Η συμφωνία εκεχειρίας του Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή υπενθυμίζει ότι οι ΗΠΑ μπορούν ακόμη να ορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού με την επιβολή ισχύος. Ομως η δύναμη της πειθούς έχει άλλα χαρακτηριστικά στην περίπτωση της Ρωσίας. Στην εστία της Γάζας, είχε να πείσει έναν σύμμαχο και φίλο: τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Στο μέτωπο της Ουκρανίας, καλείται να διαχειριστεί έναν γεωπολιτικό αντίπαλο: τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Οσο συμπαθής και αν είναι στον Αμερικανό πρόεδρο, έχει ξεκαθαρίσει τις προθέσεις του ως προς τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη δική του σφαίρα επιρροής.
Δυσαναλογίες
Οι διαφορές δεν είναι αμελητέες. Το Ισραήλ ήταν στρατιωτικά εξαρτημένο από την Ουάσιγκτον. Η Ρωσία, ωστόσο, στηρίζεται για την επιχειρησιακή της ικανότητα σε χώρες όπως η Κίνα, τον κορυφαίο ανταγωνιστή των ΗΠΑ. Επιπλέον, ο πόλεμος της Γάζας συνεχιζόταν στη βάση μιας μαραθώνιας στρατιωτικής επιχείρησης η οποία –παρ’ ότι διεξαγόταν ως απάντηση σε πρωτοφανή τρομοκρατική επίθεση εις βάρος αμάχων– εισέπραττε την παγκόσμια καταδίκη. Ο πόλεμος της Ουκρανίας, παρότι είναι ακόμη μεγαλύτερης διάρκειας και ξεκίνησε από την απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας, δεν έχει προκαλέσει την ίδια κατακραυγή από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας.
Ομως, η βασική δυσκολία για τον Τραμπ στην περίπτωση της Ουκρανίας είναι ότι, στην πραγματικότητα, δεν έχει ισχυρά χαρτιά να παίξει απέναντι στον Πούτιν. Μετά την προσωπική επίθεση γοητείας, για την οποία στρώθηκε το κόκκινο χαλί της Αλάσκας, ο πρόεδρος των ΗΠΑ βρίσκεται μπροστά στη διαπίστωση ότι για να υποχρεώσει τη Μόσχα σε ειλικρινή διαπραγμάτευση θα πρέπει να την πιέσει με ενέργειες οι οποίες θα την πονέσουν.
Ο ένας τρόπος είναι η κλιμάκωση των κυρώσεων εις βάρος της. Ομως, μέχρι στιγμής, ο Τραμπ επιλέγει να πετάει το μπαλάκι σε τρίτους, από την Ευρωπαϊκή Ενωση μέχρι την Ινδία· χρησιμοποιεί το άλλοθι ότι δεν θα σηκώσει ο ίδιος το βάρος αν δεν προηγηθούν οι υπόλοιποι.
Χρειάζεται «μαστίγιο» – Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει ισχυρά χαρτιά για να πείσει τον Ρώσο ομόλογό του, όπως έκανε με τον –φίλο και σύμμαχο– Νετανιάχου. Το μόνο που απομένει είναι ενέργειες που θα πονέσουν το Κρεμλίνο, κάτι που, ωστόσο, αποφεύγει απ’ όταν επανήλθε στον Λευκό Οίκο.
Ο άλλος δρόμος είναι μάλλον ο πιο πειστικός και αφορά στην εισήγηση για μια κατηγορηματική δέσμευση του Αμερικανού προέδρου ότι η Ουάσιγκτον θα στηρίζει στρατιωτικά την Ουκρανία για όσο χρειαστεί προκειμένου να αμυνθεί επαρκώς απέναντι στη ρωσική εισβολή· θα έδινε στο Κρεμλίνο να καταλάβει ότι ο πόλεμος τον οποίο επιλέγει να συντηρεί θα είναι ένας πόλεμος φθοράς, από τον οποίο η Ρωσία δεν θα βγει ποτέ κερδισμένη.
Το όπλο και ο φόβος
Υπάρχει ακόμη μία εκδοχή, η οποία θα ήταν επίσης αποτελεσματική, αν και συνοδεύεται ίσως από τα μεγαλύτερα ρίσκα. Αφορά στο αίτημα της κυβέρνησης Ζελένσκι να προμηθευτεί τους αμερικανικούς πυραύλους Τόμαχοκ, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να πλήξουν στόχους βαθιά μέσα στη ρωσική επικράτεια. Το επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι ειδικοί υπέρ της ποιοτικής αυτής αναβάθμισης στον οπλισμό της Ουκρανίας είναι το γεγονός ότι η Ρωσία εκτοξεύει από την πλευρά της εδώ και τρία χρόνια πυραύλους κρουζ μεγάλου βεληνεκούς και βαλλιστικούς πυραύλους. Από αυτήν την άποψη, η χρήση Τόμαχοκ από την Ουκρανία θα ήταν αναλογική και νομιμοποιημένη. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1990, η Ρωσία έχει έναν φόβο απέναντι στους εξαιρετικά ακριβείς Τόμαχοκ· εξ ου και η απειλητική ρητορική από το Κρεμλίνο, η οποία εκτείνεται έως και την πυρηνική κλιμάκωση, παρότι οι επίγειοι Τόμαχοκ είναι συμβατικά οπλισμένοι.
Στη συνάντηση με τον Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο το βράδυ της Παρασκευής, ο Τραμπ σαφώς μετρίασε τη ρητορική του γύρω από το σενάριο των Τόμαχοκ. Είχε μεσολαβήσει μία μέρα πριν τηλεφώνημα με τον Πούτιν. «Μπορούμε να τελειώσουμε τον πόλεμο και χωρίς αυτούς», είπε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός πρόεδρος. Αφησε ανοιχτό το θέμα, ωστόσο επεσήμανε ότι μια αντίστοιχη ενέργεια θα αποτελούσε κλιμάκωση στη σύγκρουση. Σημείωσε μάλιστα ότι «τους χρειάζονται και οι ΗΠΑ τους Τόμαχοκ» για τη δική τους άμυνα. Αναφέρθηκε πάντως με θετικά λόγια στον Ουκρανό πρόεδρο και δεν έκρυψε την επιθυμία του να επιτύχει ακόμη μία συμφωνία εκεχειρίας – αν και εμφανίστηκε βέβαιος όσο και παραπονεμένος… ότι δεν θα του δώσουν το Νομπέλ Ειρήνης.
«Παρά τη φαινομενική επιτυχία της πρώτης φάσης της συμφωνίας του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, παραμένουν μακρινές οι προοπτικές για μια διαπραγμάτευση η οποία θα οδηγήσει σε ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία. Τα κίνητρα και για τις δύο πλευρές να συνεχίσουν να μάχονται εξακολουθούν να υπερτερούν σε σχέση με τα κίνητρα για την επίτευξη ειρήνης. Ο Πούτιν, δεδομένου του κόστους που έχει αναλάβει μέχρι σήμερα, δεν είναι διατεθειμένος να συμφωνήσει σε κανένα σχέδιο που δεν θα συνεπάγεται μια πλήρη νίκη της Ρωσίας. Για την Ουκρανία, η παραχώρηση περαιτέρω εδαφών για την επίτευξη προσωρινής ειρήνης, το μόνο που θα κατάφερνε θα ήταν να ανοίξει την πόρτα για μία ακόμη ρωσική επανεισβολή. Από τον Ιανουάριο, ο Τραμπ ήταν εξαιρετικά απρόθυμος να επιβάλει κόστος στη Ρωσία για να τη φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εχει απειλήσει επανειλημμένως με δράση και στη συνέχεια δεν έχει πράξει το παραμικρό. Μέχρι οι ΗΠΑ να αυξήσουν το κόστος για τη Ρωσία –μέσω όπλων, κυρώσεων και χρήσης της ισχύος τους, όπως έκαναν στη Γάζα– σε σημείο όπου το κόστος θα υπερτερεί του οφέλους, ο Πούτιν δεν θα αλλάξει πορεία», τονίζει στην «Κ» ο Τζον Φόρμαν, ο πιο πρόσφατος αμυντικός ακόλουθος του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μόσχα, ο οποίος είναι σήμερα ανώτερος αναλυτής στο Chatham House. Ανήκει στους αναλυτές που επιμένουν πως όταν δίνεις χώρο στον Πούτιν, εκείνος τον καταλαμβάνει και πως ο μόνος τρόπος να τον τιθασεύσεις είναι η επίδειξη ισχύος.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας πέρασε το κατώφλι του Λευκού Οίκου έχοντας αυτή τη φορά στη «φαρέτρα» του αφενός την αυξημένη δόση κολακείας στο πρόσωπο του Τραμπ, αφετέρου τις αγορές αμερικανικών εξοπλισμών από ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ και τον Καναδά για την υποστήριξη της χώρας του· οι τελευταίες αντίστοιχες συμφωνίες αθροίζουν τα 2 δισ. ευρώ σε αξία. Το πιθανότερο, όσο οι σύμμαχοι θα αγοράζουν όπλα από τις ΗΠΑ για την Ουκρανία, ο Τραμπ θα έχει ανοιχτά τα αυτιά του με τον Ζελένσκι. Το θέμα είναι τι θα κάνει με τον Πούτιν. Από την άλλη, ποιος μπορεί πραγματικά να διαβεβαιώσει ότι δεν θα στρέψει ξανά την πίεση προς την Ουκρανία; Ουδείς γνωρίζει τι θα βγάλει στο τέλος η ορμή από τη συμφωνία της Γάζας, αν το deal είναι πλέον αυτοσκοπός. Κάποια ερωτήματα ενδεχομένως θα απαντηθούν στην επικείμενη δεύτερη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν, στη Βουδαπέστη, χωρίς την παρουσία του Ζελένσκι.
