Η 25χρονη Ζομπέιντα ξεσπάει σε λυγμούς στο άκουσμα του ονόματος του 5χρονου γιου της Μουαβίγια, ο οποίος δολοφονήθηκε από της Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) σε μια διασταύρωση στην πόλη Ελ Τζενέινα του Νταρφούρ, τον Ιούνιο του 2023. «Τα μεγαλύτερα αδέλφια του διέφυγαν, αλλά εκείνος ήταν ο μικρότερος και έμεινε με τη μητέρα του, κρατώντας τη σφιχτά», είπε ο πατέρας του, Αρμπάμπ, σε συνέντευξη στην «Κ» τον περασμένο Δεκέμβριο στον καταυλισμό Φαρσανα του ανατολικού Τσαντ. «Οταν είδαν το παιδί, του έβαλαν το όπλο στον λαιμό και το πυροβόλησαν».
«Ξέρουν ότι άνθρωποι θα έρθουν να μαζέψουν τα πτώματα. Στην πραγματικότητα στοχεύουν τους μαύρους», λέει o Αμπντουλματζίντ, αποτυπώνοντας τα βαθύτερα αίτια του εμφυλίου που ξέσπασε τον Απρίλιο του 2023 ως διαμάχη μεταξύ δύο στρατηγών για την εξουσία, αλλά έχει τις ρίζες του στις συγκρούσεις μεταξύ Αφρικανών γεωργών και Αράβων νομάδων κτηνοτρόφων.
Ο πόλεμος έχει οδηγήσει στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση του κόσμου, με 4,2 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν εγκαταλείψει τη χώρα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, ενώ οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τις πράξεις των RSF στο Νταρφούρ γενοκτονία. Το μέγεθος της κρίσης γίνεται αντιληπτό με μια επίσκεψη στην πόλη Αντρέ, το οποίο βρίσκεται πάνω στα σύνορα Τσαντ – Σουδάν και αποτελεί την κύρια δίοδο των Σουδανών στο Τσαντ. Εκεί βρίσκεται ένας απέραντος προσφυγικός καταυλισμός 236.000 ανθρώπων, οι οποίοι διαμένουν σε πρόχειρες καλύβες και παραπήγματα.
Ο αριθμός των προσφύγων στο ανατολικό Τσαντ είναι τέτοιος που σημαίνει πως οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δυσκολεύονται να ανταποκριθούν. «Κάθε μία ημέρα εδώ είναι μια μάχη ενάντια στον χρόνο και στην ανεπάρκεια της διαθέσιμης βοήθειας», λέει στην «Κ» ο Πέτρος Μάστακας, συντονιστής Προστασίας Προσφύγων της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, από την πόλη Μπιράκ του Τσαντ, στα σύνορα με το Σουδάν.
Σύμφωνα με μαρτυρίες προσφύγων στην «Κ» τον Δεκέμβριο του 2024, η απομονωμένη φύση των καταυλισμών σημαίνει ότι οι ευκαιρίες για εργασία είναι μηδαμινές, ενώ υπάρχουν ελλείψεις σε τροφή, πόσιμο νερό και περίθαλψη, γεγονός που οδηγεί σε έξαρση πολλών ασθενειών. Ετσι κάποιοι επιλέγουν να κατευθυνθούν προς τον Βορρά, στα ορυχεία ή στην πιο πλούσια Λιβύη.
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 311.000 Σουδανοί έχουν καταφύγει στη Λιβύη, οι περισσότεροι περνώντας απευθείας τα σύνορα Σουδάν – Λιβύης, με ένα 11% να διέρχεται μέσω Τσαντ, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετανάστευσης. Από εκεί, όσοι έχουν τα χρήματα να πληρώσουν διακινητές μπαίνουν σε βάρκες προς την Ελλάδα ή την Ιταλία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, συνολικά 6.177 Σουδανοί έχουν φθάσει στην Ελλάδα μέσα στους εννέα μήνες του 2025, αύξηση της τάξης του 549% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Οι 4.850 από αυτούς μέσω Κρήτης, όπου αντιπροσωπεύουν το 37% των αφίξεων που έχουν καταγραφεί στο νησί.
Τις τελευταίες ημέρες η γενοκτονία, που μέχρι στιγμής υπήρχε μόνο στις περιγραφές των επιζώντων, έγινε πολύ πιο ορατή, μετά την κατάληψη από τους RSF της πόλης Ελ Φάσερ, της τελευταίας μεγάλης πόλης υπό κυβερνητικό έλεγχο στο νότιο Νταρφούρ. Οι μαχητές των RSF, με πρωτεργάτη τον ταξίαρχο Αμπου Λούλου, τραβούν βίντεο την ώρα που βασανίζουν και εκτελούν δεκάδες αμάχους, τα οποία στη συνέχεια ανεβάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οπως αναφέρει ο κ. Μάστακας, αυτή η νέα κλιμάκωση της βίας πολύ πιθανό να φέρει ένα νέο προσφυγικό κύμα στις περιοχές του ανατολικού Τσαντ, αφού χιλιάδες άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει το Ελ Φάσερ και τα γύρω χωριά.
«Με μετριοπαθείς εκτιμήσεις φαίνεται ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν αρκετές δεκάδες χιλιάδες νέοι πρόσφυγες», λέει. Σύμφωνα με το Γραφείο της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Αθήνα, είναι ακόμη άγνωστο αν αυτή η νέα αναζωπύρωση της βίας στο Σουδάν θα οδηγήσει σε νέες ροές και προς την Ελλάδα. Ωστόσο επισημαίνει ότι όσο οι συνθήκες διαβίωσης στις γειτονικές χώρες παραμένουν εξαιρετικά δυσχερείς και η χρηματοδότηση ανθρωπιστικής βοήθειας περικόπτεται, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα οι πρόσφυγες να αναζητήσουν διέξοδο προς την Ευρώπη.
Πηγές του υπουργείου Μετανάστευσης ανέφεραν στην «Κ» ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε επικοινωνία με τις ευρωπαϊκές αρχές, σε περίπτωση που χρειαστεί έκτακτη χρηματοδότηση ή στήριξη για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου αυξημένου κύματος αφίξεων προς την Κρήτη. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι οι Σουδανοί είχαν εξαιρεθεί από το «πάγωμα» των αιτήσεων ασύλου την προηγούμενη περίοδο, ενώ το ποσοστό αποδοχής των αιτημάτων ασύλου των Σουδανών σε πρώτο βαθμό ανέρχεται στο 99%.
