«Το φθινόπωρο των μεταρρυθμίσεων». Ετσι βάφτισε ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς την εποχή που εγκαινιάζεται μετά την ψήφιση του προϋπολογισμού την περασμένη Πέμπτη από τη γερμανική βουλή. «Το φθινόπωρο της δυσαρέσκειας», όμως, είναι μια πιο ακριβής περιγραφή. Η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία είναι πρώτη δύναμη στις τελευταίες δημοσκοπήσεις με 27%, μία μονάδα περισσότερη από τη συντηρητική παράταξη. Στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία τριπλασίασε, μάλιστα, την επιρροή της στις τοπικές εκλογές της περασμένης Κυριακής.
Η τάση που καταγράφεται εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα αντισυστημισμού που επικρατεί στην Ευρώπη, ειδικά στη Γαλλία και στη Βρετανία, με μεγάλες απεργίες και την προοπτική αναβίωσης των «Κίτρινων Γιλέκων» να δοκιμάζουν την πρώτη και μαζικές αντιμεταναστευτικές διαδηλώσεις να συγκλονίζουν τη δεύτερη. Eνα χρόνο μετά την παρουσίαση της έκθεσης του Μάριο Ντράγκι, πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, για τα μέτρα και τις επενδύσεις που πρέπει να κάνει η Ε.Ε. προκειμένου να γίνει ανταγωνιστική, η εικόνα στη Γηραιά Ηπειρο μοιάζει ανησυχητικά ίδια.
Σε τέλμα
«Η κατάσταση είναι σοβαρή», προειδοποιούσε στο περασμένο φύλλο της η εβδομαδιαία εφημερίδα Zeit. «Η οικονομία δεν τα πάει καλά. Θέσεις εργασίας εξαφανίζονται. Οι συγκρούσεις για αναδιανομή του πλούτου οξύνονται. Χωρίς ανάπτυξη, τα πράγματα γίνονται ακόμη χειρότερα». «Η Γερμανία ζει εδώ και χρόνια πάνω από τις δυνατότητές της», διακήρυξε ο καγκελάριος και κάποιοι διάβασαν στη δήλωση ακριβώς την ίδια διατύπωση που χρησιμοποιούσε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στα μαθήματα δημοσιονομικής πειθαρχίας προς την Αθήνα στα χρόνια της κρίσης. Τα στοιχεία που σκιαγραφούν την κακοδαιμονία της γερμανικής οικονομίας μιλούν από μόνα τους. Σύμφωνα με την εταιρεία πληροφοριών Creditreform, 11.900 επιχειρήσεις χρεοκόπησαν, ήτοι 9,4% περισσότερες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό της τελευταίας δεκαετίας. Στη Ford στην Κολωνία πρόκειται να καταργηθεί μία στις τέσσερις θέσεις εργασίας. Στη Volkswagen, έως το 2030 θα αποχωρήσει επίσης το ένα τέταρτο των περίπου 130.000 εργαζομένων στη Γερμανία. Η Porsche ανακοίνωσε πτώση κερδών κατά 91% το δεύτερο τρίμηνο. Τα στοιχεία της Mercedes και της BMW δεν ήταν πολύ καλύτερα.
Από το τελευταίο τετράμηνο του 2022 μέχρι σήμερα, ο δείκτης της ανάπτυξης μάχεται να περάσει από τους αρνητικούς στους θετικούς ρυθμούς. Αν δει κανείς τους αριθμούς, είναι η πλέον παρατεταμένη ύφεση αυτού του τύπου εδώ και δύο δεκαετίες.
Οπως εξηγεί η Zeit, χωρίς ανάπτυξη θα επιτείνονται οι κοινωνικές συγκρούσεις γιατί όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι θα καλούνται να χρηματοδοτήσουν τη διογκούμενη δεξαμενή συνταξιούχων εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού. «Το 2020 η αναλογία ήταν τρεις εργαζόμενοι έναντι ενός συνταξιούχου. Σε δέκα χρόνια η σχέση αυτή θα είναι 2,4 προς έναν. Συγκριτικά το 1950 έξι εργαζόμενοι “πλήρωναν” τη σύνταξη ενός συνταξιούχου». Σχεδόν κάθε τρίτο ευρώ που εξασφαλίζεται από φόρους κατευθύνεται στις συντάξεις. Παρ’ όλα αυτά, στο πλαίσιο του νέου προϋπολογισμού το ποσό αυτό αυξάνεται, επιβαρύνοντας τις νέες γενιές εργαζομένων, που καλούνται να επωμιστούν το βάρος της «ασφαλιστικής μεταρρύθμισης».
Από τις δημόσιες δαπάνες που προβλέπει ο σοσιαλδημοκράτης αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών Λαρς Κλινγκμπάιλ για το 2025 η συντριπτική πλειονότητα των 502,5 δισ. ευρώ προορίζεται για τους τομείς του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με 122,5 δισ. ευρώ εξ αυτών για το συνταξιοδοτικό σύστημα. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατήγγειλαν την κυβέρνηση του Μερτς ότι δεν άγγιξε τον φόρο κληρονομιάς, τη στιγμή που «οι μισοί και πλέον Γερμανοί δεν έχουν ούτε 2.000 ευρώ στον τραπεζικό τους λογαριασμό», όπως ανέφερε η επικεφαλής των Πρασίνων, Καταρίνα Ντρέγκε.
Το τελευταίο έτος χρεοκόπησαν – 11.900 επιχειρήσεις ήτοι 9,4% περισσότερες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες ετοιμάζονται για απολύσεις της τάξης του 25% του προσωπικού τους.
Στροφή στα γκάλοπ
Στον αντίποδα η AfD ζήτησε περικοπή ή και κατάργηση των επιδομάτων προς τους μετανάστες και «σίγουρα κανένα βοήθημα προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες», όπως χαρακτηριστικά είπε η πρόεδρος του ακροδεξιού κόμματος, Αλις Βάιντελ, αποκαλώντας τον συνασπισμό των προθύμων υπέρ του Κιέβου «συνασπισμό των ηττημένων».
Η εκτόξευση του ποσοστού της Εναλλακτικής από 5,1% σε 14,5% στην περιοχή του Ρουρ, όπου κάποτε χτυπούσε η καρδιά της γερμανικής βιομηχανίας και η οποία αποτελούσε προπύργιο της σοσιαλδημοκρατίας (SPD), αποδεικνύει ότι η AfD δεν είναι πλέον πρόβλημα μόνο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Η απογοήτευση για τις υπό κατάρρευση υποδομές, η αποβιομηχάνιση και η ανεργία έχουν εξωθήσει κάποιους πολίτες, πρώην ψηφοφόρους του SPD, που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα πήγαιναν να ψηφίσουν, στις αγκάλες της ακροδεξιάς παράταξης.
Για παράδειγμα στην πόλη του Γκέλζενκιρχεν η ανεργία είναι υπερδιπλάσια από τον ομοσπονδιακό μέσο όρο (15,5% τον Αύγουστο) και η AfD συγκέντρωσε 29,9%, μια ανάσα μετά τους Σοσιαλδημοκράτες. «Η AfD δεν σαρώνει τη Γερμανία, αλλά τη διχάζει», αναφέρει στο τελευταίο τεύχος του το περιοδικό Economist, που φέρνει ως παράδειγμα για την επιρροή της ακριβώς αυτήν την πόλη, το Γκέλζενκιρχεν. Η οδός Μπάνχοφστρασε, που κάποτε ήταν το κέντρο της πόλης, σήμερα παρακμάζει με άδειες προθήκες καταστημάτων, στρατιές από πατίνια και μια βαβέλ ξένων γλωσσών. Σε κάποια εξαθλιωμένα κτίρια, που εκτελούν χρέη κοινωνικής στέγης, στεγάζονται κυρίως Ρουμάνοι και Βούλγαροι, οι οποίοι σύμφωνα με κάποιους από τους υποστηρικτές του ακροδεξιού κόμματος απολαμβάνουν τα επιδόματα της πόλης.
Το ακροδεξιό κόμμα εγκαθιδρύεται πλέον ως κόμμα των εργατών και των ελευθέρων επαγγελματιών, όσων δηλαδή καλούνται να αγωνιστούν για τις συνθήκες διαβίωσής τους, μια εκλογική πελατεία που παραδοσιακά ανήκε στο SPD.
«Η AfD ρουφάει τη δυσαρέσκεια σαν σφουγγάρι», ανέφερε λίγο μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές ο κοινωνιολόγος Αξελ Ζαλχάιζερ, προβλέποντας ότι το ακροδεξιό κόμμα δεν έχει ακόμη πιάσει το εκλογικό του ταβάνι. Υπενθυμίζεται ότι λίγο πριν από την αναμέτρηση στη Γερμανία, τον Φεβρουάριο στη διάρκεια της ομιλίας του στη διάσκεψη του Μονάχου ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζ. Ντι Βανς, είχε υπεραμυνθεί του κόμματος, παίρνοντας θέση κατά της υγειονομικής ζώνης των άλλων δημοκρατικών δυνάμεων εναντίον του. Ο μέχρι πρότινος ιδεολογικός σύμμαχος του Τραμπ, CEO της Τesla και του Χ, Ελον Μασκ, παρείχε ακόμη πιο απροκάλυπτη στήριξη στον σχηματισμό: «Μόνο η AfD μπορεί να σώσει τη Γερμανία».
Εισαγωγή τραμπισμού
Την ίδια στιγμή, η δολοφονία του υπερσυντηρητικού ποντκάστερ Τσάρλι Κερκ στις ΗΠΑ προσέφερε έναν μάρτυρα στην ευρωπαϊκή Ακροδεξιά και συσπειρώνει τις λαϊκιστικές δυνάμεις της ηπείρου, από την AfD και την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι έως τον Ούγγρο ομόλογό της Βίκτορ Ορμπαν και τη Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία. Μετανάστευση, εθνική κυριαρχία και απέχθεια προς την Ε.Ε. είναι κάποιοι κοινοί θεματικοί πυρήνες των κομμάτων αυτών.
Ωστόσο, η δολοφονία του Κερκ ενίσχυσε το αφήγημα της βίαιης φίμωσης και καταδίωξης από τις συστημικές δυνάμεις που έχουν αναπτύξει αυτά τα κόμματα εδώ και δεκαετίες, όπως εξήγησε στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο δημοσιογράφος Τζέισον Χόροβιτς. Η ευρωομάδα στην οποία συστεγάζονται κάποια από αυτά τα κόμματα πρότεινε τον Κερκ για το βραβείο Ζαχάροφ, που απονέμεται σε ετήσια βάση «για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών». Ο Κερκ δολοφονήθηκε από έναν φανατικό «που μισεί τον τρόπο ζωής μας», είπε η Αλις Βάιντελ. «Ξέρουμε ότι δεν μας σκοτώνουν επειδή είμαστε φασίστες. Μας αποκαλούν φασίστες για να μας σκοτώσουν», διεκήρυξε ο ηγέτης του ισπανικού Vox, Σαντιάγο Αμπασκάλ.
