Εξι χρόνια μετά την κοινωνική εξέγερση η οποία συγκλόνισε τη Χιλή και οδήγησε συμμαχία της Αριστεράς στην εξουσία, οι προεκλογικές αφίσες που γεμίζουν το Σαντιάγο, τότε επίκεντρο των διαδηλώσεων, δείχνουν πόσο έχει μετακινηθεί το εκκρεμές, δύο ημέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές.
«Το πάρτι τελείωσε», διαμηνύουν οι προεκλογικές αφίσες του υποψηφίου της Ακρας Δεξιάς Χοσέ Αντόνιο Καστ, που φέρεται κατά τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις να βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση πίσω από τη Γιανέτ Χάρα, υποψήφια της συμμαχίας της συμπολίτευσης.
Η estallido social, στην οποία είχαν χάσει τη ζωή τους τριάντα άνθρωποι στα τέλη του 2019 και στις αρχές του 2020, κατά τον επίσημο απολογισμό των θυμάτων, εκλήφθηκε, ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις του καθενός, είτε ως απελευθέρωση είτε ως το πιο βαθύ τραύμα μετά το τέλος της δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ το 1990.
Πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι είχαν βγει στους δρόμους απαιτώντας καλύτερες συντάξεις, δημόσια παιδεία πιο δίκαιη, το τέλος των σεξουαλικών παρενοχλήσεων, αλλαγές στην αστυνόμευση κ.λπ.
Στην καρδιά των διεκδικήσεων τότε, δύο προσπάθειες αναθεώρησης του Συντάγματος, κληρονομιά από τον στο μεταξύ θανόντα δικτάτορα, δεν πήγαν πουθενά. Οι σκηνές των λεηλασιών, κατόπιν η αύξηση της εγκληματικότητας, η μαζική ροή μεταναστών άλλαξαν τις ισορροπίες, μετέφεραν το επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης στην ασφάλεια – αυτό ήταν το θέμα που κυριάρχησε στην προεκλογική εκστρατεία.
Σύμβολο της στροφής σε εξέλιξη, βαριά μηχανήματα βρίσκονται στην πλάθα Ιτάλια, καρδιά της εξέγερσης, για να δημιουργηθεί πάρκο και δημόσιος χώρος.
Φόβοι για νέα κοινωνική έκρηξη
Ο Μπενχαμίν Μαρκολέτα, διαδηλωτής το 2019, εκφράζει την ανησυχία πως σε περίπτωση νίκης του Χοσέ Αντόνιο Καστ θα υπάρξει νέα κοινωνική έκρηξη. «Η βία αυτή τη φορά μπορεί να είναι πολύ πιο σφοδρή», εκτιμά ο 29χρονος φωτογράφος.
«Με τον Καστ, θα υπάρξουν πιθανότατα διαδηλώσεις και περισσότερη καταστολή», εκτιμά επίσης η Βικτόρια Νεγρέτε, φοιτήτρια 21 ετών.
Η εξέγερση ήταν έκφραση τριάντα χρόνων αγανάκτησης για το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, επίσης κληρονομιά των χρόνων του καθεστώτος Πινοτσέτ, καθώς πολλοί στη Χιλή λένε πως εγγυάται και βαθαίνει τις ανισότητες.
Η σκληρή Δεξιά δεν δίστασε να επιχειρήσει να κεφαλαιοποιήσει το παρελθόν στην εκστρατεία. Προχθές, Τετάρτη, ο φιλελεύθερος υποψήφιος Γιοχάνες Κάισερ υποσχέθηκε να δώσει χάρη σε αστυνομικούς καταδικασμένους για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.
Ειρήνη και τάξη
«Εμείς οι Χιλιανοί θέλουμε ειρήνη (…) και τάξη», είπε η Τερεσίτα Αντρέα Σέρδα Γκονσάλες, οπαδός του υποψηφίου, 27 ετών.
Ο Πατρίσιο Μέσα, εκπαιδευτικός που ανήκει στην Αριστερά, 48 ετών, που είχε τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, στηλίτευσε την «απόλυτη αλλαγή αφηγήματος» στη Χιλή. Κοντά στην τοποθεσία όπου πριν από έξι χρόνια είχε χτυπηθεί από δοχείο δακρυγόνου, τόνισε: «Λένε τώρα πως αυτοί που χτυπήθηκαν ήταν εγκληματίες».
Η επιθυμία για αλλαγή, για μεταρρυθμίσεις, οδήγησε τον Γκαμπριέλ Μπόριτς στην εξουσία το 2022. Ομως το σχέδιό του για νέο, προοδευτικό Σύνταγμα απορρίφθηκε καθαρά, όπως και το συντηρητικό σχέδιο που υποστηρίχτηκε από τον Χοσέ Αντόνιο Καστ το 2023.
Για τον Μαουρίσιο Πέρες, λογιστή 42 ετών, η κοινωνική έκρηξη δεν «γέρασε καλά». Η κυβέρνηση Μπόριτς «εξελέγη στον πυρετό της στιγμής», αλλά «δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες», κρίνει.
«Δεν ξέραμε πώς να κερδίσουμε», λέει ο Μπαστιάν Γιουλ, αντιπρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χιλής, κατά την άποψη του οποίου η κυβέρνηση στάθηκε υπερβολικά σε ζητήματα ταυτότητας αντί να δώσει την έμφαση «στην παιδεία, στην υγεία, στη στέγη».
Πολιτικά εξασθενημένος, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο νεότερος πρόεδρος που ανέλαβε ποτέ την εξουσία στη χώρα, δεν κατάφερε να αποκαταστήσει την ηρεμία στη Χιλή, όπου οι ανισότητες παραμένουν μεγάλες και όπου οι γυναίκες είναι αντιμέτωπες με μια από τις αυστηρές νομοθεσίες στην περιοχή –και στον κόσμο– όσον αφορά την άμβλωση.
Για πολλούς ακτιβιστές, τα αίτια της κοινωνικής έκρηξης μένουν απαράλλακτα. «Αν δεν αντλήσουμε διδάγματα από το 2019, θα οδηγηθούμε σε νέο παροξυσμό», εκτίμησε ο Νικολάς Τσακόν, 27 ετών, κατά τη διάρκεια ομιλίας της Γιανέτ Χάρα.
«Ο αγώνας δεν τελείωσε», συμπλήρωσε ο Πατρίσιο Μέσα.
Με πληροφορίες από AFP, ΑΠΕ – ΜΠΕ
