Στο δάσος του Αμαζονίου ανοίγει σήμερα τις πόρτες της η Σύνοδος της Μπελέμ, μέρος της 30ής Συνόδου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP30). Σε αυτήν συγκάλεσα ηγέτες από όλο τον κόσμο, προκειμένου να δεσμευθούμε από κοινού ότι θα αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση με τη σοβαρότητα και τον επείγοντα χαρακτήρα που της αρμόζει. Αν αποτύχουμε, όμως, να μετακινηθούμε από τις ομιλίες στην ουσιαστική δράση, οι κοινωνίες μας θα απολέσουν την εμπιστοσύνη τους όχι μόνο στην COP, αλλά στη διεθνή πολιτική και την ικανότητά της να επιλύει προβλήματα. Αυτός είναι ο λόγος που κάλεσα τους ηγέτες στον Αμαζόνιο: για να δημιουργήσουμε την «COP της αλήθειας», τη στιγμή κατά την οποία θα αποδείξουμε πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουμε την κοινή μας δέσμευση απέναντι στον πλανήτη. Η ανθρωπότητα απέδειξε την ικανότητά της να ξεπερνά μεγάλες προκλήσεις όταν ενεργεί από κοινού, κατευθυνόμενη από την επιστημονική γνώση. Προστατεύσαμε τη σφαίρα του όζοντος, ενώ η παγκόσμια κινητοποίηση για την πανδημία του κορωνοϊού απέδειξε ότι ο κόσμος είναι ικανός να δρα αποφασιστικά, όταν υπάρχει πολιτική βούληση και θάρρος.
Είναι μία ευκαιρία για πολιτικούς, διπλωμάτες, επιστήμονες, ακτιβιστές και δημοσιογράφους να γίνουν μάρτυρες της πραγματικότητας στον Αμαζόνιο.
Η Βραζιλία διοργάνωσε τη Σύνοδο της Γης το 1992. Εγκρίναμε τις συνθήκες για το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και την ερημοποίηση, και υιοθετήσαμε αρχές που αποτέλεσαν πρότυπα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρωπότητας. Τα τελευταία 33 χρόνια, οι σύνοδοι αυτές παρήγαγαν σημαντικές συμφωνίες και στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών καυσαερίων, από την εκστρατεία κατά της αποψίλωσης των δασών, μέχρι και τον τριπλασιασμό της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Περισσότερο από δέκα χρόνια αργότερα, ο κόσμος επιστρέφει στη Βραζιλία για να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή. Δεν είναι τυχαίο που η σύνοδος πραγματοποιείται στην καρδιά του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Αυτή είναι μία ευκαιρία για πολιτικούς, διπλωμάτες, επιστήμονες, ακτιβιστές και δημοσιογράφους να γίνουν μάρτυρες της πραγματικότητας στον Αμαζόνιο. Θέλουμε ο κόσμος να δει την πραγματική κατάσταση του δάσους, της λεκάνης του μεγαλύτερου ποταμού στον κόσμο και των εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν εκεί. Η COP δεν μπορεί να είναι ένας απλός χώρος παρουσίασης καλών ιδεών ή μια ετήσια συγκέντρωση διαπραγματευτών. Πρέπει να αποτελεί σημείο επαφής με την πραγματικότητα και αποτελεσματικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Για να αντιμετωπίσουμε από κοινού την κρίση αυτή, θα χρειαστούμε πόρους. Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η αρχή των κοινών αλλά διαχωρισμένων αρμοδιοτήτων πρέπει να παραμείνει η αδιαπραγμάτευτη βάση κάθε κλιματικής συμφωνίας. Αυτός είναι ο λόγος που τα κράτη του Νότου απαιτούν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πόρους, όχι ως φιλανθρωπία, αλλά επειδή είναι δίκαιο. Τα πλούσια κράτη επωφελήθηκαν τα μέγιστα από την οικονομία των ορυκτών καυσίμων. Πρέπει τώρα να αναλάβουν τις ευθύνες τους, όχι μόνο δεσμευόμενα να προσφέρουν πόρους, αλλά ξεπληρώνοντας το χρέος τους.
Η Βραζιλία τηρεί τις δεσμεύσεις της. Σε δύο μόλις χρόνια, περιορίσαμε στο ήμισυ την υλοτομία στον Αμαζόνιο, αποδεικνύοντας ότι η ουσιαστική περιβαλλοντική δράση είναι εφικτή. Στην Μπελέμ, θα εγκαινιάσουμε καινοτόμο τακτική προστασίας του δάσους. Το Ταμείο Αιώνιων Δασών (TFFF) θα ανταμείβει όσους διατηρούν τα δάση τους και όσους επιλέξουν να επενδύσουν σε αυτό, μια αμοιβαία επωφελής προσέγγιση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επιδιώκοντας να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση, η Βραζιλία ανακοίνωσε επένδυση 1 δισ. δολ. στο Ταμείο, ενώ αναμένουμε εξίσου φιλόδοξες δεσμεύσεις και από άλλες χώρες.
Παράδειγμα προς μίμηση αποτελεί επίσης το γεγονός ότι η Βραζιλία έγινε η δεύτερη χώρα που παρουσιάζει εθνικά καθορισμένη συμμετοχή, έχοντας δεσμευθεί να περιορίσει τις εκπομπές καυσαερίου της κατά 59% με 67%. Η δέσμευση αυτή καλύπτει όλα τα αέρια του θερμοκηπίου και κάθε τομέα της οικονομίας. Σύμφωνα με αυτό το πνεύμα, καλούμε όλες τις χώρες να παρουσιάσουν εξίσου φιλόδοξες δεσμεύσεις περιορισμού καυσαερίων και να τις εφαρμόσουν αποτελεσματικά. Η ενεργειακή μετάβαση είναι αναγκαία για την τήρηση των εθνικά καθορισμένων δεσμεύσεων της Βραζιλίας. Το ενεργειακό μας δίκτυο είναι από τα καθαρότερα στον κόσμο, με ποσοστό 88% της ενέργειάς μας να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Ηγούμεθα στα βιοκαύσιμα, στην ηλιακή και στην ενέργεια από το υδρογόνο. Η ανακατεύθυνση πετρελαϊκών εσόδων για τη χρηματοδότηση δίκαιης, τακτικής και αμοιβαία επωφελούς ενεργειακής μετάβασης θα είναι κρίσιμη. Με τον χρόνο, οι πετρελαϊκές εταιρείες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης και της βραζιλιάνικης Petrobras, θα μεταμορφωθούν σε ενεργειακές εταιρείες, καθώς το βασισμένο στα ορυκτά καύσιμα αναπτυξιακό μοντέλο δεν είναι πια βιώσιμο. Οι πολιτικές ηγεσίες πρέπει να βρεθούν στο κέντρο της λήψης αποφάσεων για το κλίμα και την ενεργειακή μετάβαση. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα πλέον ευάλωτα μέλη της κοινωνίας είναι εκείνα που επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή και για τον λόγο αυτό η δίκαιη ενεργειακή μετάβαση πρέπει να στοχεύει στην καταπολέμηση της ανισότητας.
Δεν μπορούμε να λησμονούμε ότι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρή ενέργεια για να μαγειρέψουν, ενώ 673 εκατομμύρια συνεχίζουν να πεινούν. Για τον λόγο αυτόν, καταθέτουμε στην Μπελέμ τη Διακήρυξη κατά της Πείνας, της Φτώχειας και της Κλιματικής Αλλαγής, προκειμένου η προσήλωσή μας στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη να συνδεθεί άμεσα με τη μάχη κατά της πείνας. Είναι επίσης θεμελιώδες να προαγάγουμε τη μεταρρύθμιση της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Σήμερα, η παράλυση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ εμποδίζει κάθε πολυπολική πρωτοβουλία. Το Συμβούλιο, που θεσμοθετήθηκε για να διασφαλίζει την ειρήνη, απέτυχε να προλάβει πολέμους. Είναι λοιπόν καθήκον μας να παλέψουμε για τη μεταρρύθμιση του θεσμού αυτού. Στην COP30 θα καλέσουμε για τη δημιουργία Συμβουλίου Κλιματικής Αλλαγής του ΟΗΕ, που θα συνδέεται με τη Γενική Συνέλευση. Θα πρόκειται για νέα όργανο διακυβέρνησης, αρμόδιο να διασφαλίζει ότι τα κράτη τηρούν τις δεσμεύσεις τους, αλλά και αποτελεσματικό βήμα προς την κατεύθυνση της άρσης της παράλυσης των διεθνών θεσμών. Σε κάθε κλιματική σύνοδο, ακούμε πολλές υποσχέσεις χωρίς να βλέπουμε ουσιαστικές δεσμεύσεις. Η εποχή των δηλώσεων καλής θέλησης έληξε και ήλθε η ώρα των σχεδίων δράσης. Αυτός είναι ο λόγος που εγκαινιάζουμε σήμερα την COP της αλήθειας.
* Ο κ. Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα είναι πρόεδρος της Βραζιλίας.
