Εκτιμάται ότι ένας στους οκτώ άνδρες θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή του – συνήθως μετά τα 65. Σήμερα, η πλειονότητα των ασθενών επιβιώνει της νόσου, ενώ όλο και περισσότεροι άνδρες συνεχίζουν τη ζωή τους χωρίς να χρειαστεί να υποβληθούν σε θεραπεία. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι γιατροί μπορούν να ανιχνεύουν τους περισσότερους καρκίνους του προστάτη μέσω μιας απλής και οικονομικής εξέτασης αίματος, γνωστής ως PSA, η οποία εντοπίζει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ειδικό προστατικό αντιγόνο. Η εξέταση αυτή άλλαξε ριζικά τον τρόπο διάγνωσης του καρκίνου του προστάτη, επιτρέποντας στους γιατρούς να τον εντοπίζουν όσο είναι εύκολα αντιμετωπίσιμος. Εως το 2021, σχεδόν το 98% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη παρέμεναν εν ζωή τουλάχιστον πέντε χρόνια μετά τη διάγνωσή τους.
Οι παραδοσιακές θεραπείες για τον καρκίνο του προστάτη –όπως η ακτινοθεραπεία και η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του αδένα– παραμένουν αποτελεσματικές, αλλά συχνά συνοδεύονται από επιπτώσεις που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή του ασθενούς. Σήμερα όμως οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις διευρύνουν σημαντικά τις επιλογές των ασθενών. Ακολουθούν όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τις σύγχρονες μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου του προστάτη.
Χειρουργική επέμβαση
Για τους ασθενείς με μεγάλους, ταχέως αναπτυσσόμενους όγκους που δεν έχουν ακόμη εξαπλωθεί πέρα από τον προστάτη, η χειρουργική επέμβαση και η ακτινοθεραπεία εξακολουθούν να αποτελούν τις θεραπείες πρώτης επιλογής – και οι δύο είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην εξάλειψη της νόσου. «Αυτό που τελικά καλούνται να επιλέξουν οι ασθενείς», εξηγεί ο δρ Φρέντι Χάμντι, επικεφαλής του Τμήματος Χειρουργικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, «δεν είναι τόσο η αποτελεσματικότητα της θεραπείας, όσο οι παρενέργειες που είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν». Οι περισσότεροι άνδρες που υποβάλλονται σε προστατεκτομή εμφανίζουν σε κάποιο βαθμό στυτική δυσλειτουργία και ακράτεια ούρων, ιδιαίτερα κατά το αρχικό διάστημα μετά τη χειρουργική επέμβαση.
Ακτινοθεραπεία
Οι άνδρες που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία έχουν σχετικά μικρότερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν προβλήματα στύσης ή ούρησης, αλλά ελαφρώς μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν εντερικές διαταραχές ή να εμφανίσουν άλλους τύπους καρκίνου αργότερα.
Οι νεότεροι άνδρες και όσοι δεν αντιμετωπίζουν άλλα σημαντικά προβλήματα υγείας μπορούν να αναρρώσουν πιο εύκολα από μια προστατεκτομή, ενώ οι άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας ή όσοι έχουν κάποιες παθήσεις, όπως καρδιοπάθειες, ενδέχεται να μην είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για τη συγκεκριμένη επέμβαση.
Εστιακή θεραπεία
Ενώ η χειρουργική επέμβαση και η ακτινοθεραπεία στοχεύουν ολόκληρο τον προστάτη, η εστιακή θεραπεία επικεντρώνεται αποκλειστικά στο τμήμα του αδένα που περιέχει τα καρκινικά κύτταρα, αφήνοντας ανέπαφο τον υπόλοιπο αδένα. Οι ουρολόγοι εφαρμόζουν διάφορες τεχνικές, όπως υπερήχους υψηλής έντασης, κρυοθεραπεία και θεραπεία με λέιζερ.
Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία, έχει να επιδείξει αξιοσημείωτα επιτεύγματα στην ανίχνευση ύποπτων όγκων.
Οι εστιακές θεραπείες έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε πρώιμες κλινικές δοκιμές, αναφέρει η δρ Κρίστεν Σκαρπάτο, διευθύντρια του προγράμματος ειδικότητας στην Ουρολογία του Πανεπιστημίου Βάντερμπιλτ – αν και εξακολουθούν να θεωρούνται πειραματικές και δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να τεκμηριώνουν την αποτελεσματικότητά τους.
Η Σκαρπάτο –η οποία ειδικεύεται στην εστιακή θεραπεία– λέει ότι συχνά έχει λιγότερες παρενέργειες από τις παραδοσιακές θεραπείες, αλλά προειδοποιεί ότι δεν είναι κατάλληλη για όλους. Ο «ιδανικός υποψήφιος» για εστιακή θεραπεία, αναφέρει, είναι ένας άνδρας με όγκους μέσου κινδύνου που περιορίζονται σε μια μόνο περιοχή, η οποία είναι σαφώς αναγνωρίσιμη σε μια μαγνητική τομογραφία. H εστιακή θεραπεία συχνά δεν εξαλείφει πλήρως τον καρκίνο, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο υποτροπής.
Προηγμένη απεικόνιση
Μέχρι πρόσφατα, οι εξετάσεις PSA οδηγούσαν συνήθως απευθείας σε βιοψία, κατά την οποία οι ουρολόγοι έπαιρναν τυχαία δείγματα από ολόκληρο τον προστάτη. Ενα προηγμένο εργαλείο απεικόνισης, γνωστό ως πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία, έχει «μεταμορφώσει» τον τομέα αυτό την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με τη Σκαρπάτο.
Αν και δεν είναι ακόμη ευρέως διαθέσιμη, η εξέταση αυτή βοηθάει τους ειδικούς να εντοπίζουν ενδείξεις που σχετίζονται με επιθετικούς όγκους, όπως ανωμαλίες στους ιστούς ή μειωμένη αιμάτωση. Η Αμερικανική Ουρολογική Εταιρεία έχει αναθεωρήσει πρόσφατα τις οδηγίες της, συνιστώντας τη χρήση αυτής της εξέτασης όπου είναι διαθέσιμη.
Ορμονοθεραπεία
Ενας τύπος ορμονοθεραπείας, γνωστός ως ανδρογονικός αποκλεισμός, συμβάλλει στη μείωση της πιθανότητας υποτροπής ή εξάπλωσης του καρκίνου σε άλλα μέρη του σώματος. Ωστόσο, η θεραπεία αυτή είναι «πραγματικά δύσκολη για τους ασθενείς», σημειώνει η Σκαρπάτο, καθώς προκαλεί απότομη μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης. «Οταν αφαιρείς από έναν άνδρα την τεστοστερόνη, ακόμη και προσωρινά, οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του είναι πραγματικά σημαντικές», προσθέτει.
Τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειψη ενέργειας, σεξουαλική δυσλειτουργία, νοητική θολούρα, απώλεια μυϊκής μάζας και αύξηση σωματικού βάρους, μεταξύ άλλων.
Νέα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης βοηθούν πλέον τους ειδικούς να προβλέψουν ποιοι άνδρες έχουν τις πιο επιθετικές μορφές της νόσου –και επομένως είναι πιο πιθανό να ωφεληθούν από την ορμονοθεραπεία– και ποιοι μπορούν να την αποφύγουν.
Ενεργός παρακολούθηση των ασθενών
Μέχρι πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια οι περισσότεροι άνδρες που διαγιγνώσκονταν με καρκίνο του προστάτη υποβάλλονταν σε χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία. Αυτό, όμως, έχει πλέον αλλάξει. Ερευνες έδειξαν ότι οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν παρόμοια ποσοστά επιβίωσης με την τακτική της «ενεργού παρακολούθησης», κατά την οποία οι γιατροί καθυστερούν τη θεραπεία και ελέγχουν τακτικά τους όγκους που αναπτύσσονται αργά. Τα ευρήματα αποτέλεσαν «έκπληξη» για πολλούς ειδικούς, σημειώνει ο Χάμντι, επικεφαλής ερευνητής της μελέτης. Πολλοί άνδρες με καρκίνο χαμηλού κινδύνου –οι οποίοι αποτελούν περίπου το 43% των διαγνώσεων– μπορούν να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους χωρίς να υποστούν βλάβη στην υγεία τους από τους όγκους, προσθέτει. Ως αποτέλεσμα, σήμερα σχεδόν το 60% των ασθενών με καρκίνο χαμηλού κινδύνου επιλέγει την ενεργό παρακολούθηση αντί της θεραπείας – έναντι 26% το 2014. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτός ο αριθμός θα έπρεπε να είναι υψηλότερος. Ο Χάμντι λέει ότι πολλοί ασθενείς δυσκολεύονται να αποδεχθούν την ιδέα του «να ζουν με έναν καρκίνο για το υπόλοιπο της ζωής τους», ακόμη και αν είναι χαμηλού κινδύνου. Ομως και η θεραπεία έχει κινδύνους, και μια μελέτη του 2023 έδειξε ότι σχεδόν το 20% των ανδρών μετάνιωσε για την προστατεκτομή λόγω των παρενεργειών. «Αν σας αφαιρέσω τον προστάτη ή σας υποβάλω σε ακτινοθεραπεία, μπορώ να σας εγγυηθώ ότι θα εμφανίσετε παρενέργειες από τη θεραπεία», λέει η δρ Κρίστεν Σκαρπάτο. «Αυτό που δεν μπορώ να σας εγγυηθώ είναι ότι η θεραπεία θα βελτιώσει το προσδόκιμο ζωής σας».
