Μολονότι το καλοκαίρι δεν έχει τελειώσει και πολλοί Σέρβοι συνεχίζουν να απολαμβάνουν τις διακοπές τους στις ελληνικές αλλά και τις τουρκικές παραλίες, πίσω στο Βελιγράδι και στις άλλες πόλεις η δημόσια σφαίρα έχει εισέλθει ήδη στον αστερισμό δυναμικών αντικυβερνητικών κινητοποιήσεων.
Oσοι, με πρώτο τον πρόεδρο Αλεξάνταρ Βούτσιτς –«κόκκινο πανί» για τους διαδηλωτές– ήλπιζαν ότι με την έναρξη της σχολικής χρονιάς οι φοιτητές και οι μαθητές θα επέστρεφαν στα θρανία, διαψεύστηκαν. Από τις 16 Αυγούστου οι διαδηλώσεις επέστρεψαν δυναμικά στους δρόμους και τις πλατείες. Οι νύχτες στο Βελιγράδι είναι «πυκνές».
Υπέρμετρη βία
Χιλιάδες αντικυβερνητικοί διαδηλωτές συγκρούονται με τις δυνάμεις της αστυνομίας και με ομάδες ροπαλοφόρων μελών του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος του Βούτσιτς, ανάμεσά τους και ο αδελφός του. Εχουν επιστρατευθεί για να ενισχύσουν τις επιχειρήσεις καταστολής της αστυνομίας, η οποία κατηγορείται για υπέρμετρη και αδικαιολόγητη βία. Καταγγελίες ότι διαδηλωτές συλλαμβάνονται όταν επιστρέφουν τη νύχτα στα σπίτια τους και βασανίζονται στο υπόγειο γκαράζ του κυβερνητικού κτιρίου δημοσιεύονται στα σερβικά και διεθνή ΜΜΕ.
Η Σερβία βιώνει μια άνευ προηγουμένου πολιτική ένταση, κατά πολλούς χειρότερη ακόμη και από εκείνη των διαδηλώσεων της 5ης Οκτωβρίου 2000, που ανέτρεψαν τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Ο εθνικολαϊκιστής ηγέτης δείχνει να μην έχει πλέον αξιόπιστες επιλογές για την εκτόνωση της κατάστασης.
Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν μετά την κατάρρευση στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, την 1η Νοεμβρίου 2024, που στοίχισε τη ζωή σε 16 άτομα. Πολλοί απέδωσαν την τραγωδία στην εκτεταμένη διαφθορά σε δημόσια έργα υποδομών. Στο αρχικό αίτημα για την τιμωρία των υπευθύνων προστέθηκαν και τα αιτήματα για την παραίτηση του προέδρου Βούτσιτς, ο οποίος κατηγορείται για αυταρχισμό, ανοχή στη διαφθορά και στο οργανωμένο έγκλημα.
Το εντυπωσιακό είναι η χρονική ανθεκτικότητα των κινητοποιήσεων. Παρότι έχουν συμπληρώσει εννέα μήνες αδιάκοπης παρουσίας στους δρόμους, οι διαδηλωτές όχι μόνο δεν δείχνουν να φυλλορροούν, αλλά αποκτούν δυναμική λαϊκού κινήματος.
«Εχθροί του έθνους»
Ο ίδιος ο Βούτσιτς υποστηρίζει ότι οι διαδηλώσεις υποκινούνται από το εξωτερικό, χωρίς να κατονομάζει ποιοι είναι οι υποκινητές, πέρα από τους «παραδοσιακούς εχθρούς Κροάτες». Από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ καταγγέλλει σχέδιο ανατροπής του μέσω μιας «πολύχρωμης επανάστασης», επικαλούμενος μάλιστα πληροφορίες που, όπως λέει, του έδωσαν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες.
Ανακοίνωσε δε ότι θα λάβει άμεσα, στο όνομα του έθνους, «πρωτοφανή μέτρα» για την καταστολή των διαδηλώσεων και την τιμωρία των «πρακτόρων σκοτεινών δυνάμεων». Παράλληλα οργανώνει αντισυγκεντρώσεις οπαδών του. «Η χώρα μας βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Διακυβεύονται όλες οι αξίες μας, η κανονική ζωή, η ζωή κάθε ανθρώπου», δήλωσε μιλώντας για «περίτεχνο σχέδιο» που στοχεύει να εγκαταστήσει «αναρχοαριστερές αρχές» στην εξουσία.
Το αφήγημα αυτό, όμως, δεν βρίσκει απήχηση στη σερβική κοινωνία, πλην των δημοσίων υπαλλήλων, συνταξιούχων και όσων συνδέονται με τον κρατικό μηχανισμό. Ακόμη και στους κόλπους της παραδοσιακά συντηρητικής και φιλορωσικής Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εμφανίστηκαν ρωγμές, με τουλάχιστον δύο μητροπολίτες να τάσσονται ανοιχτά υπέρ των αιτημάτων των διαδηλωτών, προκαλώντας την μήνιν του Πατριαρχείου.
Ο Βούτσιτς δεν έχει πλέον «λαγούς στο καπέλο» για να εκτονώσει την κρίση. Ούτε η αποπομπή του πρωθυπουργού ούτε ο ανασχηματισμός ούτε η κινδυνολογία περί «ξένου δακτύλου» απέδωσαν. Του απομένει η προκήρυξη πρόωρων εκλογών –στις οποίες, σύμφωνα με αναλυτές, δεν θα προσφύγει αν δεν είναι βέβαιος ότι μπορεί να τις χειραγωγήσει– ή η ένταση των κατασταλτικών μέτρων. Το τελευταίο, με τη σερβική κοινωνία βαθιά διχασμένη, θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες συγκρουσιακές καταστάσεις και στο χάος.
Καθόλου τυχαία, έγκυρα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την απάθεια με την οποία οι ηγέτες της Δύσης αντιμετωπίζουν όσα συμβαίνουν στη Σερβία. Οι Financial Times σχολίασαν: «Η Αμερική έχει αποσυρθεί από τη σκηνή των Βαλκανίων. Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. όχι. Θα πρέπει να δράσουν και να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους επιρροή».
Δίπολο «Δύση – Μόσχα»
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι τα πραγματικά αίτια της εξέγερσης βρίσκονται στο χάσμα ανάμεσα στη νέα γενιά, που βλέπει το μέλλον της στη Δύση, και στη μερίδα των Σέρβων που παραμένουν δεμένοι με παραδοσιακές θρησκευτικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες, υπό τη ρωσική επιρροή.
Πατώντας σε αυτές τις δύο «βάρκες» προσπαθεί να πορευτεί ο Βούτσιτς, αλλά δεν του είναι εύκολο. Τα πράγματα δυσχεραίνει η απουσία εναλλακτικής λύσης, καθώς η πολυδιασπασμένη αντιπολίτευση θεωρείται ανυπόληπτη και ανίκανη. Αυτός είναι και ο λόγος που οι διαδηλωτές, όχι μόνο δεν «πλησιάζουν» τα πολιτικά κόμματα, αλλά έχουν ανακοινώσει ότι σε περίπτωση εκλογών θα κατεβάσουν δική τους λίστα μη πολιτικών προσώπων, με επικεφαλής τον πρύτανη του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου και γύρω του φοιτητές, πανεπιστημιακούς, διανοουμένους, αθλητές και επιχειρηματίες…
