Μια συμφωνία η οποία δεν θα περιορίζεται στην αναστολή των εχθροπραξιών, αλλά θα θέτει τις βάσεις για μια βιώσιμη διευθέτηση, φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση στην περίπτωση της Ουκρανίας, καθώς θα πρέπει να συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα. Ειδικοί έχουν κατά καιρούς εντοπίσει τα στοιχεία που θα ήταν σε θέση να «ξεκλειδώσουν» ένα πλαίσιο διατηρήσιμης συμφωνίας με τη Ρωσία.
Αν οι δύο πλευρές ήταν έτοιμες για έναν επώδυνο συμβιβασμό που θα οδηγούσε στην άρση του αδιεξόδου, η Ουκρανία θα αποδεχόταν –όχι de jure αλλά de facto– τον ρωσικό έλεγχο των εδαφών που κατέχει αυτήν τη στιγμή η Ρωσία και θα απαρνούνταν τη μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ. Από την πλευρά της, η Ρωσία θα αναγνώριζε από εκείνο το σημείο το δικαίωμα της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα και θα αποδεχόταν την παρουσία μιας μορφής διεθνούς επιτήρησης ως εγγύησης για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της κατάπαυσης πυρός.
«Για την Ουκρανία, η πιο σημαντική ανησυχία σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για κατάπαυση του πυρός –πέρα από το νομικό καθεστώς των περιοχών που εξακολουθούν να βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο και την ευημερία των πολιτών της εντός αυτών– είναι το κατά πόσον η Ρωσία θα μπορούσε να αξιοποιήσει την ανάπαυλα για να ανασυγκροτήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις προκειμένου να επαναλάβει τις επιθετικές επιχειρήσεις σε μεταγενέστερη ημερομηνία με πιο αποφασιστικά αποτελέσματα.
Ο φόβος αυτός δικαιολογείται ακόμη περισσότερο από την επιμονή της Ρωσίας να καταστεί η Ουκρανία ένα αποστρατιωτικοποιημένο, ουδέτερο κράτος. Είναι εύκολα κατανοητό ότι οι όροι αυτοί είναι καθοριστικής σημασίας για την Ουκρανία. Επομένως, μια εκεχειρία ή μια ειρηνευτική συμφωνία θα πρέπει να στοχεύει στην αναστολή του επιθετικού δυναμικού της Ρωσίας και στην ενίσχυση της αμυντικής προοπτικής της Ουκρανίας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο γεωπολιτικός αναλυτής Πολ Στερς σε report για το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων – CFR.
Στο μεταξύ, μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι –ακόμη και χωρίς άμεσες εξωτερικές εγγυήσεις ασφαλείας– αν συνεχιζόταν πάνω σε σταθερές βάσεις η οικονομική και στρατιωτική βοήθεια της Δύσης προς την Ουκρανία, η χώρα θα είχε τη δυνατότητα να διασφαλίσει το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό και υλικό για να στηρίζει στις δικές της δυνάμεις την εθνική της άμυνα – όπως έχει άλλωστε συμβεί σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα. Ο αντίλογος είναι ότι τα άνισα μεγέθη μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας μακροπρόθεσμα θα εδραίωναν τα ρωσικά συμφέροντα.
Κρίσιμη παράμετρος θεωρείται η αλλαγή στάσης από χώρες-κλειδιά όπως η Κίνα και η Ινδία, οι οποίες μέσα από τις οικονομικές σχέσεις τους με τη Ρωσία είναι σε θέση να πιέσουν το Κρεμλίνο να σεβαστεί μια συμφωνία – δεν το κάνουν έως σήμερα. Μια αταλάντευτη στάση της διεθνούς κοινότητας, η οποία θα ενίσχυε το ρίσκο απομόνωσης της Μόσχας αν θα παραβίαζε την κατάπαυση πυρός, θεωρείται καταλυτική για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα στην περιοχή.
Το χάσμα ανάμεσα στις στρατηγικές επιδιώξεις των δύο χωρών είναι σχεδόν αγεφύρωτο. Γι’ αυτό και ορισμένοι αναλυτές επικαλούνται τη διεθνή εμπειρία και προκρίνουν τη χρησιμότητα ενδιάμεσων ρυθμίσεων που θα θεσμοθετούν μια συμφωνία αρχικά για την κατάπαυση του πυρός, ορίζοντας μέσα τα οποία θα μειώνουν την πιθανότητα της βραχυπρόθεσμης επανέναρξης των εχθροπραξιών – επαναπατρισμός των λειψάνων των μαχητών, ανταλλαγές κρατουμένων, διευκόλυνση της μετακίνησης αμάχων, επανένωση των διαιρεμένων οικογενειών στις πληγείσες περιοχές και ούτω καθεξής.
Προϋπόθεση για την εφαρμογή αντίστοιχων ρυθμίσεων είναι η αμοιβαίως αποδεκτή οριοθέτηση γραμμών ελέγχου όπου θα μπορούν να συνυπάρχουν αντίπαλες δυνάμεις, συνοδεία μηχανισμών παρακολούθησης και συμμόρφωσης για την επίλυση τυχόν διαφορών κατά τη διαδικασία.
Τα «αγκάθια»
• Εδαφικό: Η Ουκρανία απαιτεί πλήρη αποκατάσταση των συνόρων της, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Η Ρωσία επιδιώκει να διατηρήσει τον έλεγχο των προσαρτημένων περιοχών.
• Εγγυήσεις ασφαλείας: Η Ουκρανία ζητάει απτές εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ώστε να αποτραπεί μια νέα εισβολή της Ρωσίας στο μέλλον. Η Ρωσία δεν αποδέχεται την παρουσία δυτικών δυνάμεων σε ουκρανικό έδαφος.
• Εθνική κυριαρχία: Η Ουκρανία αξιώνει το δικαίωμα να ενταχθεί κάποια στιγμή στο ΝΑΤΟ. Η Ρωσία απορρίπτει αυτήν την προοπτική, απαιτώντας την ουδετερότητα της Ουκρανίας στο πλαίσιο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού της με τη Δύση.
• Οικονομική διάσταση: Η Ουκρανία διεκδικεί πόρους που θα καταστήσουν δυνατή την ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον πολυετή πόλεμο. Η Ρωσία θέτει ως προαπαιτούμενο μιας συμφωνίας την άρση των δυτικών κυρώσεων εις βάρος της οικονομίας της.
