Σε τροχιά επικίνδυνης κλιμάκωσης βρίσκονται οι σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας, καθώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν, γεωπολιτικά ενισχυμένος μετά τις συναντήσεις κορυφής των τελευταίων εβδομάδων στην Αλάσκα και στο Πεκίνο, δοκιμάζει τη συνοχή της δυτικής Συμμαχίας.
Οι προκλήσεις από την πλευρά του Κρεμλίνου διαδέχονταν η μία την άλλη τις τελευταίες ημέρες: Στις 5 Σεπτεμβρίου ο Πούτιν δήλωσε ευθέως ότι η Ρωσία απορρίπτει το ενδεχόμενο παρουσίας δυτικών δυνάμεων στην Ουκρανία μετά το πέρας των εχθροπραξιών, λέγοντας μάλιστα απειλητικά ότι θα αποτελούσαν «νόμιμους στόχους» για τον ρωσικό στρατό. Λιγότερο από τρεις εβδομάδες νωρίτερα, ο Στιβ Γουίτκοφ, απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ, μεταξύ άλλων, στη Ρωσία, διαβεβαίωνε ότι η Μόσχα είχε αποδεχθεί την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας από τη Δύση για το Κίεβο.
Η συνέχεια έδειξε τι αξία είχαν αυτές οι διαβεβαιώσεις: η Μόσχα εξαπέλυσε τη σφοδρότερη επίθεση του πολέμου, με 805 drones και 13 πυραύλους να χτυπούν στόχους μέσα σε μια νύχτα.
Η στιγμή του συναγερμού εντός της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας σήμανε το βράδυ της Τρίτης προς την Τετάρτη, όταν 19 ρωσικά drones (τα ιρανικής προέλευσης Shahed) εισήλθαν στον εναέριο χώρο της Πολωνίας, οδηγώντας σε αναστολή λειτουργίας αεροδρομίων και κινητοποίηση μαχητικών αεροσκαφών –πολωνικών και ολλανδικών– και άλλων προηγμένων συστημάτων (AWACS, Patriots) για αντιμετώπιση της απειλής. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ κατέρριψαν μόνο τα τέσσερα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, στην πρώτη απευθείας στρατιωτική εμπλοκή μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας μετά την 24η Φεβρουαρίου 2022.
Ανεπαρκής αντίδραση – «Το αποτέλεσμα ήταν να επιβεβαιωθούν μεγάλες αδυναμίες στην άμυνα του ΝΑΤΟ. Δεν ήταν μια πλήρης αποτυχία, αλλά ήταν μια μάλλον ανεπαρκής αντίδραση», λέει στην «Κ» ο Μισέλ Ντικλό, ειδικός σύμβουλος του Ινστιτούτου Montaigne.
Ο χαμηλός δείκτης των καταρρίψεων οδήγησε τον καθηγητή Στρατηγικών Σπουδών Φίλιπς Ο’ Μπράιαν να σχολιάσει στο Substack του: «Το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ έπρεπε να βασιστεί σε εξαιρετικά ακριβά συστήματα για να κάνει αυτό που κάνουν οι Ουκρανοί με ένα κλάσμα του κόστους και δεν μπορούσε ή δεν ήθελε καν να καταρρίψει όλα τα ρωσικά επιτιθέμενα drones, αποκαλύπτει πόσο απροετοίμαστο είναι πραγματικά το ΝΑΤΟ. Ο Θεός να τους βοηθήσει αν βρεθούν αντιμέτωποι με 600 μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους σε μια μόνο νύχτα».
«Σημείο καμπής»
«Είναι σίγουρα μέρος των σχεδίων του Πούτιν να δοκιμάσει τα αντανακλαστικά της Πολωνίας, σε μια φάση που η εσωτερική πολιτική σκηνή στη Βαρσοβία είναι σύνθετη και που ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να βρίσκεται σε σημείο καμπής», επισημαίνει στην «Κ» ο Μισέλ Ντικλό, πρέσβης ε.τ. και ειδικός σύμβουλος και resident senior fellow του Ινστιτούτου Montaigne στο Παρίσι.
«Το αποτέλεσμα ήταν να επιβεβαιωθούν μεγάλες αδυναμίες στην άμυνα του ΝΑΤΟ. Δεν ήταν μια πλήρης αποτυχία, αλλά ήταν μια μάλλον ανεπαρκής αντίδραση. Θα πρέπει να κάνει τους ηγέτες της Πολωνίας και της Ευρώπης να φροντίσουν να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι απέναντι σε ενδεχόμενα μελλοντικά περιστατικά –για παράδειγμα στις χώρες της Βαλτικής– ή, έστω, πιο συνετοί στην αποφυγή κινδύνων».
Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ δήλωσε ότι η χώρα του βρίσκεται πιο κοντά στον πόλεμο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά το 1945. Τόσο ο Τουσκ όσο και αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ, παρότι ξεκαθάρισαν ότι επρόκειτο περί εσκεμμένης παραβίασης, απέφυγαν να μιλήσουν για «επίθεση», ώστε να μην πυροδοτηθεί το άρθρο 5 του καταστατικού χάρτη της Συμμαχίας περί συλλογικής απάντησης.
Η Πολωνία επικαλέστηκε αντ’ αυτού το άρθρο 4 (περί αντίληψης απειλής για την εδαφική ακεραιότητα, την πολιτική ανεξαρτησία ή την ασφάλεια κράτους-μέλους) και προκάλεσε σύγκληση των πρέσβεων της Συμμαχίας. Μετά το πέρας των διαβουλεύσεων, ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε επαναβεβαίωσε την αποφασιστικότητα των συμμάχων «να υπερασπιστούν κάθε σπιθαμή» της επικράτειας των κρατών-μελών – κάτι που εξέφρασε και ο πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ μέσω Χ.
Ο ηγέτης του πιο σημαντικού εκ των συμμάχων, ωστόσο, δεν αντέδρασε με τρόπο καθησυχαστικό για τις χώρες στο ανατολικό άκρο του ΝΑΤΟ. Ο Ντόναλντ Τραμπ, το βράδυ της Τετάρτης ελληνική ώρα, έγραψε στο Truth Social, σαν να ήταν απλός παρατηρητής των εξελίξεων: «Πώς και η Ρωσία παραβίασε τον εναέριο χώρο της Πολωνίας με drones;». Πρόσθεσε, δε, την αινιγματική φράση «Here we go!», χωρίς να είναι σαφές τι εννοεί. (Αργότερα το ίδιο βράδυ συνομίλησε τηλεφωνικά με τον Πολωνό ομόλογό του Κάρολ Ναβρότσκι.) Την επομένη, πάντως, ανέφερε ότι η παραβίαση «μπορεί να ήταν σφάλμα», προκαλώντας την αντίδραση της πολωνικής κυβέρνησης, που επιμένει ότι επρόκειτο για εσκεμμένη παραβίαση.
Πιέζουν για κυρώσεις – Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές, καθώς και ο Λίντσεϊ Γκράχαμ, εξ απορρήτων σύμβουλος του Τραμπ, πιέζουν για νομοθετικές παρεμβάσεις που θα επιτρέπουν συντριπτικές κυρώσεις σε χώρες οι οποίες συναλλάσσονται με τη Ρωσία.
Την περασμένη Κυριακή ο Τραμπ είχε δηλώσει «έτοιμος» για έναν νέο γύρο αμερικανικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Πέραν της ετοιμότητάς του, δεν είπε πολύ περισσότερα. Εκτοτε μοιάζει (για πολλοστή φορά) να έχασε το ενδιαφέρον του για την άσκηση πραγματικής πίεσης στη Μόσχα.
«Μας παίζουν σαν πιάνο»
Μετά το περιστατικό με την παραβίαση του εναερίου χώρου της Πολωνίας, ο απερχόμενος Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής της Βόρειας Καρολίνας Τομ Τίλις σημείωσε ότι οι Ρώσοι «μας παίζουν πραγματικά σαν πιάνο αυτή τη στιγμή» και ότι ο Πούτιν «έχει πάρει όλα όσα ήθελε. Είχε πρόσβαση στον πρόεδρο (Τραμπ), είχε υποδοχή με κόκκινο χαλί, τρεις εβδομάδες αργότερα τον υποδέχθηκε στο κόκκινο χαλί ο Σι Τζινπίνγκ και κάνει παρέα με τον Κιμ Γιονγκ Ουν». «Δεν είναι ένας άνθρωπος που θέλει την ειρήνη», πρόσθεσε ο Τίλις.
«Θέλει να μας παίζει και να σκοτώσει, να βιάσει και να δολοφονήσει περισσότερους Ουκρανούς, και αυτό πρέπει να σταματήσει». Ο γερουσιαστής από τη Βόρεια Καρολίνα κάλεσε τη ρεπουμπλικανική ηγεσία του σώματος να φέρει προς ψηφοφορία το διακομματικό πακέτο κυρώσεων Γκράχαμ – Μπλούμενθαλ, που δίνει τη δυνατότητα στον πρόεδρο των ΗΠΑ να επιβάλει δασμούς έως και 500% σε χώρες που αγοράζουν υδρογονάνθρακες ή ουράνιο από τη Ρωσία και που δεν συμβάλλουν στην άμυνα της Ουκρανίας.
Ο ίδιος ο Λίντσεϊ Γκράχαμ, εξ απορρήτων σύμβουλος του Τραμπ, απευθύνθηκε απευθείας στον Αμερικανό πρόεδρο μέσω X, σημειώνοντας ότι «είμαστε έτοιμοι να ψηφίσουμε νομοθεσία για συντριπτικές νέες κυρώσεις και δασμούς που μπορούν να εφαρμοστούν κατά την κρίση σας». Αλλά και ο επικεφαλής της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία, Τζον Θουν, ο οποίος τον Ιούλιο είχε «παγώσει» το πακέτο κυρώσεων δίνοντας την πρωτοβουλία στον Λευκό Οίκο, είπε ότι το επεισόδιο με τα ρωσικά drones στην Πολωνία «ενέτεινε το ενδιαφέρον» για την αναβίωσή του.
Ο Πούτιν, πάντως, δεν πρέπει να αποθαρρύνθηκε από το αποτέλεσμα της πολωνικής δοκιμής. «Το τεστ ήταν επιτυχές από την οπτική της Μόσχας», εκτιμά ο Μισέλ Ντικλό. Οι Ρώσοι, όπως αναμενόταν, διέψευσαν ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν δικά τους, προωθώντας μάλιστα ψευδείς πληροφορίες περί ουκρανικής προβοκάτσιας.
