Τα νερά καλύπτουν το κεφάλι του Εμανουέλ Μακρόν. Για το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, ο Γάλλος πρόεδρος υπήρξε μια ζωτική παρουσία στη σκηνή της Ευρώπης – όχι μόνον ως ηγέτης της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της κυριότερης στρατιωτικής δύναμής της, αλλά και ως ο πιο δυναμικός υπέρμαχος μιας βαθύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ώστε να διασφαλιστούν η ασφάλεια και η ευημερία μιας ηπείρου που βρίσκεται παγιδευμένη ανάμεσα σε μια ολοένα πιο συναλλακτική Αμερική και μια πιο διεκδικητική Κίνα. Ωστόσο, η πολιτική κρίση που έχει καταλάβει τη Γαλλία αφήνει τόσο τον Μακρόν όσο και τη χώρα του αποδυναμωμένους με τρόπους που θα προκαλέσουν αναταράξεις σε ολόκληρη την ήπειρο.
Ο Μακρόν μπορεί να επέζησε της τελευταίας πολιτικής κρίσης, αλλά η θέση του φαίνεται όλο και πιο επισφαλής. Η άμεση πρόκληση είναι η ψήφιση του προϋπολογισμού έως το τέλος του έτους. Με την άκρα Δεξιά και την άκρα Αριστερά να απορρίπτουν ό,τι και αν προτείνει η νέα κυβέρνηση, ο δρόμος για μια λύση παραμένει στενός.
Επικίνδυνη αστάθεια – Ο Μακρόν επιμένει ότι θα ολοκληρώσει τη θητεία του, η οποία λήγει στα μέσα του 2027. Οσο, όμως, συνεχίζεται η αστάθεια, τόσο περισσότερο φαίνεται να αποτελεί μέρος του προβλήματος παρά της λύσης.
Δεδομένου ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν εκ νέου ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο, μια προεδρική εκλογή ίσως είναι ο μόνος τρόπος προκειμένου να ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Ο Μακρόν επιμένει ότι θα ολοκληρώσει τη θητεία του, η οποία λήγει στα μέσα του 2027. Οσο, όμως, συνεχίζεται η αστάθεια, τόσο περισσότερο φαίνεται να αποτελεί μέρος του προβλήματος παρά της λύσης.
Προς το παρόν, αυτή παραμένει μια πολιτική κρίση της Γαλλίας και όχι της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το κόστος δανεισμού αυξήθηκε όταν παραιτήθηκε ο Λεκορνί και για πρώτη φορά ξεπέρασε εκείνο της Ιταλίας. Ωστόσο, η διαφορά από τα γερμανικά ομόλογα δεν ξεπέρασε τις 86 μονάδες βάσης – ακόμη κάτω από το ανώτατο σημείο του 2012 και πολύ χαμηλότερα από τις 300 μονάδες της κρίσης του ευρώ. Η πιθανότητα να φτάσει σε επίπεδα κρίσης είναι μικρή, καθώς οι επενδυτές θα έπρεπε να στοιχηματίσουν εναντίον της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία πλέον διαθέτει νέα εργαλεία για την αντιμετώπιση κρίσεων.
Η πορεία, πάντως, παραμένει ανησυχητική. Η Goldman Sachs εκτιμά πως η Γαλλία χρειάζεται δημοσιονομική προσαρμογή τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ μόνο για να σταθεροποιήσει το χρέος της.
Ο άμεσος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι μια αδύναμη γαλλική οικονομία να επιβαρύνει περαιτέρω την ανάπτυξη, η οποία ήδη ανακόπτεται από τη γερμανική οικονομία, που βρίσκεται στα πρόθυρα ύφεσης λόγω της κατάρρευσης της βιομηχανικής παραγωγής φέτος. Η Γερμανία αναμένεται να ανακάμψει το επόμενο έτος, όταν θα αρχίσουν να αποδίδουν οι μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές και άμυνα. Είναι αξιοσημείωτο ωστόσο ότι η ευρωπαϊκή ανάπτυξη αυτή τη στιγμή καθοδηγείται από τις πρώην «χώρες της κρίσης», όπως η Ισπανία και η Ελλάδα. Αυτό αντικατοπτρίζει τις βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ – μεταρρυθμίσεις που η Γαλλία και η Γερμανία απέφυγαν.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι ότι μια αποδυναμωμένη Γαλλία θα αποτελέσει εμπόδιο στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις της ηπείρου. Από τότε που εμφανίστηκε ως υπουργός στην κυβέρνηση του Φρανσουά Ολάντ, πριν από μία δεκαετία, ο Μακρόν υπήρξε ο πιο ένθερμος υποστηρικτής μιας βαθύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η Ε.Ε. ήδη δυσκολεύεται να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που προτείνει η έκθεση Ντράγκι – τη μείωση της γραφειοκρατίας, την ενοποίηση των αγορών ενέργειας, άμυνας, χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και τηλεπικοινωνιών. Με τη Γαλλία σε πολιτική αναταραχή, η πρόοδος σε αυτά τα εγχειρήματα μπορεί να σταματήσει.
Σε πιο θεμελιώδες επίπεδο, η προοπτική νέου κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού για την άμυνα, την καθαρή ενέργεια και την επιστημονική έρευνα –όπως προτείνει ο Ντράγκι– γίνεται σχεδόν αδύνατη, όσο υπάρχουν αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του χρέους του δεύτερου μεγαλύτερου μέλους της Ευρωζώνης, που μάλιστα παραβιάζει απροκάλυπτα τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Ευρώπη δίχως ορίζοντα – Το ερώτημα που τίθεται για την Ευρώπη δεν είναι μόνον αν ο Μακρόν θα επιβιώσει, αλλά τι θα απογίνει το όραμά του για μια πιο ολοκληρωμένη Ε.Ε., ικανή να ασκεί «στρατηγική αυτονομία» σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Ενα ακόμη πιο ζοφερό σενάριο για την Ευρώπη είναι η λήξη της θητείας του Μακρόν –είτε τώρα είτε το 2027– με την άνοδο της Εθνικής Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν στην εξουσία. Αυτό το σενάριο μοιάζει όλο και πιο πιθανό. Το κόμμα της Λεπέν καταγράφει 33% στις δημοσκοπήσεις, ποσοστό που ουσιαστικά εγγυάται ότι η ίδια –ή ο προστατευόμενός της, Ζορντάν Μπαρντελά– θα φτάσει στον δεύτερο γύρο για τρίτη φορά. Ανάλογα με τον αντίπαλο, οι ψηφοφόροι ίσως τελικά τολμήσουν το ρίσκο. Μία από τις συνέπειες της πολιτικής αποτυχίας του Μακρόν ήταν η αποδυνάμωση του κεντρώου χώρου της γαλλικής πολιτικής, αφήνοντας το τοπίο χωρίς προφανή διάδοχο.
Το ακροδεξιό κόμμα έχει εγκαταλείψει τη ρητορική περί Frexit, όμως οι πολιτικές του θα το φέρουν σε τροχιά σύγκρουσης με τις Βρυξέλλες. Θα υπονομεύσει τη γαλλογερμανική συνεργασία, που επί δεκαετίες αποτέλεσε κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα θέσει εν αμφιβόλω τη στήριξη της Ε.Ε. προς την Ουκρανία, θα αναστείλει την ενοποίηση της ενιαίας αγοράς και τις εμπορικές συμφωνίες, και θα ενισχύσει το δεξιό, λαϊκιστικό μπλοκ στην Ε.Ε., το οποίο πιθανότατα θα ενισχυθεί περαιτέρω από τον Αντρέι Μπάμπις μετά τη νίκη του στις πρόσφατες εκλογές στην Τσεχία.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον για την Ευρώπη δεν είναι μόνον αν ο Μακρόν θα επιβιώσει, αλλά τι θα απογίνει το όραμά του για μια πιο ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Ενωση, ικανή να ασκεί «στρατηγική αυτονομία» σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο. Δεν υπάρχει προφανής διάδοχος που να διεκδικεί τον μανδύα της ηγεσίας του. Η Γερμανία παραμένει απορροφημένη στις εσωτερικές αντιπαραθέσεις της. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει αποδειχθεί πραγματίστρια, αλλά η δέσμευσή της στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση παραμένει τακτική και όχι ιδεολογική. Ο κίνδυνος είναι ότι το αποδυναμωμένο κύρος του Μακρόν θα επιταχύνει περαιτέρω τη διάσπαση και τη γεωπολιτική αδυναμία της Ευρώπης.
Ο κ. Σάιμον Νίξον είναι ανεξάρτητος σχολιαστής και εκδότης του ενημερωτικού δελτίου Wealth of Nations στο Substack.
