H Βρετανία προσπαθεί ακόμη να εξηγήσει την πολύ μεγάλη διαδήλωση για το μεταναστευτικό το περασμένο Σάββατο στο κεντρικό Λονδίνο. Ηταν μια λαϊκή, αυθόρμητη κινητοποίηση 150.000 ανθρώπων που ανησυχούν για τους μετανάστες και την ταυτότητα της χώρας τους ή μια ακροδεξιά, βίαιη διαδήλωση με στόχο την πρόκληση ταραχών;
Στις γέφυρες του Τάμεση έβλεπες ανθρώπους που θα συναντήσεις στην παμπ την Κυριακή, στις αγγλικές πόλεις έξω από το Λονδίνο. Υπήρχαν οικογένειες, πολλά παιδιά, ηλικιωμένοι με τα ηλεκτρικά αμαξίδια που χρησιμοποιούν για τα καθημερινά τους ψώνια στην αντίστοιχη «Δέλτα της γειτονιάς». Ηταν επίσης εκεί οι κλασικοί μεσήλικοι που πετυχαίνεις στο ημίχρονο του αγώνα της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας να στέκονται στην ουρά για την μπίρα τους. Τώρα, αντί για το ποδοσφαιρικό κασκόλ τους, κρατούσαν αγγλικές σημαίες. Είναι το ίδιο πλήθος που σηκώνει τις σημαίες στους στύλους στις εθνικές οδούς, σε μια καινούργια, σιωπηρή μανία που έχει πιάσει τους Βρετανούς από το Κεντ μέχρι τη Σκωτία. Ηταν λοιπόν μια αυθεντική λαϊκή πορεία του Βρετανού που αισθάνεται παραγκωνισμένος από το κοσμοπολίτικο Λονδίνο.
Κήρυγμα Μασκ
Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Στους δρόμους υπήρχαν επίσης ακροδεξιοί που φώναζαν «Χάιλ Χίτλερ» και έβριζαν εν χορώ τους μουσουλμάνους με λεξιλόγιο αγριεμένων χούλιγκαν. Διαδηλωτές που με φόντο το υπουργείο Εξωτερικών έλεγαν on camera ότι επιτέλους πρέπει κάποιος να βρεθεί για να πυροβολήσει τον Στάρμερ. Μια αυτόματη απενοχοποίηση της βίας που προκαλεί ρίγος, ειδικά στον απόηχο της δολοφονίας του Τσάρλι Κερκ. Είναι εύκολο να πεις ότι πρόκειται για μεμονωμένους διαδηλωτές. Δεν είναι όμως μεμονωμένοι. Λίγες στιγμές αργότερα, το μήνυμα του Ελον Μασκ μέσω βιντεοκλήσης στους συγκεντρωμένους ακούστηκε σε όλη τη χώρα: «Η βία έρχεται, είτε τη διαλέξετε είτε όχι. Και τότε θα πρέπει να παλέψετε ή να πεθάνετε».
Η πορεία του Σαββάτου ήταν η κατάληξη ενός ιντερνετικού διαλόγου που διεξάγεται εδώ και χρόνια στις οθόνες των κινητών και τροφοδοτεί τους ψηφιακούς τοίχους πολλών χρηστών με βία και μίσος. Εκεί το Λονδίνο περιγράφεται ως ένα δυστοπικό, απρόσιτο μέρος το οποίο έχουν καταλάβει βάρβαροι μετανάστες με τις ευλογίες του πολιτικού κατεστημένου (ειδικά του Εργατικού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, που ήταν το κόκκινο πανί για τους διαδηλωτές). Τώρα ήρθε η ώρα της ανακατάληψης με τη βία.
Υπήρχε συνολικά κάτι αρρωστημένο στο πνεύμα και στο κίνητρο της διαδήλωσης. Εδώ δεν είχαμε κάποιους μπαχαλάκηδες που τρύπωσαν στη διαδήλωση προς το τέλος και χάλασαν τη γιορτή τραυματίζοντας 26 αστυνομικούς, εκ των οποίων τους τέσσερις σοβαρά. Αντιθέτως, και αυτό είναι το πιο τρομακτικό, η κεφαλή της διαδήλωσης, οι συνομιλητές της λαϊκής Βρετανίας που προχωρούσε με το σημαιάκι της στον δρόμο, ήταν άνθρωποι που παρακινούν χωρίς περιστροφές τον κόσμο στη βία. Η πορεία οργανώθηκε από τον Τόμι Ρόμπινσον, έναν άνθρωπο που μπαινοβγαίνει στις φυλακές, συνιδρυτή της ακροδεξιάς English Defence League (EDL) το 2009, μετά ένα σύντομο πέρασμα από το British National Party (BNP). Αν αυτοί είναι οι συνομιλητές του μέσου Βρετανού, τότε η χώρα είναι αντιμέτωπη με την άβυσσο.
Ισως η πιο παράδοξη τροπή της βρετανικής περιδίνησης είναι πως κάποιος σαν τον Νάιτζελ Φάρατζ μοιάζει με θεμιτή πολιτική λύση στον ορίζοντα. Θα ήταν ανέκδοτο δέκα χρόνια πριν, ένας λαϊκιστής πολιτικός που έφερε το Brexit και κινητοποιεί τους φόβους των ανθρώπων στο μεταναστευτικό να είναι μια σχετικά σοβαρή επιλογή για την Ντάουνινγκ Στριτ. Οχι όμως πια. Ο πήχυς στο πολιτικό τοπίο της Βρετανίας έχει φτάσει σε αυτό το σημείο: να κοιτάζεις προς τον Φάρατζ και στιγμιαία να νιώθεις κάποιου είδους ασφάλεια μπροστά σε αυτά που ενδεχομένως να επιφυλάσσει το μέλλον.
Ο Φάρατζ δεν ξέρει απλώς να παίζει το παιχνίδι των social media – έχει 1,5 εκατομμύριο followers μόνο στο TikTok (περισσότερους από όσους έχουν οι υπόλοιποι 649 βουλευτές μαζί). Εκεί που μοιάζει ακόμη πιο ακαταμάχητος είναι στην πολιτική αρένα του Γουέστμινστερ. Φαίνεται σαν όλα πια να κινούνται στους δικούς του ρυθμούς. Είναι το φαβορί για να κερδίσει τις επόμενες εκλογές όταν αυτές γίνουν (πιθανώς πολύ νωρίτερα από το 2029). Λέει πως θα λύσει το θέμα με τα πλοιάρια των μεταναστών στη Μάγχη σε δύο εβδομάδες. Κατιτίς παραπάνω από τις 24 ώρες που θα χρειαζόταν ο Τραμπ για να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Φάρατζ ως ανάχωμα – Ο Φάρατζ παρουσιάζει εαυτόν ως ανάχωμα στην Ακροδεξιά. «Αν διαπιστώσουμε οποιαδήποτε σύνδεση των μελών μας με την Ακροδεξιά, τους πετάμε έξω από την πόρτα», είπε πρόσφατα ο αρχηγός του Reform.
Η ώρα του Reform;
Οταν ο Φάρατζ ρωτήθηκε την περασμένη Δευτέρα για τις διαδηλώσεις στο Λονδίνο, πήρε αποστάσεις από τον Μασκ. Είπε ότι ο ιδιοκτήτης του X πρέπει να εξηγήσει τι εννοεί και υπενθύμισε ότι ο ίδιος δεν έχει τις καλύτερες σχέσεις μαζί του, από την εποχή που ο Μασκ τον κατηγόρησε ως ακατάλληλο για αρχηγό του Reform.
Το κατεξοχήν όμως επιχείρημα του Φάρατζ προς τους συμπατριώτες του είναι ότι ο ίδιος αποτελεί το ανάχωμα για να μην έρθει ποτέ στη Βρετανία η Ακροδεξιά του Ρόμπινσον. «Είμαι το πραγματικό αντίδοτο στην άνοδο της Ακροδεξιάς. Αν δεν ήμουν εγώ, ποιος ξέρει πού θα βρισκόταν σήμερα το πολιτικό τοπίο. Κανείς άλλος στη χώρα δεν έκανε περισσότερα από εμένα για να καταστρέψει το BNP το 2006 και το 2010. Αν διαπιστώσουμε οποιαδήποτε σύνδεση των μελών μας με την Ακροδεξιά, τους πετάμε έξω από την πόρτα», είπε πρόσφατα ο αρχηγός του Reform.
Αυτό που όμως έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία δεν είναι ποιους διώχνει ο Φάρατζ, αλλά ποιοι περνούν το κατώφλι στο κόμμα του. Οσο σχολίαζε τη διαδήλωση, δίπλα του στεκόταν ο Ντάνι Κρούγκερ. Ο σκιώδης υπουργός Εργασίας είχε μόλις προσχωρήσει αιφνιδιαστικά από τα έδρανα των Συντηρητικών στο Reform. Είναι μια εξέλιξη που έπιασε εξαπίνης τους κοινοβουλευτικούς διαδρόμους και τους δημοσιογραφικούς κύκλους. Ο Κρούγκερ έγραφε τους λόγους του Ντέιβιντ Κάμερον, είναι ένας επιδραστικός διανοούμενος μέσα στο κόμμα, θαυμαστής του Συντηρητικού φιλοσόφου Ρότζερ Σκράτον, με σπουδές στο Ιτον. Ο ορισμός του mainstream πολιτικού που δεν περίμενε κανείς ότι θα βρεθεί στις τάξεις του Reform. O Κρούγκερ θα αναλάβει το πρόγραμμα διακυβέρνησης του Φάρατζ. Τη Δευτέρα δήλωσε πως το Συντηρητικό Κόμμα «τελείωσε». Η προσχώρησή του στο Reform, την οποία ίσως ακολουθήσουν και άλλοι βουλευτές, αναζωπυρώνει τη συζήτηση για το τέλος των Τόρις. Δεν είναι υπερβολή. Το κόμμα δεν βρίσκει πια ικανό αριθμό υποψηφίων για τις τοπικές εκλογές του Μαΐου το 2026.
Κυβερνητική Βαβέλ
Ούτε όμως το Εργατικό Κόμμα έχει ευκολία να βρει πρόθυμους υποψηφίους. Ο Στάρμερ καθυστερεί πλέον ακόμη και τους μικρούς ανασχηματισμούς σε επίπεδο υφυπουργών, αφού οι βουλευτές διστάζουν να βγουν στην πρώτη γραμμή. Στα κυβερνητικά έδρανα επικρατεί η αίσθηση ότι αυτές δεν είναι οι πρώτες μέρες της κυβέρνησης, αλλά οι τελευταίες. Το κόμμα προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να βρει την ταυτότητά του στη σημερινή Βρετανία. Οι Εργατικοί είναι βαθιά διχασμένοι απέναντι στο μεταναστευτικό. Η πτέρυγα στα αριστερά του Στάρμερ (Soft Left) πίεσε τον πρωθυπουργό να κάνει μια σκληρή δήλωση αποδοκιμασίας του ακροδεξιού χαρακτήρα της διαδήλωσης στο Λονδίνο και να κατονομάσει τον Μασκ για τις εμπρηστικές δηλώσεις του. Οι Soft Left εξαγριώθηκαν όταν είδαν τον υπουργό Επιχειρήσεων Πίτερ Κάιλ να λέει στο BBC το πρωί της Κυριακής ότι οι διαδηλώσεις της προηγούμενης μέρας είναι ένα καμπανάκι για την κυβέρνηση ώστε να ακούσει τις ανησυχίες του κόσμου, «μια ευκαιρία να χτίσουμε ξανά τις χαμένες μας κοινότητες».
Ο Στάρμερ έκανε μια σχετικά σκληρή δήλωση (είπε ότι δεν θα παραδώσουμε τη σημαία μας στους ακροδεξιούς), χωρίς όμως να τα βάλει με τον Μασκ. Ο πρωθυπουργός δεν θα έπαιρνε κανένα ρίσκο να διακινδυνεύσει στο παραμικρό τις σχέσεις που έχτισε με τεράστιο κόπο με τον Ντόναλντ Τραμπ. Ειδικά μάλιστα με τον Αμερικανό πρόεδρο να επισκέπτεται το Λονδίνο για να υπογράψει εμπορική συμφωνία για αμερικανικές επενδύσεις 150 δισ. λιρών που θα δημιουργήσουν 7.600 θέσεις εργασίας στη Βρετανία. Το επιχείρημα πάντως της αριστερής αντιπολίτευσης μέσα στους Labour είναι ότι το κόμμα δεν θα φτάσει μακριά με δανεικές θέσεις ξεπατικώνοντας τον Φάρατζ. Οι περισσότεροι από τους βουλευτές δεν σκέφτονται απλώς με στρατηγικούς όρους για τις επόμενες εκλογές. Εχουν ενηλικιωθεί πολιτικά σε αριστερές ομάδες ή προέρχονται από προοδευτικές οικογένειες για να παριστάνουν στην ακμή της καριέρας τους τον Φάρατζ. Το επιχείρημά τους είναι λοιπόν πολύ δυνατό και με ρίζες μέσα στο Εργατικό Κόμμα.
Εξίσου ισχυρή όμως είναι και η αφήγηση της άλλης πτέρυγας. Οι δεξιοί Labour λένε ότι η εργατική τάξη δεν έχει ανάγκη διαλέξεις για το μεταναστευτικό από «πολίτες του κόσμου». Το μόνο που καταφέρνουν οι Εργατικοί με την προοδευτική ατζέντα τους είναι να τη δίνουν στα νεύρα των ψηφοφόρων τους και να τους ακυρώνουν στην πράξη, αντί να τους καθησυχάζουν για τις εύλογες ανησυχίες τους. Το κόμμα δεν θα έχει καμία τύχη αν απλώς παρουσιαστεί ως το αντίπαλο δέος στην αντιμεταναστευτική ρητορική του Φάρατζ.
Μέχρι οι Εργατικοί να βγάλουν άκρη (αν βγάλουν ποτέ), ο Φάρατζ θα προελαύνει. Εκείνος δεν κάνει αναλύσεις για το πώς θα συνομιλήσει με την εργατική τάξη. Ψιθυρίζει ήδη στο αυτί της και ο ψίθυρός του είναι δυνατότερος και από τη μεγαλύτερη διαδήλωση.
Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι δημοσιογράφος και εργάζεται σε think tank στο Λονδίνο.
