανατοποθετηθεί η καρέκλα του στη συνάντηση. Ο ίδιος είχε συναντήσει τον Αμερικανό αξιωματούχο Στιβ Γουίτκοφ στη Φλόριντα στο τέλος Οκτωβρίου, με τον οποίο εργάστηκαν πάνω στο περίγραμμα της συμφωνίας.
Το βέβαιο είναι ότι η Ουκρανία βρισκόταν το τελευταίο διάστημα σε ευάλωτη θέση. Παρότι εξακολουθεί να στηρίζεται στρατιωτικά και οικονομικά από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, η βοήθεια υλοποιείται πιο αργά από ό,τι στα πρώτα στάδια του πολέμου. Αναλυτές προειδοποιούν ότι η υλοποίηση ενός σχεδίου με τους όρους που επικαλούνται οι πληροφορίες θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει δραματικά τη γεωπολιτική ισορροπία στην ανατολική Ευρώπη, με πιθανές συνέπειες όχι μόνο για την ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ.
Τα σκάνδαλα
Η χρονική συγκυρία είναι εξαιρετικά δύσκολη για τον Ζελένσκι, ο οποίος δοκιμάζεται τόσο στο πεδίο των μαχών όσο και στο εσωτερικό της χώρας του από το σκάνδαλο διαφθοράς, που ανατίναξε το πολιτικό μορατόριουμ μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στην εμπόλεμη χώρα. Το ρωσικό υπουργείο Αμυνας ανάρτησε στα σόσιαλ μίντια βίντεο που δείχνει τους Ρώσους στρατιώτες να κυκλοφορούν ελεύθερα στους έρημους δρόμους του ουκρανικού Ποκρόφσκ. Πρόκειται για πόλη-κλειδί που απειλούνταν από τους Ρώσους εδώ κι ένα χρόνο.
Αυτήν την εβδομάδα το κοινοβούλιο της χώρας αποφάσισε εξάλλου την αποπομπή δύο υπουργών που ενέχονται στην υπόθεση διαφθοράς. Η υπουργός Ενέργειας Σβιτλάνα Γκρίντσουκ και ο προκάτοχός της –σήμερα υπουργός Δικαιοσύνης– Γκέρμαν Γκαλουσένκο υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα αξιώματά τους μετά τις αποκαλύψεις δύο ανεξάρτητων αρχών που ασχολούνται με την αντιμετώπιση της διαφθοράς για μίζες 100 εκατ. δολαρίων στην κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Energoatom.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι είχε ζητήσει την παραίτηση των δύο υπουργών, ενώ η αντιπολίτευση ζητούσε ριζικό κυβερνητικό ανασχηματισμό. Τα πυρά της αντιπολίτευσης εστιάζονται πάντως στον Αντρέι Γέρμακ, τον ισχυρής επιρροής προσωπάρχη της προεδρίας και στενό συνεργάτη του Ζελένσκι. Το τελευταίο διάστημα κυκλοφορούσαν έντονες φήμες ότι ο Γέρμακ βρισκόταν υπ’ ατμόν, τελικά όμως συνόδευσε τον πρόεδρο στα ταξίδια του στο εξωτερικό. Eνας επιχειρηματικός εταίρος του Ουκρανού προέδρου, ο Τιμούρ Μίντιτς, ο οποίος εγκατέλειψε τη χώρα λίγες ώρες προτού δημοσιοποιηθεί η υπόθεση, θεωρείται το πρόσωπο-κλειδί του σκανδάλου με τις μίζες.
Oπως έγραψε η δημοσιογράφος Πολίνα Λιτβινόβα στη σελίδα της στο Facebook: «Η έρευνα των αρχών κατά της διαφθοράς καθιστά άχρηστο το Netflix. Θεέ μου, τι χαμός». Με βάση το σχέδιο των 28 σημείων ο Ζελένσκι υποχρεώνεται να οργανώσει εκλογές μέσα σε 100 ημέρες, κάτι όμως που υπό τις υφιστάμενες δυσμενείς γι’ αυτόν συνθήκες ισοδυναμεί με πολιτική αυτοκτονία.
