ΒΕΡΟΛΙΝΟ. «Πάνω από 110.000 αναγνωρισμένοι από την Ελλάδα πρόσφυγες θέλουν να παραμείνουν στη Γερμανία». Ο τίτλος φιγουράρει σε πολλά γερμανικά ΜΜΕ τα τελευταία 24ωρα, ενόψει της σημερινής επίσκεψης του υπουργού Μετανάστευσης Θάνου Πλεύρη στο Βερολίνο. Πρόσφατη επερώτηση των Πρασίνων στη Βουλή για τον αριθμό των προσφύγων που έχουν ήδη εξασφαλίσει προστασία στην Ελλάδα, αλλά δεν έχουν επιστρέψει σε αυτήν, τοποθέτησε σε 110.696 τη συγκεκριμένη κατηγορία, ανάμεσά τους 63.692 άνδρες και 47.004 γυναίκες, καθώς και 1.248 ασυνόδευτοι ανήλικοι. Η πλειονότητα προέρχεται από το Αφγανιστάν, τη Συρία και το Ιράκ. Ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Αλεξάντερ Ντόμπριντ έχει εξίσου σκληρές θέσεις με τον κ. Πλεύρη στο μεταναστευτικό και αναμένεται ότι οι συνομιλίες των δύο ανδρών θα είναι δύσκολες. Kι αυτό γιατί ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών θέλει να στείλει πίσω στην Ελλάδα δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες, ενώ ο Ελληνας υπουργός θέλει πάση θυσία να αποφύγει τις επιστροφές. «Η Ελλάδα δεν πρόκειται να δεχθεί μετανάστες από τη Γερμανία», επαναλαμβάνει.
Οπως επισημαίνουν τα γερμανικά ΜΜΕ, οι τριβές αποκαλύπτουν ένα θεμελιώδες πρόβλημα της ευρωπαϊκής πολιτικής ασύλου: «Το καθεστώς προστασίας σε ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι δικαιούχοι αισθάνονται εκεί ασφαλείς ή ότι καλύπτονται οι ανάγκες τους. Στην Ελλάδα, πολλοί αναγνωρισμένοι πρόσφυγες παραπονιούνται για έλλειψη στέγης, ανεπαρκή ένταξη και ελλιπείς κοινωνικές παροχές. Ετσι, πολλοί αναζητούν τον δρόμο προς τον Βορρά – στη Γερμανία, όπου τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας είναι πιο σταθερά και οι πιθανότητες για εργασία ή στήριξη μεγαλύτερες.
Ωστόσο, σύμφωνα με απόφαση του ομοσπονδιακού διοικητικού δικαστηρίου της 16ης Απριλίου 2025, οι επιστροφές στην Ελλάδα επιτρέπονται κατ’ αρχάς. Το δικαστήριο έκρινε ότι σε μόνους, υγιείς και ικανούς προς εργασία δικαιούχους προστασίας δεν διακυβεύονται οι συνθήκες διαβίωσής τους. Μια απόφαση που υποτίθεται ότι θα έφερνε νομική σαφήνεια – αλλά στην πράξη είχε ελάχιστο αντίκτυπο στις επιστροφές.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων (BAMF) έχει προσαρμόσει την πρακτική της. Με εγκύκλιο της 25ης Απριλίου 2025 έδωσε εντολή να χαρακτηρίζονται οι αιτήσεις ασύλου «επαρκώς υγιών και ικανών προς εργασία ατόμων, ιδίως ανδρών», απαράδεκτες βάσει του άρθρου 29, παρ. 1, αριθ. 2 του νόμου περί ασύλου. Μόνο σε περιπτώσεις «ιδιαίτερης ευαλωτότητας» –όπως ασθένεια, εγκυμοσύνη ή φροντίδα εξαρτώμενων προσώπων– εξετάζεται η αίτηση επί της ουσίας.
Εως τα τέλη Σεπτεμβρίου το BAMF είχε εκδώσει 17.283 σχετικές αποφάσεις, εκ των οποίων οι 9.462 έχουν καταστεί τελεσίδικες. Αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από το ένα δέκατο όλων των εκκρεμών υποθέσεων. Στη μεγάλη πλειονότητά τους αφορούν νέους άνδρες ηλικίας 18 έως 34 ετών, κυρίως από τη Συρία και το Αφγανιστάν.
Παρά την πρόοδο στο νομικό πεδίο, η εφαρμογή παραμένει βραδεία. Επιστροφές στην Ελλάδα ουσιαστικά δεν πραγματοποιούνται. Στην πράξη, τα περισσότερα εμπόδια οφείλονται στη δύσκολη συνεργασία ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο και δη στην έλλειψη πολιτικής βούλησης.
Το προσφυγικό προκαλεί πάντως τριβές και στο εσωτερικό της γερμανικής κυβέρνησης. Στην επίσκεψή του στη Συρία ο υπουργός Εξωτερικών Γιόχαν Βάντεφουλ εξέφρασε αμφιβολίες για το κατά πόσον θα επιστρέψουν εθελοντικά στη χώρα Σύροι πρόσφυγες. «Δύσκολα μπορούν να ζήσουν με αξιοπρέπεια άνθρωποι σε αυτή τη χώρα». Αν και χριστιανοδημοκράτης ο ίδιος, δέχθηκε σφοδρή κριτική από τον επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του, Γκίντερ Κρινγκς: «Ποιος θα ανοικοδομήσει τη διαλυμένη χώρα αν δεν το κάνουν οι ίδιοι οι πολίτες της;», αναρωτήθηκε.
