Οι προβολείς της διεθνούς επικαιρότητας εστίασαν στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας την περασμένη Πέμπτη για την πολυαναμενόμενη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Σι Τζινπίνγκ. Καθώς ο εμπορικός πόλεμος ανάμεσα στις δύο οικονομικές υπερδυνάμεις απειλούσε να ξεφύγει εκτός ορίων, παρασύροντας προς τα κάτω την παγκόσμια οικονομία, όλοι ήθελαν να πιστεύουν ότι μια εκεχειρία, έστω και εύθραυστη, θα γινόταν δυνατή. Οι δύο ηγέτες δεν τους διέψευσαν, το αντίτιμο όμως ήταν η επιστροφή ενός παλιού εφιάλτη στο προσκήνιο.
Προτού ανεβεί στο προεδρικό ελικόπτερο με κατεύθυνση το Μπουσάν, ο Τραμπ γνωστοποίησε ότι έδωσε εντολή να επιστρέψουν οι ΗΠΑ στις δοκιμές πυρηνικών όπλων για πρώτη φορά εδώ και 33 χρόνια, επικαλούμενος τις προόδους στην ανάπτυξη τέτοιου είδους όπλων από τη Ρωσία και την Κίνα. Παρότι οι δύο χώρες όντως αναπτύσσουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, γεγονός είναι ότι δεν έχουν πραγματοποιήσει πυρηνικές δοκιμές μετά το 1990 στην περίπτωση της Ρωσίας και μετά το 1996 σε εκείνη της Κίνας, σεβόμενες τη διεθνή συνθήκη που τις απαγορεύει.
Η εύκολη εξήγηση είναι ότι ο Αμερικανός πρόεδρος ερεθίστηκε από τις πρόσφατες επιδείξεις δύναμης του Ρώσου ομολόγου του. Την περασμένη Κυριακή, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, φορώντας στρατιωτική στολή, θριαμβολογούσε ενώπιον τηλεοπτικών συνεργείων για την επιτυχή δοκιμή του νέου πυρηνοκίνητου πυραύλου Bourevestnik –«πουλί της καταιγίδας»– που είναι σε θέση να φέρει πυρηνικές κεφαλές και θεωρείται δύσκολο να αναχαιτιστεί από τα υπάρχοντα αντιπυραυλικά συστήματα. Τρεις ημέρες αργότερα, ο Ρώσος πρόεδρος παρουσίαζε ένα νέο υποβρύχιο drone, το οποίο επίσης μπορεί να φέρει πυρηνική κεφαλή.
Πέρα όμως από τον ψυχολογικό πόλεμο Ουάσιγκτον – Μόσχας με φόντο το Ουκρανικό, η αναγγελία Τραμπ πρόδιδε την προσπάθειά του να στείλει ένα μήνυμα ισχύος προτού καθίσει στο τραπέζι για την πιο δύσκολη διαπραγμάτευση της ασιατικής περιοδείας του, εκείνη με τον Σι Τζινπίνγκ. Οι μέρες που προηγήθηκαν ήταν πολύ ευκολότερες για τον Αμερικανό πρόεδρο.
Μπίζνες και Νομπέλ
Η αρχή έγινε από την Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας, όπου παρευρέθη στη σύνοδο κορυφής της ASEAN, οικονομικής Ενωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας. Ο Τραμπ είχε θέσει όρο για τη συμμετοχή του στη σύνοδο να οργανωθεί επίσημη τελετή, μπροστά σε τηλεοπτικές κάμερες, για την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας ανάμεσα στην Ταϊλάνδη και στην Καμπότζη, για την οποία είχε μεσολαβήσει ο ίδιος. Εκεί του έγινε η μεγάλη τιμή να προταθεί για το βραβείο Νομπέλ Ειρήνης από τον πρωθυπουργό της Καμπότζης Χουν Μανέτ, γιο του πρώην Ερυθρού Χμερ και ισχυρού άνδρα της χώρας επί τέσσερις δεκαετίες, Χουν Σεν.
Την υποψηφιότητα Τραμπ για το ποθητό βραβείο υποστήριξε και η νέα πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Σανάε Τακαΐτσι, στον επόμενο σταθμό της ασιατικής περιοδείας του. Αλλά εκείνος που ξεπέρασε όλους τους Ασιάτες συνομιλητές του Αμερικανού προέδρου (χωρίς να σπάσει, πάντως, το ρεκόρ κολακείας, που κρατάει πάντα ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε με το ιστορικό «μπαμπάκα») ήταν ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Λι Τζάε Μιουνγκ. Την εποχή που εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του Τραμπ με σύνθημα «Οχι βασιλιάδες», ο Λι του χάρισε ακριβές αντίγραφο χρυσού βασιλικού στέμματος, γυρίζοντας τη διεθνή διπλωματία κάμποσους αιώνες πίσω.
Πέραν των συμβολισμών, η ασιατική περιοδεία απέφερε σημαντικές εμπορικές συμφωνίες, που επέτρεψαν στον Τραμπ να καυχιέται για τις επιδόσεις του στην περίφημη «τέχνη του deal». Ιαπωνία και Νότια Κορέα δεσμεύθηκαν για επενδύσεις 550 δισ. και 350 δισ. δολαρίων, αντίστοιχα, στην αμερικανική βιομηχανία, με αντάλλαγμα τη μείωση των αμερικανικών δασμών από 25% σε 15%. Ηδη από την πρώτη θητεία του, ο Τραμπ είχε διακηρύξει ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλό πράγμα και εύκολο να κερδηθούν» από τις ΗΠΑ.
«Ημέρα ανεξαρτησίας»
Το ίδιο επανέλαβε στις 2 Απριλίου, όταν κήρυξε την «ημέρα της ανεξαρτησίας» στον Κήπο των Ρόδων, στον Λευκό Οίκο, ανακοινώνοντας αύξηση των δασμών στις εξαγωγές ολόκληρης της υφηλίου. Τότε πολλοί τον είχαν κατηγορήσει ότι το μόνο που θα πετύχει με τον παρωχημένο μερκαντιλισμό του είναι πληθωρισμό και ύφεση. Σήμερα, η ετερόδοξη πρακτική του φαίνεται να έχει κάποια αποτελέσματα· αλλά όχι με όλους.
Η μόνη χώρα που σήκωσε το γάντι και του απάντησε με ισοδύναμους δασμούς στις αμερικανικές εξαγωγές ήταν η Κίνα. Η δικαιολογία του Τραμπ όταν επέβαλε τους πρώτους δασμούς, τον Φεβρουάριο, ότι δηλαδή τα μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών έφτιαχναν φαιντανύλη με κινεζικά υλικά, εξόργισε τους Κινέζους, οι οποίοι γνωρίζουν ότι η χώρα τους μπήκε στον «αιώνα της ταπείνωσης» από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις της Δύσης με τους πολέμους του οπίου. Τον Απρίλιο, όταν οι εκατέρωθεν δασμοί ήταν πλέον τριψήφιοι, η Κίνα αποφάσισε να ρίξει στο τραπέζι το πυρηνικό όπλο της: περιόρισε τις εξαγωγές σπανίων γαιών, υλικών απαραίτητων για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τις ανεμογεννήτριες, την πολεμική βιομηχανία και τα ηλεκτρονικά.
Καθώς η Κίνα ελέγχει το 90% των εξαγωγών σπάνιων γαιών ανά τον κόσμο, ο Τραμπ αναγκάστηκε να κάνει πίσω και μια πρώτη εύθραυστη εκεχειρία μεταξύ των δύο χωρών ανακοινώθηκε τον Μάιο. Ωστόσο στις 29 Σεπτεμβρίου το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου δεκαπλασίασε τις κινεζικές εταιρείες με τις οποίες απαγορεύεται ρητώς στις αμερικανικές να έχουν οποιεσδήποτε συναλλαγές, ενώ διατήρησε σε ισχύ τους φραγμούς για την πρόσβαση της Κίνας σε τελευταίας γενιάς ημιαγωγούς, ιδίως εκείνους που προορίζονται για εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.
Δέκα ημέρες αργότερα, ο Σι έπληξε τον Τραμπ στα δύο σημεία όπου πονούσε περισσότερο. Από τη μία ανακοίνωσε νέους περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, από την άλλη τερμάτισε τις εισαγωγές σόγιας από τις ΗΠΑ, φέρνοντας σε απόγνωση τους καλλιεργητές των μεσοδυτικών πολιτειών – μια κρίσιμη εκλογική πελατεία του Τραμπ, ένα χρόνο πριν από τις εκλογές για το Κογκρέσο.
Εκεχειρία ενός έτους
Αυτό που επετεύχθη στη συνάντηση του Μπουσάν ήταν, ουσιαστικά, η οικονομική εκεχειρία ενός χρόνου, με το τεκτονικό ρήγμα ανάμεσα στη μόνη ενεργή και στην αναδυόμενη υπερδύναμη πάντα ενεργό. Οι Κινέζοι ήραν τους πρόσφατους περιορισμούς στις σπάνιες γαίες (όχι όμως και εκείνους του Απριλίου) και δεσμεύθηκαν να αγοράσουν εκ νέου σόγια, ενώ οι Αμερικανοί μείωσαν κατά 10% τους δασμούς και χαλάρωσαν τους περιορισμούς για την προμήθεια ημιαγωγών, αν και όχι των πιο προχωρημένων. Το μεγάλο θέμα της Ταϊβάν δεν συζητήθηκε και για το TikTok τα πράγματα παραμένουν ασαφή.
Σε κάθε περίπτωση, η συνάντηση Τραμπ – Σι ενίσχυσε την αίσθηση ότι στο οικονομικό πεδίο η Κίνα έχει πετύχει σχεδόν ισοδυναμία με τις ΗΠΑ και ότι ένας ανεξέλεγκτος εμπορικός πόλεμος θα ήταν αμοιβαία καταστροφικός για τις δύο χώρες και για όλο τον κόσμο. Είναι το αντίστοιχο της «Αμοιβαία Εγγυημένης Καταστροφής» (MAD) μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στο πυρηνικό πεδίο κατά τον Ψυχρό Πόλεμο – μια παρομοίωση που ακούγεται ανησυχητικά επίκαιρη ύστερα από τις ανακοινώσεις Τραμπ για τις πυρηνικές δοκιμές.
