Υπήρξε μια περίοδος πέρυσι όταν φαινόταν ότι η Βρετανία ίσως είχε επιτέλους ξεφύγει από τον κύκλο αστάθειας που είχε ταράξει τη χώρα μετά το δημοψήφισμα για το Brexit. Η εκλογή μιας κυβέρνησης Εργατικών με σαρωτική πλειοψηφία τον Ιούλιο του 2024 υποτίθεται ότι θα έβαζε τέλος σε οκτώ χρόνια αναταραχής υπό τους Συντηρητικούς, κατά τη διάρκεια των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο κυβερνήθηκε από πέντε πρωθυπουργούς και υπέστη μια μικρή χρηματοπιστωτική κρίση.
Υποτροπή
Η βρετανική πολιτική, ωστόσο, βρίσκεται και πάλι σε πυρετώδη κατάσταση ενόψει του προϋπολογισμού αργότερα αυτόν τον μήνα, στον οποίο η κυβέρνηση αναμένεται να παραβιάσει την επίσημη εκλογική δέσμευση να μην αυξήσει τον φόρο εισοδήματος. Αυτό ακολουθεί 15 καταστροφικούς πρώτους μήνες διακυβέρνησης, κατά τους οποίους η υποστήριξη προς το Εργατικό Κόμμα κατρακύλησε μόλις στο 17% στις δημοσκοπήσεις, πίσω από το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Reform του Νάιτζελ Φάρατζ και τους ανανεωμένους αριστερούς Πράσινους. Παράλληλα, οι δείκτες αποδοχής του σερ Κιρ Στάρμερ έχουν πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ για πρωθυπουργό. Κυκλοφορούν μάλιστα φήμες ότι μπορεί να αμφισβητηθεί η ηγεσία του μέσα στο έτος.
Η δέσμευση – Ενόψει του προϋπολογισμού αργότερα αυτόν τον μήνα, η κυβέρνηση αναμένεται να αθετήσει μια επίσημη εκλογική δέσμευση να μην αυξήσει τον φόρο εισοδήματος.
Η αθέτηση της δέσμευσης για τη φορολογία θα αποτελούσε μια τεράστια προδοσία για ένα κόμμα που είχε κάνει αυτήν την υπόσχεση κεντρικό σημείο της προεκλογικής του εκστρατείας. Παρ’ όλα αυτά, οι Εργατικοί έχουν ελάχιστα περιθώρια επιλογής. Η κατάσταση αυτή έχει επιβληθεί στην κυβέρνηση εξαιτίας της ασθενούς ανάπτυξης της Βρετανίας, που αποδείχθηκε χαμηλότερη από την αναμενόμενη, αλλά και λόγω της ίδιας της υπόσχεσής της να τηρήσει «ατσάλινους» δημοσιονομικούς κανόνες. Πάνω απ’ όλα, όμως, εξαιτίας των αγορών ομολόγων, οι οποίες έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν είναι διατεθειμένες να χρηματοδοτήσουν οποιαδήποτε αύξηση του βρετανικού δημόσιου δανεισμού.
Η Βρετανία έχει τις υψηλότερες αποδόσεις ομολόγων από κάθε άλλη μεγάλη οικονομία, κάτι που αντανακλά τόσο τον υψηλότερο πληθωρισμό όσο και την έλλειψη εμπιστοσύνης προς το βρετανικό κράτος όσον αφορά τον έλεγχο των δημόσιων οικονομικών του. Η εμπιστοσύνη υπέστη περαιτέρω πλήγμα νωρίτερα φέτος, όταν η κυβέρνηση απέτυχε να εφαρμόσει ακόμη και μετριοπαθείς προγραμματισμένες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες, εν μέσω έντονης αντίδρασης από τους ίδιους τους βουλευτές της. Eκτοτε, από το φιάσκο της Λιζ Τρας το 2022, το βρετανικό χρέος πρέπει να πληρώνει «πριμ κινδύνου» για να δανείζεται από τις αγορές – τα ομόλογά του κινούνται σε υψηλότερες αποδόσεις απ’ ό,τι θα δικαιολογούσε η προοπτική του πληθωρισμού.
Οι Εργατικοί υποστηρίζουν ότι η δεινή δημοσιονομική κατάσταση της Βρετανίας οφείλεται σε παράγοντες πέρα από τον έλεγχό τους. Η υπουργός Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς αποδίδει την εκτόξευση του δημόσιου χρέους –το οποίο τώρα αγγίζει σχεδόν το 100% του ΑΕΠ– στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, στην πανδημία και στο ενεργειακό σοκ από τον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Κατηγορεί τους εμπορικούς πολέμους του Ντόναλντ Τραμπ για την επιβράδυνση της ανάπτυξης και την αύξηση του κόστους δανεισμού. Και ρίχνει την ευθύνη στην προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση για το καταστροφικό Brexit, που υπονόμευσε τη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική, καθώς και για την πολιτική λιτότητας που στέρησε από τις δημόσιες υπηρεσίες και τις υποδομές τις απαραίτητες επενδύσεις.
Οι δείκτες – Ο πληθωρισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι σχεδόν διπλάσιος από αυτόν της Eυρωζώνης –3,8% έναντι περίπου 2%– ενώ τα επιτόκια βρίσκονται στο 4% έναντι 2% στην Eυρωζώνη.
Ολα αυτά είναι αλήθεια. Οσα κληρονόμησαν οι Εργατικοί ήταν βαριά. Ομως το πρόβλημα της κυβέρνησης είναι ότι όλα αυτά ήταν γνωστά κατά τη στιγμή των εκλογών. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλοι οι αξιόπιστοι οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι οι φόροι θα έπρεπε αναπόφευκτα να αυξηθούν. Την ίδια στιγμή, πολλές από τις ίδιες τις ενέργειες των Εργατικών από τότε που ανέλαβαν την εξουσία έχουν επιδεινώσει μια ήδη δύσκολη κατάσταση.
Μια άστοχη αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης πέτυχε να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να αυξήσει τον πληθωρισμό. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο πληθωρισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι τώρα σχεδόν διπλάσιος από αυτόν της Ευρωζώνης –3,8% έναντι περίπου 2%– ενώ τα επιτόκια βρίσκονται στο 4% έναντι 2% στην Ευρωζώνη. Παράλληλα, οι φόροι που στόχευσαν σε πλούσιους αλλοδαπούς έκαναν το Εργατικό Κόμμα να φαίνεται σαν να μην παίρνει στα σοβαρά την ανάπτυξη.
Δίχως αφήγημα
Η αμηχανία της κυβέρνησης σχετικά με τη φορολογία ίσως να ήταν λιγότερο επιζήμια αν είχε να παρουσιάσει ένα πειστικό αφήγημα για την ανάπτυξη. Ομως, παρά τις υποσχέσεις ότι θα θέσει την ανάπτυξη ως προτεραιότητα, η νέα κυβέρνηση στερήθηκε σαφούς σχεδίου για την αναζωογόνηση της οικονομίας πέρα από τη χαλάρωση των πολεοδομικών κανόνων και τις δαπάνες για υποδομές πράσινης ενέργειας.
Η Βρετανία, επομένως, βρίσκεται σε παρόμοια θέση με τη Γαλλία, η οποία επίσης βυθίζεται σε πολιτική αναταραχή, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να περάσει έναν προϋπολογισμό που θα θέσει το δημόσιο χρέος υπό έλεγχο. Από ορισμένες απόψεις, η θέση της Βρετανίας είναι πιο δύσκολη. Αν και το έλλειμμα και το χρέος της είναι μικρότερα, δαπανά το 10% των κρατικών εσόδων της για πληρωμές τόκων, σε σύγκριση με μόλις 4% στη Γαλλία. Αυτό αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η Βρετανία συγκεντρώνει ανεπαρκή φορολογία σε σχέση με το μέγεθος του δημόσιου τομέα της. Η χώρα δεν έχει παρουσιάσει πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα εδώ και 30 χρόνια.
Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρεί κάποια πλεονεκτήματα. Η μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία των Εργατικών και το γεγονός ότι οι επόμενες εκλογές δεν προβλέπονται πριν από το 2029 σημαίνουν ότι η κυβέρνηση έχει χρόνο να ανακάμψει από τα λάθη της. Ακόμη πιο απροσδόκητα, μέχρι και η αντιπολίτευση έχει υιοθετήσει τη δημοσιονομική πειθαρχία. Την περασμένη εβδομάδα, ο Νάιτζελ Φάρατζ ήρε την προηγούμενη υπόσχεση του Reform για φορολογικές περικοπές ύψους 90 δισ. λιρών, δεσμευόμενος αντ’ αυτού να μη μειώσει τους φόρους έως ότου μηδενιστεί το έλλειμμα.
Παρ’ όλα αυτά, ο προϋπολογισμός της 26ης Νοεμβρίου αποτελεί μια στιγμή κινδύνου για τον Στάρμερ, τους Εργατικούς και τη Βρετανία. Εκτός αν η κυβέρνηση μπορέσει να παρουσιάσει ένα πειστικό όραμα για το πώς η Βρετανία θα ξεφύγει από τον κύκλο της στασιμότητας, η χώρα ενδέχεται να καταδικαστεί σε αλλον ένα γύρο πολιτικής αναταραχής – και η επόμενη λαϊκιστική αντίδραση ίσως αποδειχθεί ακόμη πιο δύσκολο να περιοριστεί.
*Ο κ. Σάιμον Νίξον είναι ανεξάρτητος σχολιαστής και εκδότης του ενημερωτικού δελτίου Wealth of Nations στο Substack.
