Τον περασμένο Ιούνιο δημοσιεύσαμε συνέντευξη του Παλαιστίνιου χειρουργού Μπαχά Ζακούτ. Γεννημένος στην πόλη της Γάζας, φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου της Αθήνας, εργάστηκε στο Ισραήλ και σήμερα μοιράζει τον χρόνο και τις υποχρεώσεις του ανάμεσα στην Αθήνα και τη Ραμάλα της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης. Ο Σεπτέμβριος ήταν πολύ σκληρός μήνας για την οικογένειά του στη Γάζα, που έχασε 23 μέλη της από ισραηλινό βομβαρδισμό σε οικιστική περιοχή. Από τη Ραμάλα, ο Μπαχά Ζακούτ μάς έστειλε το παρακάτω άρθρο:
Σε κάθε ιστορική στιγμή κρίσης επιστρέφει το ίδιο ερώτημα: Είναι το δίκαιο απόλυτη αξία ή διαπραγματεύσιμη συνθήκη; Ο Θουκυδίδης το αποτύπωσε με σκληρή διαύγεια στον «Μηλιακό Διάλογο» (416 π.Χ.): «Οι ισχυροί κάνουν ό,τι τους επιτρέπει η δύναμή τους και οι αδύναμοι υφίστανται ό,τι τους επιβάλλεται». Από τότε μέχρι σήμερα η λογική αυτή συνοδεύει κάθε μορφή επιβολής, που βαφτίζεται «ρεαλισμός».
Η φιλοσοφία, από τον Ρουσό έως τη Χάνα Αρεντ, υπενθυμίζει ότι το δίκαιο δεν μπορεί να επανακαθοριστεί χωρίς να χαθεί η ίδια η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο Ρουσό προειδοποίησε ότι η παραίτηση από τα φυσικά δικαιώματα σημαίνει δουλεία, ενώ η Αρεντ μίλησε για την απώλεια του «δικαιώματος να έχεις δικαιώματα» ως την απόλυτη έκπτωση της ανθρωπότητας.
Η ελληνική Ιστορία μάς διδάσκει πολλά. Η Μήλος καταστράφηκε στρατιωτικά επειδή αρνήθηκε να εγκαταλείψει το δικαίωμά της στην ουδετερότητα, αλλά έμεινε στη μνήμη ως ηθικό παράδειγμα. Το 1821, οι Ελληνες σήκωσαν τα όπλα διότι η ανεξαρτησία δεν αντικαθίσταται από μια μειωμένη υπηκοότητα. Στην Κατοχή, η Αντίσταση έσωσε την αξιοπρέπεια απέναντι στη ναζιστική ισχύ. Και το Πολυτεχνείο του 1973 απέδειξε ότι ακόμη και η φωνή των αδυνάμων μπορεί να θεμελιώσει το μέλλον της ελευθερίας.
Ολα αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι το δίκαιο δεν είναι ζήτημα «ελιγμών», αλλά θεμέλιο. Οποτε επιχειρήθηκε να παρουσιαστεί ως διαπραγματεύσιμο, το αποτέλεσμα ήταν είτε ηθική ήττα είτε καταστροφή.
Η Παλαιστίνη αποτελεί σήμερα το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το σιωνιστικό σχέδιο δεν γεννήθηκε ως απάντηση σε «λάθη» ή «συμπεριφορές» των Παλαιστινίων· είναι ένα σταθερό ιμπεριαλιστικό σχέδιο με στόχο την εδαφική και πολιτική αναδιάταξη της περιοχής. Η ουσία του δεν είναι μόνο η κατοχή γης αλλά η επαναδιατύπωση του ίδιου του παλαιστινιακού δικαίου. Δεν ζητείται απλώς η παύση της αντίστασης· ζητείται η παραδοχή πως ό,τι έγινε στο όνομα του δικαίου δεν ήταν ποτέ δίκαιο αλλά «αμάρτημα», ότι ο αγώνας δεν ήταν ποτέ αγώνας, αλλά «τρομοκρατία». Αυτή είναι η αληθινή μάχη: η μάχη της αφήγησης, γύρω από το ποιος έχει το δικαίωμα να ορίσει το ίδιο το δίκαιο.
Σε αυτό το πεδίο οι διανοούμενοι έχουν αποφασιστικό ρόλο. Οχι ως «ερμηνευτές της ήττας», αλλά ως φύλακες της μνήμης και της δικαιοσύνης. Από τον Θουκυδίδη που κατέγραψε τη Μήλο μέχρι τον Σολωμό, τον Σεφέρη και τον Ρίτσο, η ελληνική διανόηση έδειξε ότι ο ρόλος της είναι να υπερασπίζεται το απόλυτο δίκαιο απέναντι στη λήθη της ισχύος.
