Αρχές χειμώνα του 1956, στους διαδρόμους του Πανεπιστημίου Κολούμπια και του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών στο Πρίνστον, μια θεωρητική πρόταση από δύο νέους φυσικούς επρόκειτο να προκαλέσει σεισμό στον κόσμο της επιστήμης. Οι Τσεν Νινγκ Γιανγκ και Τσουνγκ Ντάο Λι φαινόταν να λύνουν τον «γρίφο των Kαονίων» (μεσόνια Κ), σωματιδίων που με τη διάσπασή τους έδειχναν να παραβιάζουν μια ιερή συμμετρία» που εκφραζόταν από την Αρχή της Διατήρησης της Ομοτιμίας ή Κατοπτρισμό (Parity). Η Αρχή δήλωνε ότι το σύμπαν «φαίνεται το ίδιο» είτε παρατηρηθεί κατευθείαν είτε μέσα από έναν καθρέφτη – ή, πιο απλά, ότι η φύση δεν διακρίνει μεταξύ του «αριστερά» και του «δεξιά». Στα πειράματά τους, όμως, το σωματίδιο φαινόταν να διασπάται με δύο διαφορετικούς τρόπους. Οι φυσικοί της εποχής υπέθεσαν ότι επρόκειτο για δύο ξεχωριστά σωματίδια, το «ταυ» και το «θήτα». Ο Γιανγκ και ο Λι, ωστόσο, αμφισβήτησαν αυτή την εξήγηση, προτείνοντας ότι το Kαόνιο είναι ένα και ότι η φαινομενική παραβίαση της συμμετρίας οφείλεται στο γεγονός πως εκείνη δεν διατηρείται στις ασθενείς αλληλεπιδράσεις, σε αντίθεση με τις ηλεκτρομαγνητικές και τις ισχυρές.
Σύντομα, η πειραματική φυσικός Σιουν Γου θα αποδείκνυε πως όντως αυτό ισχύει. Ενα χρόνο μετά τη δημοσίευση της εργασίας τους, το 1957, οι Γιανγκ και Λι μοιράστηκαν το βραβείο Νομπέλ Φυσικής – ήταν οι πρώτοι κινεζικής καταγωγής βραβευθέντες. Οσο για τη Γου, η οποία σχεδίασε και εκτέλεσε το πείραμα που επιβεβαίωσε την ιδέα τους, παραλείφθηκε, κάτι που θεωρείται μία από τις πιο διαβόητες αδικίες στην ιστορία του θεσμού και αποδίδεται συχνά στον σεξισμό της εποχής.
Ο Τσεν Νινγκ Γιανγκ έφυγε από τη ζωή στο Πεκίνο, σε ηλικία 103 ετών. Η απώλειά του αφήνει κενό στον χώρο της θεωρητικής φυσικής, εφόσον ήταν ένας από τους λίγους εναπομείναντες κορυφαίους φυσικούς που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη κβαντική θεωρία. Γεννήθηκε την 1η Οκτωβρίου 1922 στο Χεφέι της Κίνας και μεγάλωσε στο Πεκίνο, όμως η έκρηξη του πολέμου με την Ιαπωνία ανάγκασε την οικογένειά του να καταφύγει στην πόλη Κουνμίνγκ, στον Νότο. Εκεί, στο Εθνικό Ενωμένο Νοτιοδυτικό Πανεπιστήμιο (Tsinghua Universit το οποίο είχε μετεγκατασταθεί) έλαβε την εκπαίδευσή του, σπουδάζοντας μέσα σε συνθήκες ανέχειας.
Αφού απέκτησε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα το 1944, ταξίδεψε στις ΗΠΑ με υποτροφία. Αρχικά ήθελε να σπουδάσει στο Κολούμπια με το «ιερό τέρας» Ενρίκο Φέρμι, αλλά τελικά τον ακολούθησε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, όπου ο Φέρμι εργαζόταν στο Σχέδιο Μανχάταν. Ηταν εκείνος, όπως έγραψε αργότερα ο Γιανγκ, που του δίδαξε ότι «η Φυσική πρέπει να χτιστεί από το μηδέν, τούβλο τούβλο».
Στο Σικάγο ξανασυναντήθηκε με τον Λι, μια παλιά γνωριμία από τα φοιτητικά του χρόνια στην Κίνα. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή του υπό την επίβλεψη του Εντουαρντ Τέλερ, του μετέπειτα «πατέρα» της βόμβας υδρογόνου, και έλαβε το διδακτορικό του το 1948. Μετακόμισε στο Ινστιτούτο Προχωρημένων Μελετών στο Πρίνστον για να εργαστεί υπό ένα ακόμη μεγάλο όνομα, τον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, τότε διευθυντή του ινστιτούτου.
Στο Πρίνστον ο Γιανγκ είχε την ευκαιρία να συναντήσει και τον Αλμπερτ Αϊνστάιν. Χρόνια αργότερα, θα θυμόταν μια συνάντηση κατά την οποία ο Αϊνστάιν θέλησε να συζητήσει μια εργασία που είχε μόλις δημοσιεύσει ο νεαρός φυσικός. Η συζήτηση διήρκεσε μιάμιση ώρα. Παρ’ όλα αυτά, ο Γιανγκ ομολόγησε ότι, αν και συγκλονισμένος από την εγγύτητα του γίγαντα που θαύμαζε επί τόσο καιρό, «δεν κατάλαβε πολλά» από όσα του είπε, καθώς ο μεγάλος επιστήμονας μιλούσε πολύ σιγά, ενώ ο ίδιος ήταν απλώς συνεπαρμένος από το γεγονός της συνάντησης.
Το άλλο μεγάλο επίτευγμα του Γιανγκ, που σήμερα θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος της σύγχρονης φυσικής, ήταν η θεωρία Γιανγκ-Μιλς (Yang-Mills theory), την οποία ανέπτυξε το 1954 σε συνεργασία με τον Ρόμπερτ Μιλς. Χρησιμοποιώντας την έννοια της «θεωρίας μετρητή» (gauge theory), δημιούργησαν ένα μαθηματικό πλαίσιο ικανό να εξηγήσει τις αλληλεπιδράσεις –και κυρίως τις αυτο-αλληλεπιδράσεις– των ηλεκτρομαγνητικών, ασθενών και ισχυρών δυνάμεων που βρίσκονται στην καρδιά της κβαντικής φυσικής.
Αν και στην αρχή η θεωρία αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό, καθώς προέβλεπε άμαζα σωματίδια, η καθαρή μαθηματική κομψότητά της εξασφάλισε τη διατήρησή της. Είκοσι χρόνια αργότερα, πειράματα έδειξαν ότι η θεωρία βρισκόταν στη σωστή κατεύθυνση και, τελικά, αποδείχθηκε ακριβής όταν συνδυάστηκε με τον μηχανισμό Χιγκς. Ο διακεκριμένος φυσικός Φρίμαν Ντάισον, συνάδελφός του στο Πρίνστον, αποκάλεσε τον Γιανγκ «υπέρτατο στυλίστα της Φυσικής του 20ού αιώνα», προσθέτοντας ότι η αίσθηση της μαθηματικής ομορφιάς που είχε, «μετατρέπει ακόμη και τους λιγότερο σημαντικούς υπολογισμούς του σε μικρογραφίες έργων τέχνης και τις βαθύτερες εικασίες του σε αριστουργήματα».
Η πρώτη του σύζυγος, Τσιχ Λι Του, ήταν κόρη του διάσημου Κινέζου στρατηγού Ντου Γιουμίνγκ. Γνωρίστηκαν στην Κίνα, όταν ο Γιανγκ δίδασκε σε σχολείο μέσης εκπαίδευσης. Ο γάμος τους διήρκεσε 53 χρόνια και απέκτησαν τρία παιδιά, δύο γιους και μία κόρη.
Ο Γιανγκ αφιέρωσε δεκαετίες στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας της Κίνας και του δυτικού κόσμου, προωθώντας τη βασική έρευνα και διευκολύνοντας την ανταλλαγή φοιτητών και ερευνητών. Το 2015, σε μια συμβολική κίνηση, αποποιήθηκε την αμερικανική του υπηκοότητα για να γίνει πολίτης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευσή του με την πατρίδα του.
Μετά τον θάνατο της συζύγου του το 2003, παντρεύτηκε ξανά το 2004, σε ηλικία 82 ετών, την 28χρονη τότε μεταπτυχιακή φοιτήτρια Γουένγκ Φαν, την οποία είχε γνωρίσει ως διερμηνέα το 1995. Ο ίδιος είχε δηλώσει ότι ήταν η «τελευταία του ευλογία από τον Θεό».
Μέχρι το τέλος, συνέχιζε τη φιλοσοφική του αναζήτηση. Σε μια συνέντευξή του, το 2000, εξέφρασε την αμφιβολία του για το αν οι φυσικοί θα μπορούσαν ποτέ να συγκλίνουν σε μια «θεωρία των πάντων», δηλώνοντας: «Η φύση είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Πιστεύω ότι το βάθος των φυσικών ουσιών δεν μπορεί να εξιχνιαστεί από την ανθρωπότητα. Διότι, εντέλει, διαθέτουμε μόνο, ας πούμε, 100 δισεκατομμύρια νευρώνες. Πώς μπορείς να το συγκρίνεις αυτό με το άπειρο βάθος της φύσης;».
