«Ναρκοκράτος»: εθνικό κράτος όπου έχουν διεισδύσει αποτελεσματικά καρτέλ ναρκωτικών είτε στην κυβέρνηση είτε στο δικαστικό σώμα ή και στον στρατό. Το «ναρκοκράτος» είναι περισσότερο δημοσιογραφική έκφραση παρά οντότητα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όπως αναφέρει το Λεξικό της Οξφόρδης. Κατά περιόδους έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την Κολομβία, τη Γουινέα – Μπισάου και το Μεξικό, προσθέτει.
Ο όρος, πράγματι, δεν είχε ποτέ χρησιμοποιηθεί για κράτος της Δύσης. Εδώ και αρκετό καιρό, όμως, το δημοσιογραφικό κλισέ «φιγουράρει» σε πηχυαίους τίτλους στον διεθνή Τύπο δίπλα στο Βέλγιο, τη χώρα που φιλοξενεί τα κορυφαία ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και την έδρα του ΝΑΤΟ. Πρώτος ήταν ο ίδιος ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ που χρησιμοποίησε τον περασμένο Σεπτέμβριο τον «όρο» ως προειδοποίηση και έκκληση προς την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ να μην αφήσουν τη χώρα του στην τύχη της.
Το ρεκόρ
Δεν ήταν, πάντως, η πρώτη φορά που ο Φλαμανδός πολιτικός έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου. Πριν αναλάβει, άλλωστε, την πρωθυπουργία του Βελγίου τον περασμένο Φεβρουάριο ο Ντε Βέβερ ήταν δήμαρχος της Αμβέρσας, κύριας πύλης για την κοκαΐνη στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Οργανισμό της Ε.Ε για τα Ναρκωτικά (EUDA), περισσότεροι από 120 τόνοι κοκαΐνης κατασχέθηκαν εκεί το 2023 – ένα ρεκόρ που ανέδειξε το Βέλγιο σε κορυφαίο σημείο εισόδου ναρκωτικών στην ήπειρο. Τους τελευταίους μήνες, ωστόσο, η κρίση έχει επεκταθεί πέρα από την Αμβέρσα. Εχει εξελιχθεί σε εθνική πρόκληση με αιματηρά περιστατικά σε διάφορες πόλεις, υποθέσεις διαφθοράς και απειλές εναντίον δικαστών και υπουργών.
Η κλίμακα του προβλήματος έχει προκαλέσει συναγερμό στο δικαστικό σώμα. Σε ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα, ανακριτής από την Αμβέρσα προειδοποίησε ότι «εκτεταμένες δομές τύπου μαφίας έχουν απλώσει ρίζες, λειτουργώντας ως παράλληλη εξουσία, που αμφισβητεί όχι μόνο την αστυνομία, αλλά και τη δικαστική εξουσία […]». «Εξελισσόμαστε σε ναρκοκράτος;» αναρωτήθηκε ο ανακριτής, που ζει υπό αστυνομική προστασία, έπειτα από απειλές κατά της ζωής του.
Η επιστολή του, που δημοσιεύθηκε ανώνυμα στην ιστοσελίδα του βελγικού δικαστικού συστήματος, περιέγραψε ακριβώς τη φύση του προβλήματος: μια «σκιώδη» οικονομία δισεκατομμυρίων ευρώ, διαφθορά που διατρέχει κρατικούς θεσμούς, εκφοβισμός δημόσιων αξιωματούχων και μια κοινωνία ανεκτική στη βία. Μέχρι στιγμής φέτος έχουν καταγραφεί πάνω από 60 πυροβολισμοί που σχετίζονται με ναρκωτικά, μόνο στις Βρυξέλλες. Ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης ζούσε έως πρόσφατα υπό καθεστώς αστυνομικής προστασίας.
Η θαρραλέα εισαγγελέας
Παρ’ όλα αυτά, μια θαρραλέα πρώην εισαγγελέας έχει αναλάβει από τις αρχές του 2023 ρόλο εθνικής επιτρόπου κατά των ναρκωτικών. Η Ινέ φαν Βάιμερς μιλώντας στην «Κ» εκτιμά ότι το Βέλγιο δεν είναι «ακόμη ναρκοκράτος», ωστόσο τονίζει ότι «εάν δεν κάνουμε κάτι, κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση. Είναι σημαντικό να εντοπίσουμε και να “στραγγίσουμε” τις οικονομικές ροές των εγκληματικών οργανώσεων, διότι όλα περιστρέφονται γύρω από το χρήμα. Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξής τους». Για εκείνη, άλλωστε, το πρόβλημα «απαιτεί ολοκληρωμένη διεπιστημονική προσέγγιση, με συμμετοχή πολλών παραγόντων από την αστυνομία και το δικαστικό σώμα. Δεν έχουν όλα τα τμήματα το ίδιο επίπεδο ευαισθητοποίησης και δέσμευσης, και αυτό πρέπει να αλλάξει γρήγορα και προς το καλύτερο».
Η Αμβέρσα, πάντως, βρέθηκε στο «προσκήνιο» τον Ιανουάριο του 2023, όταν σε ήσυχο προάστιό της σημειώθηκε αιματηρό περιστατικό κατά το οποίο σκοτώθηκε μια οικογένεια, ανάμεσά τους ένα 11χρονο κορίτσι, με τις Αρχές να το συνδέουν άμεσα με «αντίποινα» μεταξύ συμμοριών διακινητών. «Ηταν σημείο καμπής», λέει στην «Κ» η Χίλντε Βάουντμανς, Βελγίδα ευρωβουλευτής. Το θύμα ήταν ανιψιά ενός εκ των δύο πιο διαβόητων φυγάδων του Βελγίου, καταζητουμένων διεθνώς για διακίνηση ναρκωτικών: των Οτμάν και Γιουνές ελ Μπαλούτι. Ο δεύτερος έχει καταδικαστεί ερήμην σε οκτώ χρόνια φυλάκισης, καθώς είχε διαφύγει στο Ντουμπάι. «Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι βελγικές αρχές είναι το ζήτημα εκδόσεων διακινητών από τρίτες χώρες. Το Βέλγιο υπέγραψε σχετική συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», εξηγεί.
Ο κόμβος
Η Αμβέρσα, δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι εμπορευμάτων της Ευρώπης –μετά το Ρότερνταμ της Ολλανδίας–, έχει αναδειχθεί στο βασικότερο σημείο εισόδου ναρκωτικών, ειδικά κοκαΐνης, από τη Λατινική Αμερική, κρυμμένης κυρίως σε κιβώτια μπανάνας ή ενδυμάτων. Το λιμάνι υπήρξε για αιώνες κόμβος για το ευρωπαϊκό εμπόριο. «Η Αμβέρσα πλούτισε από το αλάτι τον 13ο αιώνα και από τη ζάχαρη τον 16ο. Τώρα ασχολούμαστε με άλλου είδους λευκή σκόνη», τονίζει με πικρία η Βάουντμανς.
Οι μισοί εκ των 123 τόνων κοκαΐνης που κατασχέθηκαν το 2023 προέρχονταν από τον Ισημερινό, τον Παναμά και τη Βραζιλία. Το 2022 ήταν η πρώτη χρονιά που κατασχέθηκαν αθροιστικά πάνω από 100 τόνοι. Ανεπίσημα στοιχεία αναφέρουν ότι οι κατασχέσεις μειώθηκαν το 2024. Η Ινές φαν Βάιμερς επισημαίνει ότι «ο αριθμός των κατασχέσεων παρέμεινε σταθερός, αλλά η ποσότητα κοκαΐνης που κατασχέθηκε μειώθηκε».
Πηγές από την Κομισιόν με τις οποίες συνομίλησε η «Κ» εξηγούν ως προς αυτό ότι πλέον έχουν διαπιστωθεί νέα «μοτίβα»: «Τεράστια φορτηγά πλοία που μεταφέρουν το εμπόρευμα πετούν τα πακέτα κάπου στον Ατλαντικό και συνεργάτες τους με ταχύπλοα τα παραλαμβάνουν και από εκεί τα μεταφέρουν στα ευρωπαϊκά λιμάνια».
Για τη Βελγίδα επίτροπο «αυτό δείχνει ότι οι εγκληματικές οργανώσεις εξαπλώνουν τους κινδύνους. Το ότι αναζητούν άλλες μεθόδους για να φέρουν τα ναρκωτικά στη χώρα και ψάχνουν άλλα λιμάνια σημαίνει πως έχουν επηρεαστεί από τα μέτρα που έχουν ληφθεί. Η πρόκληση τώρα είναι να αποφευχθούν φαινόμενα επέκτασης. Γι’ αυτό δεσμευόμαστε να αυξήσουμε την ασφάλεια των κόμβων εφοδιασμού συνολικά», αναφέρει.
Στο πλαίσιο αυτό, η Κομισιόν εκκίνησε στις αρχές του 2024 την πρωτοβουλία της ευρωπαϊκής συμμαχίας λιμένων, που αφορά συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ενίσχυση ανταλλαγής πληροφοριών και «καλών πρακτικών» ως προς την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών. Σε πρώτη φάση μετέχουν το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, ενώ τον Ιούλιο έγινε η δεύτερη συνάντηση σε επίπεδο υπουργών Εσωτερικών υπό τον αρμόδιο επίτροπο Μάγκνους Μπρούνερ, με τη συμμετοχή λιμενικών και δικαστικών αρχών.
«Αυτό που επιχειρούμε να βελτιώσουμε είναι η συνεργασία μεταξύ λιμενικών και δικαστικών αρχών», υπογραμμίζουν αρμόδιες πηγές. «Δεν μπορούν τα λιμάνια από μόνα τους να αναλάβουν εξονυχιστικούς ελέγχους ασφάλειας, καθώς αυτό κοστίζει και καθιστά αντίστοιχα την εμπορική ναυτιλία πιο ακριβή», σημειώνουν.
Ευρωπαϊκή συμμαχία
Η Φαν Βάιμερς αναφέρει ότι το γραφείο της βρίσκεται στο «επίκεντρο της ευρωπαϊκής συμμαχίας λιμένων, όπως ο συνασπισμός των επτά χωρών (η Ελλάδα δεν είναι ακόμη μέρος αυτού)». «Εκτός από στρατηγικές ευρωπαϊκές και παγκόσμιες συνεργασίες, υπάρχουν και επιχειρησιακές, όχι μόνο για το έγκλημα των ναρκωτικών, αλλά και για τη μετανάστευση, όπου η Ελλάδα αποτελεί σημαντικό εταίρο», τονίζει, ενώ προσθέτει ότι πέρυσι επισκέφθηκε την Αθήνα δύο φορές, καθώς «φιλοξενήθηκε σημαντικό συνέδριο ναυτιλιακών πρακτόρων και της υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών των ΗΠΑ».
Για την Ε.Ε. η διατλαντική συνεργασία είναι «κομβική», λένε κοινοτικές πηγές και υπενθυμίζουν ότι τον Σεπτέμβριο η Αμερικανίδα υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας Κρίστι Νόεμ επισκέφθηκε συνοδευόμενη από τον Βέλγο πρωθυπουργό το λιμάνι της Αμβέρσας. Το υπουργείο της συνεργάζεται με τις βελγικές αρχές μέσω ανταλλαγής πληροφοριών και οικονομικής παρακολούθησης ομάδων, συνδεόμενων με τη Λατινική Αμερική.
«Η διατλαντική συνεργασία αντανακλά επίσης μια στρατηγική ανησυχία: το Βέλγιο φιλοξενεί την έδρα του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., καθιστώντας την εσωτερική του ασφάλεια θέμα γεωπολιτικής σημασίας», σχολιάζουν κοινοτικές πηγές. «Κλειδί» αποτελεί η ανταλλαγή πληροφοριών με χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ο αρμόδιος επίτροπος Μπρούνερ θα επισκεφθεί, μάλιστα, την ερχόμενη Παρασκευή την Μπογκοτά, προκειμένου η Ε.Ε. να θεσπίσει πλαίσιο συνεργασίας στο ζήτημα ανταλλαγής πληροφοριών σχετικά με Κολομβιανούς που έχουν εκεί ποινικό μητρώο και ζουν πλέον στην Ευρώπη, ενώ και η Europol επέκτεινε πρόσφατα το δίκτυο συνεργασιών με το Εκουαδόρ και τη Βραζιλία.
