ΠΑΡΙΣΙ. Τη νομική εργαλειοθήκη της αξιοποιεί η αριστερή δήμαρχος του Παρισιού, Αν Ινταλγκό, προκειμένου να εκπληρώσει όραμα δεκαετιών για ενίσχυση του ποσοστού κοινωνικών κατοικιών, προκειμένου αυτό να φθάσει στο 40% του συνόλου των σπιτιών έως το 2035. Περίπου 30% από τις κατοικίες αυτές θα στεγάσουν άπορες ή ιδιαίτερα χαμηλόμισθες οικογένειες.
Για να το πετύχει, η Ινταλγκό σχεδιάζει να λάβει πρωτοβουλίες με στόχο τις ελλείψεις που προκαλούν στην αγορά οι μισθώσεις τύπου Airbnb και τα κενά διαμερίσματα. Ο δήμος έχει επίσης αυξήσει τις υποχρεωτικές εξαγορές, εμποδίζοντας την κατασκευή κτιριακών συγκροτημάτων και αναλαμβάνοντας ο ίδιος τα έργα για τη δημιουργία διαμερισμάτων επιδοτούμενου ενοικίου. Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό χρήσης γης, ο δήμος χαρακτήρισε περισσότερα από 800 κτίρια –30% από αυτά γραφεία– ως υποψήφια για απαλλοτρίωση.
Οι κατασκευαστές οφείλουν πλέον να συμπεριλαμβάνουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό κοινωνικών κατοικιών στις νέες πολυκατοικίες τους, το οποίο φθάνει στο 50% σε συνοικίες με «υπερ-έλλειψη» στέγης. Ακόμη και οι ιδιοκτήτες γραφείων οφείλουν τώρα να προσθέτουν κοινωνική στέγη στα σχέδιά τους όταν κατασκευάζουν νέα κτίσματα ή ανακαινίζουν υπάρχοντα.
Ποιους αφορά
Ο Ζακ Μποντριέ, ο προερχόμενος από το Κομμουνιστικό Κόμμα αντιδήμαρχος στέγασης, υπερασπίσθηκε στην εφημερίδα Financial Times τη δημοτική παρέμβαση, υποστηρίζοντας ότι τέτοιες τακτικές είναι αναγκαίες για να διασφαλισθούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για την εργατική τάξη. «Με τον όρο εργατική τάξη εννοώ, μεταξύ άλλων, εκπαιδευτικούς και πυροσβέστες, που δεν έχουν σήμερα τη δυνατότητα να ζήσουν στην πόλη. Αν το αφήσουμε στην αγορά, θα έχουμε μόνο γραφεία, επιπλωμένα διαμερίσματα για τουρίστες και δευτερεύουσες κατοικίες. Ενα Παρίσι χωρίς Παριζιάνους, ένα Παρίσι για τους πλούσιους. Χρειαζόμαστε κομμουνιστική στεγαστική πολιτική: αυτό ψήφισαν οι Παριζιάνοι, διατηρώντας την Αριστερά στην εξουσία», λέει ο Μποντριέ.
Μεγαλουπόλεις σε όλο τον κόσμο, από τη Βαρκελώνη μέχρι τη Νέα Υόρκη, αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Το Παρίσι, όμως, υιοθετεί πιο ριζοσπαστική λύση. Το κόστος της στέγης θα αποτελέσει άλλωστε κρίσιμο διακύβευμα στις δημοτικές εκλογές της Πόλης του Φωτός την ερχόμενη άνοιξη, με τη δεξιά αντιπολίτευση να φιλοδοξεί να ανακτήσει τον δήμο για πρώτη φορά μετά το 2001.
Αν αποδειχθεί επιτυχημένο το σχέδιο του Παρισιού για 40% κοινωνική στέγη, μπορεί να αλλάξει τη δημογραφική και εισοδηματική σύνθεση της πρωτεύουσας και να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής για όλους, σύμφωνα με τους εισηγητές του. Ακόμη και ο κολοσσός των ειδών πολυτελείας LVMH υποχρεώθηκε να προσθέσει 96 διαμερίσματα ελεγχόμενου ενοικίου στο ιστορικό πολυκατάστημα της Σαμαριτέν, αρχιτεκτονικό κόσμημα της Μπελ Επόκ, που ανακαινίσθηκε ως ξενοδοχείο και καταστήματα από τον όμιλο του Μπερνάρ Αρνό, έναντι 750 εκατ. ευρώ.
Ο βοηθός νοσηλευτή Ζιλιέν, ο οποίος ζει στο εντυπωσιακό κτίριο στην όχθη του Σηκουάνα, λέει ότι πληρώνει 1.400 ευρώ τον μήνα για 80 τετραγωνικά μέτρα, το ήμισυ της τιμής της αγοράς για τη συνοικία δίπλα στη Νοτρ Νταμ.
Η έλλειψη οικοπέδων, οι δρακόντειοι περιορισμοί στο ύψος των οικοδομών και οι υπόλοιποι κανονισμοί δυσχεραίνουν κάθε νέα οικοδομική απόπειρα. Ιδιωτικές εταιρείες και θεσμικοί επενδυτές αποφεύγουν πια την πόλη εξαιτίας του ενοικιοστασίου, των χαμηλών κερδών και των απαγορεύσεων που επιβάλλονται σταδιακά στην ενοικίαση διαμερισμάτων χωρίς ενεργειακή πιστοποίηση. Για τους λόγους αυτούς, η μετατροπή υπαρχόντων κτιρίων, όπως γραφεία, πάρκινγκ και κρατικά κτίσματα, σε νέες κατοικίες αποτελεί καλοδεχούμενη πρωτοβουλία. Ο δήμος αυξάνει την ίδια ώρα την πίεση στα ακριβά δημοτικά διαμερίσματα, όπως το 6ο, το 7ο, και το 16ο, προκειμένου να αυξήσουν τα ποσοστά κοινωνικής κατοικίας που υστερούν σοβαρά.
Οι Αρχές της πόλης αξιοποιούν σειρά παρεμβατικών μέτρων προκειμένου να τιθασεύσουν τις τιμές και να καλύψουν την έλλειψη σπιτιών.
Ο Μποντριέ επισημαίνει ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός της πόλης για τη στέγαση βρίσκεται στα 800 εκατ. ευρώ, σχεδόν διπλάσιος από εκείνον του 2020 και τετραπλάσιος από εκείνον της κυβέρνησης. «Στόχος μας είναι να οδηγήσουμε προς τα κάτω τα ενοίκια και την τιμή των ακινήτων», εξηγεί ο αντιδήμαρχος. Η Κλερ Καριού, που ειδικεύεται στη στεγαστική πολιτική, τονίζει ότι η επέκταση της κοινωνικής στέγης στο Παρίσι υπήρξε αναγκαία προκειμένου να αποφευχθεί η μεταμόρφωση της πρωτεύουσας σε πόλη-μουσείο. «Η κατάσταση στο Παρίσι είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, που οι τολμηρές πρωτοβουλίες ήταν η μόνη λύση», υπογραμμίζει η Καριού.
Η Γαλλία υιοθέτησε το 2000 τον νόμο SRU, ο οποίος απαιτούσε από πολλές πόλεις και κοινότητες να φθάσουν στο 20% με 25% κοινωνικής στέγης μέχρι το 2025. Παρότι ο νόμος εξαιρούσε τις μικρές κοινότητες, ορισμένοι δήμαρχοι εκτιμούν πως οι κανόνες είναι πολύ αυστηροί.
Ολλανδία και Αυστρία
Αλλες χώρες, όπως η Ολλανδία και η Αυστρία, επέλεξαν να παρέμβουν στην αγορά ακινήτων για να διορθώσουν ορισμένες στρεβλώσεις της. Αλλες πάλι, όπως η Γερμανία και η Βρετανία, επιτρέπουν στην αγορά να αυτορρυθμίζεται, δίνοντας μεγαλύτερο ρόλο σε κατασκευαστές. Ο ΟΑΣΑ εκτιμά πως η Ολλανδία διαθέτει 34% κοινωνική στέγη, η Αυστρία 24%, η Βρετανία 16% και η Γερμανία μόλις 3%. Ο μέσος όρος στην Ε.Ε. βρίσκεται στο 8%.
Βιέννη και Αμστερνταμ είναι οι δύο πόλεις που έφθασαν στο 40% κοινωνικής στέγης. Και οι δύο απέφυγαν από νωρίς σοβαρά σφάλματα: κατασκεύασαν σπίτια στο κέντρο και όχι στην περιφέρεια των πόλεων, αποφεύγοντας τη δημιουργία γκέτο.
Οσες ευρωπαϊκές πόλεις κατασκεύασαν κοινωνική στέγη στα προάστια αντιμετώπισαν προβλήματα, με το Παρίσι να πλήττεται κατεξοχήν. Τα προάστια μεταμορφώθηκαν σταδιακά σε δεξαμενές μεταναστών, χάνοντας την αρχική ποικιλία τους. Οσοι απέμειναν να ζουν εκεί αντιμετωπίζουν υψηλή εγκληματικότητα, ελλείψεις στα σχολεία και κακές συγκοινωνίες.
Στο Αμστερνταμ, όμως, παρότι το 75% των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων είναι κοινωνικές κατοικίες, τα υπόλοιπα διαμερίσματα είναι πανάκριβα. «Οι κατασκευαστές επιδοτούν στην ουσία την κατασκευή κατοικιών με φθηνό ενοίκιο, χρεώνοντας διαφορετικές τιμές στους πλούσιους», σημειώνει ο Ταντάσι Μασουμότο, επικεφαλής του τομέα βιώσιμης αστικής ανάπτυξης του ΟΑΣΑ.
Στο Παρίσι, ο δήμος επέλεξε να κατασκευάσει κοινωνικές κατοικίες στη λεωφόρο George V, μία από τις ακριβότερες διευθύνσεις στον κόσμο. Ο δήμος επικράτησε σε 10ετή δικαστική διαμάχη και άρχισε τα έργα. «Είναι αλήθεια ότι το σχέδιο είναι ιδανικό, αλλά πολύ ακριβό», λέει ο Μποντριέ. Η δεξιά αντιπολίτευση εκμεταλλεύθηκε την υπόθεση για να αμφισβητήσει την απαλλοτρίωση, χαρακτηρίζοντας την πολιτική της Ινταλγκό «επίθεση στους ιδιοκτήτες ακινήτων».
