Η πολιτική βία απλώνεται πάνω στη χώρα σαν αυλαία που πέφτει στο τέλος μιας θεατρικής παράστασης. Ενας ένοπλος τραυμάτισε τον Ντόναλντ Τραμπ και σκότωσε έναν υποστηρικτή του στη συγκέντρωση του Αμερικανού προέδρου στο Μπάτλερ της Πενσιλβάνια, στις 13 Ιουλίου 2024. Ενας ένοπλος σκότωσε τον Μπράιαν Τόμσον, διευθύνοντα σύμβουλο της UnitedHealthcare, στο Μανχάταν, στις 4 Δεκεμβρίου 2024 (και πολλοί πανηγύρισαν για αυτή την πράξη). Ενας ένοπλος σκότωσε δύο υπαλλήλους της ισραηλινής πρεσβείας που συμμετείχαν σε γκαλά στο Εβραϊκό Μουσείο της Ουάσιγκτον, στις 21 Μαΐου 2025. Ενας ένοπλος σκότωσε τη Μελίσα Χόρτμαν, βουλευτή της Μινεσότα, και τον σύζυγό της, ενώ τραυμάτισε τον πολιτειακό γερουσιαστή Τζον Χόφμαν και τη σύζυγό του, στα προάστια της πόλης Τσάμπλιν, στις 14 Ιουνίου 2025. Ενας ένοπλος σκότωσε δύο παιδιά και τραυμάτισε περίπου είκοσι ακόμη σε επίθεση σε καθολική εκκλησία στη Μινεάπολη, στις 27 Αυγούστου 2025. Στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, ένας ένοπλος σκότωσε τον Τσάρλι Κερκ σε επίθεση στο Πανεπιστήμιο Utah Valley.
Ο συγγραφέας Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας συνήθιζε να διηγείται ένα αστείο για τα ψάρια και το νερό: Δύο νεαρά ψάρια συναντούν ένα γέρικο ψάρι. «Πώς είναι το νερό;» ρωτάει το γέρικο ψάρι. «Τι στο καλό είναι το νερό;» ρωτάει το ένα νεαρό ψάρι το άλλο, μόλις ο γέρος απομακρύνεται. Οι πιο σημαντικές ελευθερίες μας είναι σαν το νερό.
Οι περισσότεροι άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, δεν αντιλαμβάνονται πλήρως πόσο αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μπορούν να ζουν ελεύθερα, να τρώνε σε συνηθισμένα εστιατόρια και να μπαίνουν σε μια τοπική καφετέρια για το πρωινό τους χωρίς τον φόβο ότι θα απαχθούν, θα κρατηθούν για λύτρα ή ακόμη και θα δολοφονηθούν. Oμως, όπως μπορεί να βεβαιώσει οποιοσδήποτε εύπορος πολίτης της Λατινικής Αμερικής, αυτό είναι ένα πολιτισμικό επίτευγμα αξιοθαύμαστο, το οποίο λείπει από πολλές χώρες.
Το ίδιο ισχύει για την ικανότητά μας να συμμετέχουμε σε πολιτικό διάλογο και να υπερασπιζόμαστε τις απόψεις μας χωρίς φόβο για τη ζωή μας. Σε πολλές εποχές, ακόμα και στην ίδια την αμερικανική ιστορία, ήταν επικίνδυνο να εκφράζει κανείς δημοσίως θέσεις που ήταν αντιδημοφιλείς. Αν δυσαρεστούσες το λάθος άτομο, μπορούσες να συλληφθείς, να ξυλοκοπηθείς από όχλο ή να δολοφονηθείς από πολιτικούς εχθρούς σου.
Τα τελευταία πενήντα χρόνια, μία από τις αξιοσημείωτες κατακτήσεις των φιλελεύθερων δημοκρατιών ήταν να καταστήσουν αυτόν τον φόβο σχετικά απίθανο. Αν και οι πρόεδροι χρειάζονταν πάντα ισχυρή προστασία, και παρόλο που ο κίνδυνος κάποιος «τρελός» να επιχειρήσει να σκοτώσει μια προσωπικότητα δεν μπορούσε ποτέ να αποκλειστεί εντελώς, οι περισσότεροι μπορούσαν να μιλούν χωρίς φόβο. Αυτό τώρα αλλάζει.
Είναι κοινότοπο σε τέτοιες στιγμές να γίνεται επίκληση στην πολιτική ενότητα. Αλλά μερικές φορές, μπροστά σε ένα τόσο φρικτό γεγονός, το κοινότοπο είναι και σωστό. Ο Κερκ είχε σπουδαία χαρίσματα ως επικοινωνιακός άνθρωπος. Η πολιτική του δράση δημιούργησε και πολλούς εχθρούς. Αυτοί οι εχθροί θα μπουν τώρα στον πειρασμό να προσθέσουν «όμως» και «αλλά» και «παράλληλα» στο σοκ που προκάλεσε η δολοφονία του. Πράγματι, ορισμένοι Δημοκρατικοί έπεσαν ήδη σε αυτή την παγίδα, αντιδρώντας σε πρόταση των Ρεπουμπλικανών στη Βουλή των Αντιπροσώπων για τήρηση ενός λεπτού σιγής στη μνήμη του.
Οι υπερασπιστές της ελευθερίας του λόγου συχνά ανησυχούν για το «βέτο του διαμαρτυρόμενου» (heckler’s veto). Κάποιοι διαδηλωτές πιστεύουν ότι η Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος τους δίνει το δικαίωμα να εμποδίζουν ομιλίες που δεν τους αρέσουν. Αλλά αυτό συνιστά παρερμηνεία της ελεύθερης έκφρασης. Γιατί αν οι διαδηλωτές είχαν το δικαίωμα να διακόπτουν οποιαδήποτε ομιλία, τότε θα είχαν στην πράξη τον έλεγχο του τι μπορεί και τι δεν μπορεί να ειπωθεί. Ενώ όλοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να διαμαρτύρονται ειρηνικά για απόψεις που δεν τους αρέσουν, δεν έχουν το δικαίωμα να τις σταματούν.
Μοιράζομαι κι εγώ τις ανησυχίες για το «βέτο του διαμαρτυρόμενου». Αλλά ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει τώρα η αμερικανική Δημοκρατία είναι ακόμη βαθύτερος. Καθώς η βία εξαπλώνεται και το τίμημα του πολιτικού λόγου μεγαλώνει συνεχώς, ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάτι ακόμα πιο τρομακτικό, τόσο για τον άνθρωπο όσο και για την πολιτική μας κουλτούρα: το βέτο του δολοφόνου.
Η βία ως μέσο πολιτικής πρέπει να παραμείνει απαράδεκτη σε μια δημοκρατία, είτε στρέφεται ενάντια σε συντηρητικούς podcasters, είτε σε προοδευτικούς πολιτικούς, είτε σε ανώτατους δικαστές, είτε σε διευθύνοντες συμβούλους. Γιατί όλοι χάνουμε όταν το τίμημα του να μοιράζεται κανείς τις ιδέες του –σωστές ή λανθασμένες, αριστερές ή δεξιές, ριζοσπαστικές ή ήπιες– γίνεται ανυπολόγιστο.
* Ο κ. Γιάσα Μουνκ είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
