Αν κάποιος έπεφτε τυχαία πάνω στο βίντεο όπου ο δημοσιογράφος Γκόρντον Ρέινερ του Τέλεγκραφ εξηγεί πώς έγινε το μοντάζ του BBC στην ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ, θα μπορούσε να υποθέσει ότι ήταν προϊόν τεχνητής νοημοσύνης με στόχο να πλήξει τον σταθμό. H συρραφή των αποσπασμάτων είναι τόσο χονδροειδής, τόσο «όχι BBC», ώστε φαίνεται σαν κάποιος να το έκανε επίτηδες για να δείξει ότι η ναυαρχίδα των συστημικών media είναι τα πραγματικά fake news και όχι ο Τραμπ. Κι όμως, το μοντάζ έγινε.
Στην ομιλία του στις 6 Ιανουαρίου 2021 ο Τραμπ είπε: «Θα βαδίσουμε προς το Καπιτώλιο και θα επευφημήσουμε τους γενναίους γερουσιαστές και βουλευτές μας». Στην εκπομπή Panorama του BBC κρατήθηκε μόνο η πρώτη πρόταση και προστέθηκε μία άλλη που ειπώθηκε σε άλλο σημείο της ομιλίας, 54 λεπτά αργότερα. Ετσι, οι τηλεθεατές είδαν τον Τραμπ, μονταρισμένο, να λέει: «Θα βαδίσουμε προς το Καπιτώλιο και θα είμαι εκεί μαζί σας, και θα πολεμήσουμε, θα πολεμήσουμε σαν κολασμένοι, γιατί αν δεν πολεμήσετε σαν κολασμένοι, δεν θα έχετε πια χώρα».
Η «μονταζιέρα» δεν εξυπηρετεί απλώς την πολιτική αφήγηση του συντάκτη – το αφιέρωμα στα γεγονότα του 2021 προβλήθηκε μία εβδομάδα πριν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, το φθινόπωρο του 2024. Εδώ το BBC (o οργανισμός, αφού αυτές οι εκπομπές είναι συνεργασίες με εξωτερικές ομάδες παραγωγής και δεν φέρουν τη σφραγίδα συγκεκριμένων δημοσιογράφων, αλλά του σταθμού συνολικά) διαστρεβλώνει πλήρως αυτό που λέει ο Τραμπ. Τον βάζει να λέει το αντίθετο από αυτό που είπε. Αντί για γιορτινή διαδήλωση, άγριος πόλεμος.
Το «Reform»- Οσοι καταγγέλλουν το BBC είναι κυρίως δεξιοί, με πρώτους και καλύτερους τους λαϊκιστές του Reform, ενώ στο στρατόπεδο των υπερασπιστών του βρίσκονται κυρίως οι κεντροαριστεροί και φιλελεύθεροι.
Λάθη, και μάλιστα κραυγαλέα, το BBC έκανε πάντα και συχνά. Ο κατάλογος είναι μακρύς, και ενίοτε πέφτουν και κεφάλια. Το 2004 είχαν παραιτηθεί ο γενικός διευθυντής και ο πρόεδρός του για την κάλυψη της ιστορίας με τα όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ. Τώρα παραιτήθηκαν ο γενικός διευθυντής (Τιμ Ντέιβι) και η επικεφαλής των ειδήσεων (Ντέμπορα Τέρνες).
Εδώ όμως φαίνεται σαν, με αφορμή μία πολύ κακή στιγμή του BBC, δύο γνώριμοι αντίπαλοι κόσμοι να συνεχίζουν έναν καβγά που μαίνεται σε άλλα μέτωπα. Οσοι καταγγέλλουν το BBC είναι κυρίως δεξιοί, με πρώτους και καλύτερους τους ορκισμένους εχθρούς του: τους λαϊκιστές του Reform, οι οποίοι καταλογίζουν στον ραδιοτηλεοπτικό φορέα ότι είναι ένα χρυσοπληρωμένο φερέφωνο των φιλελεύθερων ελίτ.
Οσοι το υπερασπίζονται είναι κυρίως οι κεντροαριστεροί και φιλελεύθεροι, που λένε ότι το BBC είναι ένας θεσμός τον οποίο θέλουν να καταργήσουν οι λαϊκιστές, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή η Ευρωπαϊκή Ενωση. Αντιστοίχως, έχουν σχηματιστεί και τα δύο στρατόπεδα στον βρετανικό Τύπο. Από τη μία το δεξιό μέτωπο των Times, Telegraph και Daily Mail και από την άλλη ο Guardian και ο Independent. Αν αφουγκραστείς τη συζήτηση, δεν θα καταλάβεις αν τελικά μαλώνουν για το Brexit, τον Τραμπ ή το προσφυγικό.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι ακόμη και οι κατά συρροήν διακινητές ψευδών ειδήσεων κατηγορούν τώρα τους εχθρούς τους για fake news. Για τους λαϊκιστές, όμως, τα γεγονότα εξακολουθούν να είναι το έλασσον. «Ποτέ, μα ποτέ, μην παίρνετε τοις μετρητοίς όσα λέει ο Ντόναλντ Τραμπ, πάντοτε όμως να τον παίρνετε στα σοβαρά γιατί σε όσα λέει θίγει την ουσία», είπε πρόσφατα ο Νάιτζελ Φάρατζ. Αυτό ακριβώς έκανε το BBC στο Panorama. Είπε μία αληθινή ιστορία, αλλά άλλαξε τα γεγονότα. Ο Τραμπ πράγματι παρακίνησε το πλήθος στην εισβολή στο Καπιτώλιο λέγοντας ψέματα για νοθεία στις εκλογές.
Εξάντλησε κάθε όριο πριν πει στους ταραξίες να σταματήσουν και τους έδωσε χάρη όταν ήρθε στα πράγματα. Στη συγκεκριμένη ομιλία, είτε όταν παρακινούσε το ακροατήριο σε γιορτινή πορεία είτε όταν τους ζητούσε να πολεμήσουν άγρια, το επιχείρημά του ήταν το ίδιο: ότι θα χάσουν τη χώρα τους. Είναι εύκολο να εντοπίσεις το μοντάζ, δύσκολο όμως να καταλάβεις πού ξεκινάει ο ειρηνικός λόγος και πού αρχίζει η πολεμική ρητορική του Τραμπ. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο πρόεδρος του BBC Σαμίρ Σαχ, ενώ ήξερε από τις αρχές του χρόνου το θέμα, δέχθηκε αρχικά το επιχείρημα ότι το μοντάζ ήταν εντάξει αφού μετέφερε το γενικό κλίμα της ομιλίας.
Φοβίες – Τα επιτελικά στελέχη του BBC τρέμουν μη στιγματιστεί το δίκτυο ως Μέσο των ελίτ, γι’ αυτό στις εντελώς άνευρες δημοσιογραφικές εκπομπές όλοι παίρνουν τον λόγο στο όνομα της αντικειμενικής ενημέρωσης
Η πραγματική κρίση
Η καθυστερημένη αντίδραση του Σαχ (ζήτησε συγγνώμη στις αρχές της εβδομάδας) δείχνει πάντως και κάτι άλλο, βαθύτερο, που χαρακτηρίζει πια συνολικά το BBC. Τον φόβο του στιγματισμού του ως κάτι που δεν είναι. Το ζουμί της εσωτερικής έκθεσης που συνέταξε ο δημοσιογράφος Μάικλ Πρέσκοτ και η οποία περιλαμβάνει και το μοντάζ Τραμπ είναι ότι στο BBC υπάρχει μια θεμελιώδης, έμφυτη και συχνά μη συνειδητή αριστερή προκατάληψη σε μεγάλα θέματα (Μέση Ανατολή, προσφυγικό, ζητήματα φύλου).
Ομως, η κύρια έγνοια των ανθρώπων του BBC δεν είναι να σηκώσουν παντιέρες για την τρανς κοινότητα ή την Παλαιστίνη. Η ενστικτώδης αγωνία τους είναι να μη στιγματιστούν από τους πολεμίους τους ως ένα έξαλλο Μέσο των ελίτ. Ετσι, τα επιτελικά στελέχη βάζουν φοβισμένα τις εκθέσεις στο συρτάρι, οι δημοσιογραφικές εκπομπές γίνονται άνευρες, όπου απλώς όλοι έχουν τον λόγο στο όνομα της αντικειμενικής ενημέρωσης.
Ο μέσος Βρετανός έχει μια σχέση αγάπης – μίσους για τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα, κυρίως όμως αγάπης, σαν να είναι συγγενής του. Είναι ένας συλλογικός θεσμός, όπως το NHS ή η μοναρχία, τον οποίο οι Βρετανοί νιώθουν ότι έφτιαξαν όλοι μαζί. Το BBC προέκυψε, μάλιστα, ακριβώς τη στιγμή που το άστρο της αυτοκρατορίας έσβηνε, για να κρατήσει εκείνο ζωντανό τη λάμψη της χώρας ως παγκόσμιου πρωτοπόρου. Με δισεκατομμύρια ακροατές σε όλο τον κόσμο, εξακολουθεί να εκπέμπει σε live χρόνο σε μία επικράτεια όπου «ο ήλιος δεν δύει ποτέ», όπως κάποτε έλεγαν οι Βρετανοί για την αυτοκρατορία τους. Οπως και με τη μοναρχία, έτσι και με το BBC, όλοι προεξοφλούν το τέλος του, αλλά αυτό δεν έρχεται ποτέ.
* Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο.
