«Η Χαμάς έκανε με την απελευθέρωση των ομήρων ένα συμβολικό βήμα και αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να αυτοδιαλυθεί οικειοθελώς», τονίζει στην «Κ» ο ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ – INSS, Ελντάτ Σαβίτ, με μακρά θητεία στις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις και στο πρωθυπουργικό γραφείο, αναφερόμενος σε μία από τις βασικότερες προβλέψεις του σχεδίου για τη Γάζα. «Ο Τραμπ δεν άφησε άλλη επιλογή στον Νετανιάχου», αναφέρει χαρακτηριστικά, σχολιάζοντας τις συνθήκες που οδήγησαν στην εκεχειρία. Ο Σαβίτ υπογραμμίζει ότι η Τουρκία ενισχύει την περιφερειακή θέση της μέσα από τη συμφωνία και ανήκει στις χώρες που έχουν σήμερα δεσμούς με την αμερικανική κυβέρνηση. Ο ίδιος επισημαίνει ότι, μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, στο Ισραήλ έχει εμπεδωθεί η άποψη ότι δεν είναι πλέον εφικτή μια λύση των δύο κρατών στην περιοχή. Για την ώρα, πάντως, «ο πόλεμος έχει ουσιαστικά τελειώσει, με τη μορφή που διεξαγόταν μέχρι τώρα».
– Θεωρείτε ότι ήρθε σε δύσκολη θέση το Ισραήλ από τη συμφωνία εκεχειρίας που πέτυχε ο πρόεδρος Τραμπ; Ή επικρατεί η άποψη και στην ισραηλινή κυβέρνηση ότι η συγκεκριμένη διαδικασία μπορεί πράγματι να οδηγήσει σε μια βιώσιμη ειρηνευτική συμφωνία;
– Νομίζω ότι είναι πλέον σαφές πως η κυβέρνηση Τραμπ ακολούθησε μια σαφή γραμμή που δεν άφησε στο Ισραήλ άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί την απαίτηση για συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, παρότι οι περισσότερες λεπτομέρειες της δεύτερης φάσης δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί – ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο η Χαμάς θα αφοπλιστεί και το ποιος θα κυβερνήσει στην πραγματικότητα τη Γάζα. Το ζήτημα της εμπλοκής της Τουρκίας και του Κατάρ παραμένει επίσης ασαφές και σίγουρα δεν ευθυγραμμίζεται με τα συμφέροντα του Ισραήλ. Ο Τζάρεντ Κούσνερ μετέφερε ότι ο πρόεδρος Τραμπ ένιωθε πως δεν είχε άλλη επιλογή –ότι η ισραηλινή πολιτική έβγαινε εκτός ελέγχου– και ως εκ τούτου ήταν αναγκασμένος να επιβάλει μια πορεία δράσης που πίστευε ότι ήταν τελικά προς το συμφέρον του Ισραήλ. Η προσέγγιση της αμερικανικής κυβέρνησης ήταν να διαμορφώσει μια κατάσταση η οποία θα οδηγούσε το Ισραήλ σε ένα «ναι», αντί να πει αυτομάτως «όχι». Νομίζω ότι το στάδιο της απελευθέρωσης των ζωντανών ομήρων –και ελπίζω και όλων των νεκρών– είναι μια θετική εξέλιξη και η επικρατούσα εκτίμηση εδώ στο Ισραήλ είναι ότι ο πόλεμος έχει ουσιαστικά τελειώσει, τουλάχιστον με τη μορφή που διεξαγόταν μέχρι τώρα.
– Είναι ρεαλιστικό να περιμένει κανείς τον οικειοθελή αφοπλισμό της Χαμάς;
– Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι ένα κατηγορηματικό όχι. Δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να αυτοδιαλυθούν οικειοθελώς. Είναι επίσης σημαντικό να είμαστε ρεαλιστές: ουδείς αραβικός, διεθνής, πόσο μάλλον παλαιστινιακός παράγοντας πρόκειται να τους αντιμετωπίσει. Είναι δύσκολο σε αυτό το στάδιο να εκτιμήσουμε πώς θα εξελιχθεί αυτό το ζήτημα. Η Χαμάς μπορεί να προέβη σε αυτή τη φάση σε ένα συμβολικό βήμα, αλλά αυτό είναι όλο.
– Τι ρόλο θεωρείτε ότι διαδραματίζουν στις εξελίξεις οι αραβικές χώρες αλλά και η Τουρκία; Ασκούν ουσιαστική επιρροή στη Χαμάς; Ποιες είναι οι δικές τους βλέψεις;
– Από όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες φαίνεται ότι η Τουρκία, η Αίγυπτος και το Κατάρ έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πεποίθησης της Χαμάς. Κατάλαβαν ότι ήταν η ώρα να τελειώσει ο πόλεμος, πως οι όμηροι είχαν γίνει βάρος και ότι η συνεχιζόμενη αιχμαλωσία τους θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στην ισραηλινή κατάληψη της Γάζας. Εξασφαλίζοντας την απελευθέρωση των ομήρων, αυτές οι χώρες πέτυχαν ένα βαθμό ηρεμίας και εξασφάλισαν την επέκταση της περιφερειακής εμπλοκής τους. Για την Τουρκία είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενισχύσει την περιφερειακή θέση της, κάτι που επιδιώκει να κάνει μέσω της εμπλοκής της στη Συρία και στη Γάζα. Η διατήρηση αυτών των σχέσεων με την αμερικανική κυβέρνηση είναι επίσης εξαιρετικά σημαντική και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι χώρες που έχουν δεσμούς με τον Τραμπ και την κυβέρνησή του.
– Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι προϋποθέσεις για την επίτευξη μιας μακροπρόθεσμης λύσης πάνω στη βάση των δύο κρατών; Ενα εγχείρημα το οποίο συναντά δυσκολίες τόσο από την παλαιστινιακή όσο και από την ισραηλινή πλευρά.
– Προς το παρόν δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια βιώσιμη φόρμουλα για την επίτευξη μιας αντίστοιχης συμφωνίας. Τουλάχιστον εντός του Ισραήλ υπάρχει πλέον μια ευρύτατη δημόσια συναίνεση στην παραδοχή ότι μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 μια τέτοια λύση δεν είναι πλέον εφικτή. Η εστίαση τώρα είναι στην εξεύρεση λύσης για τη Γάζα, πιθανώς με κάποια μορφή συμμετοχής της Παλαιστινιακής Αρχής και ίσως με επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ – κάτι που θα εξαρτηθεί κυρίως από τη θέση της Σαουδικής Αραβίας.
