Το περασμένο Σάββατο ο 32χρονος Αντονι Γουίλιαμς τραυμάτισε με μαχαίρι 11 επιβάτες στο τρένο της γραμμής από το Ντόνκαστερ στο Λονδίνο. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται αντιμέτωπη με φονική επίθεση με μαχαίρι. To καλοκαίρι του 2024, o Αξελ Ραντακουμπάνα στο Σάουθπορτ, μια παραθαλάσσια πόλη στη βορειοανατολική Αγγλία, σκότωσε τρία παιδιά σε ένα εργαστήρι χορού με μουσική της Τέιλορ Σουίφτ. Το 2023 ο Βάλντο Καλοκέιν μαχαίρωσε θανάσιμα δύο φοιτητές και έναν επιστάτη σχολείου στο Νότιγχαμ.
Οι ανθρωποκτονίες με μαχαίρι χαρακτηρίζουν πια τη Βρετανία με τον τρόπο που οι ένοπλες επιθέσεις σε σχολεία στιγματίζουν τις ΗΠΑ. Αν συνδυάσει κανείς τις άλλες ειδήσεις που έρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο τα τελευταία χρόνια, τη δραματική έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση, την πρωτοφανή πολιτική αστάθεια (έξι πρωθυπουργοί σε οκτώ χρόνια) ή τη συνεχή συζήτηση για τις ανεξέλεγκτες αφίξεις πλοιαρίων με μετανάστες, τότε δημιουργείται η αίσθηση ότι η χώρα ζει μία πρωτοφανή κρίση. Ομως τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα.
Κατ’ αρχάς, παρά την τραμπική επιχειρηματολογία για το δήθεν επικίνδυνο Λονδίνο στα χέρια ενός μουσουλμάνου δημάρχου (Σαντίκ Καν), οι φονικές επιθέσεις με μαχαίρι αρχίζουν να εντοπίζονται πλέον με μεγαλύτερη συχνότητα στα προάστια της χώρας. Είναι η φιλήσυχη βρετανική επαρχία της γραφικής εξοχής που αναζητάει την υποτιθέμενη παλιά καλή της ασφάλεια μέσα στη «νέμεσι και τους ξένους που φέρνει στη χώρα η παγκοσμιοποίηση».
Σε κάποια από αυτά τα μέρη οι άνθρωποι περιγράφουν τις γειτονιές τους με τον τρόπο που περιγράφαμε το κέντρο της Αθήνας στην κορύφωση της οικονομικής κρίσης. Πολλά μαγαζιά με κατεβασμένα ρολά στον κεντρικό εμπορικό δρόμο (high street), οι παραδοσιακές υπαίθριες αγορές να έχουν κλείσει, οι δήμοι να μην έχουν χρήματα για επαρκή φωτισμό στους δρόμους. Είναι τα συμπτώματα της «Broken Britain», της Βρετανίας που έπαψε να λειτουργεί. Σε αυτές τις περιοχές, όταν οι πολιτικοί χτυπούν την πόρτα του ψηφοφόρου τους, ακούν για κλοπές σε σούπερ μάρκετ και για μαχαίρια που βγαίνουν πια για ψύλλου πήδημα.
Η παραδοσιακή Βρετανία όμως δεν μπορεί να δει τον εαυτό της στη θέση του δράστη, αλλά μόνο του θύματος. Αυτή ακριβώς είναι η επιχειρηματολογία της λαϊκιστικής Δεξιάς που διαχέεται πλέον σε όλο το πολιτικό φάσμα, ακριβώς γιατί είναι δημοφιλής. Την ευθύνη έχουν οι ξένοι, που απειλούν τους κατά κανόνα φιλήσυχους Βρετανούς. Γι’ αυτό σε κάθε χτύπημα επικρατεί πλέον ένας ιδιότυπος ανταγωνισμός για την ακριβή ταυτότητα του δράστη ανάμεσα στις αστυνομικές αρχές και στους social media λογαριασμούς των λαϊκιστών πολιτικών. Αν κάτι δεν είναι αμέσως σαφές, τότε πολιτικοί όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ σπεύδουν να καταγγείλουν το πολιτικό σύστημα ότι σε συνεργασία με την αστυνομία καλύπτει επικίνδυνους μετανάστες.
Αυτό συνέβη με τον Αξελ Ραντακουμπάνα στο Σάουθπορτ, όπου οι θεωρίες συνωμοσίας για την καταγωγή του δράστη οδήγησαν σε εξεγέρσεις στις βρετανικές πόλεις. Ετσι, στο τελευταίο χτύπημα στο τρένο του Ντόνκαστερ, η αστυνομία διευκρίνισε ότι ο φερόμενος ως δράστης είναι Βρετανός και μαύρος. Είναι στοιχεία πρωτάκουστα για αστυνομικό δελτίο, που δεν λένε τίποτε ουσιαστικό για το έγκλημα, ενώ αποτελούν ένα στιγματισμό από την ανάποδη: «Δεν είναι αυτός που νομίζετε».
Μείωση επιθέσεων
Στην πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια δεν υπάρχει καν αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρι. Τον Ιούνιο του 2025 η αστυνομία ανέφερε μείωση 5% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο το 2024 και 7% μείωση σε σχέση με πέντε χρόνια πριν. Αλλο όμως τα πολύπλοκα στατιστικά στοιχεία και άλλο η πρόσληψη των επιθέσεων από την κοινωνία σε δύσκολους καιρούς. O κόσμος νιώθει ότι η ζωή του υποβαθμίζεται στις γειτονιές και πως κινδυνεύει στο σούπερ μάρκετ.
Οταν λοιπόν το υπουργείο Εσωτερικών αναφέρει μειωμένα νούμερα στην εγκληματικότητα ή η υπουργός Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς αντιπαραθέτει στους Βρετανούς ότι η χώρα είχε την ισχυρότερη ανάπτυξη από τις χώρες του G7, φαίνεται σαν η κυβέρνηση να μην προσπαθεί να καταπραΰνει την ανησυχία του κόσμου, αλλά να επιχειρεί να διαψεύσει με οικονομικά επιχειρήματα τα συναισθήματά του. Είναι ένας φαύλος κύκλος, το νέο βρετανικό τοπίο στο οποίο ανθούν πολιτικοί όπως ο Φάρατζ.
*Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο.
