Η υποδοχή του Αχμέντ Αλ-Σάρα από τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο πρόσφερε απλόχερα στον επίδοξο ηγέτη της όλης Συρίας τη νομιμοποίηση ενός πάλαι ποτέ τζιχαντιστή ως προνομιακού συνομιλητή των ΗΠΑ. Αυτή η συνάντηση για το μέλλον της Συρίας άφησε εκτός μενού τα δύσκολα. Όμως ενδέχεται να αποδειχθεί κομβικής σημασίας για το σκηνικό που οραματίζεται η Ουάσιγκτον στη Μέση Ανατολή.
Οι ΗΠΑ έχουν πολλαπλά κίνητρα για την προσέγγιση με τη νέα διοίκηση της Δαμασκού. Ο προσεταιρισμός του Αλ-Σάρα έχει πρακτική σημασία για την Ουάσιγκτον, καταρχάς, επειδή εξτρεμιστικές ομάδες όπως το Ισλαμικό Κράτος δεν θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τη Συρία ως καταφύγιο, πόσο μάλλον ως βάση επιχειρήσεων. Στο μεταξύ, θα μειώσει την επιρροή του Ιράν στην περιοχή, καθώς ο έλεγχος της Δαμασκού είναι σε θέση να περιορίζει τη γεωπολιτική εμβέλεια της Τεχεράνης. Έπειτα, θα αποτελέσει το εναρκτήριο λάκτισμα για τη δρομολόγηση αμερικανικών επενδύσεων που θα ανοικοδομήσουν τις υποδομές της χώρας δημιουργώντας οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη. Παράλληλα, μια λειτουργική σχέση της Ουάσιγκτον με τον Αλ-Σάρα θα αξιοποιηθεί με βεβαιότητα για την εξομάλυνση των σχέσεων της Συρίας με άλλους περιφερειακούς παράγοντες, ανοίγοντας τον δρόμο για την ευόδωση σεναρίων που φτάνουν μέχρι και τη δυνητική ένταξη της Δαμασκού στις Συμφωνίες του Αβραάμ.
Η αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Συρίας και του Ισραήλ θα έθετε τις βάσεις για μια εντελώς διαφορετική αρχιτεκτονική στη Μέση Ανατολή. Οι πιθανότητες παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές, ωστόσο, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί μια συμφωνία η οποία θα ρύθμιζε την ασφάλεια των συνόρων μεταξύ των δύο χωρών και θα ενεργοποιούσε κάποια μέτρα οικοδόμησης της εμπιστοσύνης για τη βελτίωση του κλίματος. Σημειωτέον, ωθούμενο από την εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, το Ισραήλ έχει χαράξει μια ζώνη ασφαλείας με τη Συρία η οποία εκτείνεται σε βάθος· φέρνει τις ισραηλινές δυνάμεις σε απόσταση έως και 25 μιλίων από τη Δαμασκό. Είχε μάλιστα παρέμβει δυναμικά μετά τις επιθέσεις των συριακών δυνάμεων σε βάρος των Δρούζων το περασμένο καλοκαίρι. Το Ισραήλ ανησυχεί για την προοπτική στρατιωτικοποίησης της νότιας Συρίας με βάσεις εχθρικών στοιχείων που θα διαμορφώνουν έναν παράγοντα απειλής κοντά στα ισραηλινά σύνορα. Ιδίως μετά την επίθεση της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ δεν είναι στον παραμικρό βαθμό διατεθειμένο να ανεχθεί την εμφάνιση παρόμοιων θυλάκων στο άμεσο περιβάλλον του. Επιδιώκει για αυτόν τον λόγο ένα καθεστώς ασφαλείας το οποίο ουσιαστικά θα αποστρατιωτικοποιεί τη νότια Συρία. Το Reuters μετέδωσε μάλιστα πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες οι ΗΠΑ, αναλαμβάνοντας ακόμη πιο ενεργά τον ρόλο του μεσολαβητή, ετοιμάζονται να εγκαταστήσουν στρατιωτική παρουσία σε αεροπορική βάση στη Δαμασκό, με στόχο να συμβάλουν έτσι στην επίτευξη μιας συμφωνίας ασφαλείας Συρίας-Ισραήλ.
Συνολικά, ο δρόμος για την επίτευξη των αμερικανικών στόχων δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Η νέα συριακή ηγεσία θα πρέπει πρωτίστως να πείσει ότι είναι ικανή να κυβερνήσει, αντιμετωπίζοντας με απτά αποτελέσματα την παρουσία και δράση των εξτρεμιστικών οργανώσεων και πολιτοφυλακών που απειλούν την ευστάθεια του εγχειρήματος. Η Συρία παραμένει ακόμη ασταθής και ευάλωτη. Μόνο ένα μέρος της βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Αλ-Σάρα· περιλαμβάνει τη Δαμασκό και τα περίχωρα, τις επαρχίες Ιντλίμπ, Χομς, Χαλέπι, και τη μεγαλύτερη έκταση του δυτικού τμήματος της χώρας. Στην υπόλοιπη Συρία, σε έναν βαθμό και στις προαναφερθείσες περιοχές, η καθημερινότητα διαμορφώνεται από ένοπλες συγκρούσεις, τρομοκρατικές ενέργειες και βίαια εγκλήματα. Επιπλέον, δεν προχωρούν οι διαπραγματεύσεις για την ενσωμάτωση των Κούρδων στις συριακές δυνάμεις ασφαλείας· Σύροι αξιωματούχοι δεν επιθυμούν την κουρδική αυτονομία και Κούρδοι ηγέτες είναι καχύποπτοι στις διαβουλεύσεις με παράγοντες που έχουν τζιχαντιστικό υπόβαθρο. Οι συνομιλίες στην πράξη έχουν βαλτώσει και υπάρχει ο κίνδυνος ακόμη και να καταρρεύσουν, δεδομένου και του αντιπαραγωγικού -εκ των πραγμάτων- ρόλου της Τουρκίας, η οποία αντιλαμβάνεται τους Κούρδους ως απειλή ασφαλείας κατά μήκος των νότιων συνόρων της. Στο μεταξύ, εκκρεμεί να οικοδομηθεί ένα υποτυπώδες θεσμικό περιβάλλον που θα υποδεχθεί τα ξένα κεφάλαια τα οποία θα συμμετάσχουν στην ανοικοδόμηση. Και, ασφαλώς, η Συρία θα πρέπει να αποδείξει στην πράξη ότι θα συμμετάσχει σε συνασπισμούς υπό την ηγεσία των ΗΠΑ σε τομείς όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Από την άλλη πλευρά, όσο θα καθυστερεί η αμερικανική υποστήριξη στο πεδίο, τόσο θα αυξάνονται τα ρίσκα της υποτροπής στο υπό διαμόρφωση συριακό καθεστώς ασφαλείας. Ο φόβος είναι ότι αν δεν ξεκινήσει σύντομα η ανασυγκρότηση της περιοχής, θα μπορούσαν να εμφανιστούν ανανεωμένες μορφές σύγκρουσης και ανθρωπιστικής καταστροφής. Ωστόσο, το τζιχαντιστικό παρελθόν του Αλ-Σάρα δυσχεραίνει την άρση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μέσω του Κογκρέσου· η άρση των κυρώσεων από τον Τραμπ αφορούν εκείνες που εφαρμόστηκαν με εκτελεστικό διάταγμα, αν και ο Αμερικανός πρόεδρος έχει παράσχει προσωρινή απαλλαγή 180 ημερών και για τις κυρώσεις του Κογκρέσου, η οποία λήγει την 1η Ιανουαρίου 2026.
Όμως η μόνιμη άρση των συγκεκριμένων κυρώσεων αποτελεί προϋπόθεση για την απελευθέρωση των πόρων και των διαδικασιών που θα «τρέξουν» την ανασυγκρότηση της Συρίας· η Παγκόσμια Τράπεζα έχει εκτιμήσει ότι συνολικά θα κοστίσει από 200 έως 354 δισ. δολάρια. Γι’ αυτό και η επίσκεψη του Σύριου ηγέτη στον Λευκό Οίκο είχε μεγάλη σημασία. «Ο Αλ-Σάρα θα πρέπει να συμβάλει σημαντικά στο να πειστούν οι σκεπτικιστές του Κογκρέσου ότι η Συρία μπορεί να αποτελέσει έναν εποικοδομητικό παράγοντα στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα με αυτές τις προσπάθειες, θα πρέπει να διαβεβαιώσει τους Αμερικανούς πολιτικούς ηγέτες και τα αμφίρροπα μέλη του νομοθετικού σώματος ότι παραμένει προσηλωμένος στις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ», έγραφε ο Αμερικανός αναλυτής Στίβεν Κουκ σε κείμενο εργασίας για το Council on Foreign Relations.
Όταν είχε συναντήσει για πρώτη φορά τον Αλ-Σάρα, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε μιλήσει για έναν «νεαρό, γοητευτικό» αλλά «σκληρό τύπο, με ισχυρό παρελθόν». Ο Αμερικανός πρόεδρος βλέπει στο πρόσωπο του «πραγματιστή» Αλ Σάρα μια ευκαιρία να ανοικοδομήσει την πολύπαθη χώρα με τρόπο που θα την εντάξει στην αμερικανική τάξη πραγμάτων. Ένα από τα ερωτήματα είναι αν το Ισραήλ θα χαλάσει το bromance του Αμερικανού προέδρου με τον Σύριο ηγέτη.
«Η επίσκεψη στον Λευκό Οίκο στέλνει ένα σαφές μήνυμα. Ο Αλ-Σάρα έχει επιτύχει ένα επίπεδο διεθνούς νομιμοποίησης στο οποίο κανένας άλλος Σύρος ηγέτης δεν έχει φτάσει πριν από αυτόν. Με την ένταξη στον συνασπισμό κατά του ISIS, ο Αλ-Σάρα εδραιώνει περαιτέρω αυτήν την πορεία. Αυτή η διεθνής αναγνώριση όχι μόνο θα ενισχύσει τη θέση του Αλ-Σάρα στο εσωτερικό της Συρίας, αλλά θα ενισχύσει και τη θέση του στην περιφερειακή πολιτική, ιδίως όσον αφορά την επιδίωξη μιας νέας συμφωνίας ασφαλείας με το Ισραήλ – κάτι παρόμοιο με τη συμφωνία αποδέσμευσης του 1974. Με την πλήρη άρση των κυρώσεων, ο Αλ-Σάρα θα αποκτήσει επίσης την ευκαιρία να προσελκύσει ξένες επενδύσεις στην συριακή οικονομία, έναν ακρογωνιαίο λίθο του ευρύτερου οράματός του για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Αυτό θα του δώσει επιπλέον χώρο για να προχωρήσει στην πενταετή μεταβατική περίοδο στο εσωτερικό της Συρίας. Δήλωσε εξάλλου ότι στοχεύει να ενισχύσει την εγχώρια νομιμότητά του μέσω λαϊκών εκλογών», τονίζει σε ανάλυση για το Atlantic Council ο Ομέρ Οζκιζιλτζίκ, ένας από τους υπεύθυνους του Συριακού Προγράμματος της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης.
Μέχρι στιγμής, η βασική επιτυχία της πολιτικής του Σύριου ηγέτη είναι το αφήγημα γύρω από τις προσωπικές του επιδιώξεις. Για την ακρίβεια, έχει μάλλον καταφέρει να εμπεδώσει την πεποίθηση ότι η Συρία που οραματίζεται δεν ενδιαφέρεται να αμφισβητήσει κάποιο από τα υπόλοιπα κράτη της γειτονιάς της. Αντιθέτως, ο ίδιος εστιάζει στην ανάγκη διαχείρισης του εσωτερικού χάους με στόχο να αποτελέσει η χώρα του μια δύναμη σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.
«Η ιστορική επίσκεψη του προέδρου Αλ-Σάρα στον Λευκό Οίκο σηματοδοτεί μια δραματική μετατόπιση στις σχέσεις ΗΠΑ-Συρίας και σηματοδοτεί την επανείσοδο της Συρίας στη διεθνή σκηνή μετά από τουλάχιστον μία δεκαετία απομόνωσης. Για τις ΗΠΑ, η συνάντηση είχε δύο στόχους. Πρώτον, να επισημοποιήσουν τον ρόλο της Συρίας εντός του διεθνούς συνασπισμού κατά του ISIS -η συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών έχει ήδη επεκταθεί τους τελευταίους μήνες, αλλά η ένταξη της Δαμασκού στο πλαίσιο του συνασπισμού αντιπροσωπεύει μια στρατηγική αναδιάταξη που ήταν αδιανόητη μόλις πριν από έναν χρόνο, όταν ο Αλ-Σάρα εξακολουθούσε να ηγείται μιας εξτρεμιστικής τζιχαντιστικής οργάνωσης. Δεύτερον, να προωθήσουν μια συμφωνία Συρίας και Ισραήλ, παρότι δεν επιτεύχθηκε συγκεκριμένη πρόοδος στην Ουάσιγκτον. Για τη Συρία, η επίσκεψη πρόσφερε την απαραίτητη διεθνή νομιμοποίηση αλλά και την προοπτική ανακούφισης από τις κυρώσεις. Ωστόσο, παρά τον εορταστικό τόνο, ο Αλ-Σάρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει βαθιές εσωτερικές προκλήσεις, από τον εσωτερικό κατακερματισμό μέχρι μια οικονομία που καταρρέει. Η υποστήριξη των ΗΠΑ παρέχει ένα άνοιγμα, αλλά το βάρος της μετατροπής των διπλωματικών κερδών σε πραγματική σταθερότητα παραμένει αποκλειστικά στη Δαμασκό», σχολιάζει στην «Κ» η Καρμίτ Βαλένσι, Ανώτερη Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ – INSS.
Ένα είναι βέβαιο. Αν και εφόσον ανταπεξέλθει στις προσδοκίες του Τραμπ, ο Αλ-Σάρα θα είναι μάλλον ο πρώτος τζιχαντιστής που θα έχει μετατραπεί σε mainstream πολιτικό ο οποίος θα κάνει business με τη Δύση. Στην πραγματικότητα, όπως εύστοχα σχολιάζουν αυτές τις ώρες οι γεωπολιτικοί αναλυτές στις ΗΠΑ, θα έχει μεταφερθεί από τη λίστα των καταζητούμενων στη λίστα των φιλοξενούμενων του Λευκού Οίκου.
