Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ διαφοροποιήθηκε από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους συμμάχους του, υιοθετώντας τη ρωσική πρόταση για μια συνολική συμφωνία ειρήνης που θα βασίζεται σε παραχώρηση εδαφών της Ουκρανίας προς τη Ρωσία.
Πρόκειται για μια απότομη στροφή σε σχέση με την πάγια γραμμή υπέρ μιας άμεσης εκεχειρίας, την οποία ο Τραμπ είχε προβάλει πριν από τη σύνοδο κορυφής με τον Πούτιν στην Αλάσκα.
Σύμφωνα με τους Νew Υork Τimes, η εγκατάλειψη της συζήτησης για εκεχειρία θεωρείται ότι δίνει σημαντικό πλεονέκτημα στη Μόσχα, καθώς οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να συνεχιστούν τη Δευτέρα, όταν ο Ζελένσκι θα επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο.
Η μετατόπιση αυτή σηματοδοτεί ρήξη με τη στρατηγική που είχαν συνδιαμορφώσει Ουκρανία, ΗΠΑ και Ευρωπαίοι εταίροι πριν από τη συνάντηση με τον Πούτιν.
Σύμφωνα με δύο υψηλόβαθμους Ευρωπαίους αξιωματούχους που ενημερώθηκαν για την τηλεφωνική επικοινωνία του Τραμπ με τους ηγέτες της Ευρώπης, ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε ότι θεωρεί εφικτή μια ταχεία ειρηνευτική συμφωνία, εφόσον το Κίεβο αποδεχθεί να παραχωρήσει στη Ρωσία το σύνολο της περιοχής του Ντονμπάς – ακόμη και τμήματα που δεν βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή.
Σε αντάλλαγμα, ο Πούτιν φέρεται να πρότεινε κατάπαυση του πυρός στο υπόλοιπο ουκρανικό έδαφος, με τις γραμμές του μετώπου να παγώνουν στην τρέχουσα μορφή τους, καθώς και γραπτή δέσμευση ότι η Ρωσία δεν θα επιτεθεί ξανά στην Ουκρανία ή σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Ωστόσο, όπως υπενθύμισαν οι ίδιοι αξιωματούχοι, η Μόσχα έχει παραβιάσει παρόμοιες δεσμεύσεις στο παρελθόν.
Το χρονικό των δραματικών εξελίξεων
Η σύνοδος κορυφής που πραγματοποιήθηκε στην Αλάσκα, η πρώτη απευθείας συνάντηση Αμερικανού και Ρώσου προέδρου μετά την πλήρη εισβολή του 2022, έφερε ξανά στο τραπέζι το ενδεχόμενο ειρηνευτικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα δείχνουν να ευθυγραμμίζονται περισσότερο με τις απαιτήσεις της Μόσχας παρά με τις θέσεις του Κιέβου και των Ευρωπαίων συμμάχων του.
Σύμφωνα με πηγή που μίλησε στο Reuters, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πρότεινε να παγώσουν οι περισσότερες γραμμές του μετώπου εάν η Ουκρανία παραδώσει ολόκληρη την περιφέρεια του Ντονέτσκ.
Ρεπορτάζ των Financial Times -που επικαλείται τέσσερα πρόσωπα με άμεση γνώση των συνομιλιών- αποκαλύπτει ότι ο Πούτιν έθεσε στον Ντόναλντ Τραμπ ως όρο για τον τερματισμό του πολέμου την αποχώρηση της Ουκρανίας από την περιφέρεια του Ντονέτσκ, προσφέροντας ως αντάλλαγμα την «παγιοποίηση» της υπόλοιπης γραμμής του μετώπου.
Ο Τραμπ μετέφερε το μήνυμα στον Ζελένσκι και σε Ευρωπαίους ηγέτες, καλώντας τους να εγκαταλείψουν την επιδίωξη εκεχειρίας και να επικεντρωθούν σε ειρηνευτική συμφωνία.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απορρίπτει τη ρωσική απαίτηση, σύμφωνα με πληροφορίες.
Η στάση Τραμπ και το σενάριο των εγγυήσεων
Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν κρύβει τη θέση του: «Η Ρωσία είναι μια πολύ μεγάλη δύναμη και η Ουκρανία όχι», είπε μιλώντας στο Fox News, μετά το πέρας της συνάντησής του με τον Πούτιν, προσθέτοντας ότι «πρέπει να γίνει μια συμφωνία».
Ο ίδιος ξεκαθάρισε επίσης ότι συζήτησε με τον Πούτιν μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία χωρίς προηγούμενη κατάπαυση του πυρός σε αντίθεση με τη μέχρι τώρα γραμμή της Ουκρανίας και της Ευρώπης, που θεωρούν την εκεχειρία προϋπόθεση – κάτι που κι ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος υποστήριζε πριν τη συνάντηση της Αλάσκας.
Η ρωσική πλευρά φάνηκε να καλωσορίζει την αλλαγή τόνου από την Ουάσιγκτον. Ο Πούτιν, μιλώντας χωρίς να δεχθεί ερωτήσεις, τόνισε ότι «υπάρχει κατανόηση» με τον Τραμπ για την ανάγκη να εξασφαλιστεί η ασφάλεια της Ουκρανίας, εκφράζοντας ελπίδα πως αυτό θα ανοίξει τον δρόμο για ειρήνη.
Για τη Μόσχα, το γεγονός και μόνο της συνάντησης συνιστά διπλωματική νίκη, αφού ο Ρώσος πρόεδρος είχε παραμείνει απομονωμένος από τη Δύση τα τελευταία τριάμισι χρόνια.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, επέμεινε ότι δεν μπορεί να υπάρξει παραχώρηση εδαφών χωρίς συνταγματικές αλλαγές και ξεκαθάρισε ότι η Ουκρανία χρειάζεται μόνιμες εγγυήσεις ασφάλειας, όχι «μια ακόμη ανάπαυλα» ανάμεσα σε ρωσικές επιθέσεις.
Τόνισε μάλιστα ότι συζήτησε με τον Τραμπ «θετικά σήματα» για πιθανή αμερικανική συμμετοχή σε ένα πλαίσιο εγγυήσεων εμπνευσμένο από το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ.
Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι χαρακτήρισε το σκέλος αυτό της συζήτησης «το πιο ενδιαφέρον», σημειώνοντας ότι εξετάζεται μια συλλογική ρήτρα ασφάλειας που θα υποχρεώνει εταίρους –συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ– να δράσουν σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να συμμετάσχουν σε ένα πλαίσιο εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς.
Τη Δευτέρα τα σπουδαία
Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν προσκληθεί να παραστούν στη συνάντηση της Δευτέρας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες της «Συμμαχίες των Προθύμων», που συνεδριάζουν αύριο Κυριακή μέσω τηλεδιάσκεψης, διαβεβαίωσαν ότι θα συνεχίσουν ή και θα εντείνουν την πίεση στη Ρωσία.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δήλωσε ότι «το τέλος του πολέμου είναι πιο κοντά από ποτέ χάρη στον Τραμπ», αλλά προειδοποίησε ότι «μέχρι να σταματήσει η βάρβαρη επίθεση του Πούτιν, θα συνεχίσουμε να σφίγγουμε τη θηλιά στη ρωσική πολεμική μηχανή με ακόμη περισσότερες κυρώσεις».
Κοινή ευρωπαϊκή ανακοίνωση επανέλαβε ότι «η Ουκρανία πρέπει να έχει αδιάσειστες εγγυήσεις ασφάλειας» και ότι δεν μπορούν να τεθούν όρια στο δικαίωμά της να ενισχύει τις ένοπλες δυνάμεις της ή να επιδιώκει ένταξη στο ΝΑΤΟ – ακριβώς τα ζητήματα που θέτει ως κόκκινες γραμμές η Ρωσία.
Πούτιν – Τραμπ: 1-0
Ωστόσο, επικριτές της αμερικανορωσικής συνάντησης μίλησαν για σαφή διπλωματική νίκη του Κρεμλίνου.
Ο Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, πρώην πρεσβευτής της Γερμανίας στην Ουάσιγκτον, σχολίασε ότι «ο Πούτιν πήρε την υποδοχή με κόκκινο χαλί από τον Τραμπ, ενώ ο Τραμπ δεν πήρε τίποτα».
«Καμία πραγματική πρόοδος – καθαρό 1-0 για τον Πούτιν, χωρίς νέες κυρώσεις· για την Ουκρανία, τίποτα· για την Ευρώπη, βαθιά απογοήτευση», είπε ο ίδιος.
Παράλληλα, οι μάχες συνεχίστηκαν αμείωτες στα μέτωπα, με αεροπορικές επιθέσεις και από τις δύο πλευρές μέσα στη νύχτα.
Ο Τραμπ, σε τηλεοπτική συνέντευξή του στον Σον Χάνιτι του Fox News, υποστήριξε ότι «είμαστε κοντά σε συμφωνία» και άφησε να εννοηθεί ότι έχει ήδη υπάρξει «σε μεγάλο βαθμό σύγκλιση» με τον Πούτιν σε ζητήματα μεταφοράς εδαφών και εγγυήσεων ασφαλείας.
«Η Ουκρανία πρέπει να συμφωνήσει. Ίσως πουν “όχι”», είπε, ενώ επανέλαβε την πίεσή του προς τον Ζελένσκι: «Πρέπει να κάνεις μια συμφωνία».
Την ίδια ώρα, ο Αμερικανός πρόεδρος προανήγγειλε ότι μετά τη Δευτέρα θα μπορούσε να προγραμματιστεί νέα συνάντηση με τον Πούτιν, αφήνοντας ανοικτό ακόμη και το ενδεχόμενο να πραγματοποιηθεί στη Μόσχα. «Μπορεί να δεχτώ λίγη πίεση για αυτό, αλλά ίσως το δούμε να συμβαίνει», είπε με νόημα. Ο Πούτιν, χαμογελώντας, απάντησε στα αγγλικά: «Next time in Moscow».
Πέντε συμπεράσματα από τη σύνοδο στην Αλάσκα
Η πολυαναμενόμενη σύνοδος Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα ολοκληρώθηκε νωρίτερα απ’ όσο αναμενόταν, χωρίς επίσημη συμφωνία, αλλά με εικόνα νίκης για τον Πούτιν στη διεθνή σκηνή.
Λίγες ώρες αργότερα, ο Τραμπ προχώρησε σε μία αιφνιδιαστική ανατροπή: εγκατέλειψε τη θέση του για άμεση εκεχειρία στην Ουκρανία, καλώντας αντ’ αυτού σε συνομιλίες για τελική ειρηνευτική συμφωνία.
Η Washington Post εντοπίζει πέντε σημεία-κλειδιά.
Καμία επίσημη συμφωνία
- Η συνάντηση της Παρασκευής δεν οδήγησε σε συμφωνία για τερματισμό του πολέμου, έναν στόχο που ο Τραμπ έχει θέσει εδώ και καιρό. Ο ίδιος χαρακτήρισε τη σύνοδο «εξαιρετικά παραγωγική», αλλά παραδέχθηκε ότι «δεν υπάρχει συμφωνία μέχρι να υπάρξει συμφωνία». Στην κοινή εμφάνιση με τον Πούτιν, μίλησε ελάχιστα και εμφανίστηκε κουρασμένος ή αδιάφορος, όπως σημείωσαν δημοσιογράφοι.
Ανατροπή στο ζήτημα της εκεχειρίας
- Σε ανάρτησή του στο Truth Social το Σάββατο, ο Τραμπ ανέφερε ότι μίλησε με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, Ευρωπαίους ηγέτες και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, καταλήγοντας πως «ο καλύτερος τρόπος να τελειώσει ο φρικτός πόλεμος είναι να υπάρξει άμεση ειρηνευτική συμφωνία και όχι μία προσωρινή εκεχειρία, που συχνά δεν κρατά». Πρόκειται για στροφή 180 μοιρών, καθώς κατά τη μετάβασή του στην Αλάσκα είχε δηλώσει ότι δεν θα έφευγε «χωρίς κάποια μορφή εκεχειρίας».
Υποδοχή με κόκκινο χαλί για τον Πούτιν
- Η επίσκεψη του Πούτιν ήταν η πρώτη σε αμερικανικό έδαφος από το 2007 και η πρώτη διά ζώσης με τον Τραμπ μετά την εισβολή του 2022. Στην Αλάσκα έγινε δεκτός με κόκκινο χαλί και στρατιωτική επίδειξη, ενώ οι δύο ηγέτες συνομίλησαν κατ’ ιδίαν στο προεδρικό όχημα χωρίς διερμηνέα, παρακάμπτοντας πρωτόκολλο ασφαλείας. Ρωσικά μέσα χαρακτήρισαν τη στιγμή που οι δύο άνδρες αντάλλαξαν χειραψία «το τέλος της εικόνας της Ρωσίας ως παρία».
Καμία νέα κύρωση
- Παρά τις απειλές του Τραμπ τις προηγούμενες εβδομάδες για «πολύ σοβαρές συνέπειες» σε περίπτωση που ο Πούτιν δεν έκανε πίσω, δεν ανακοινώθηκαν νέες κυρώσεις μετά τη σύνοδο. Ούτε όμως υπήρξε άρση υφιστάμενων περιορισμών, όπως περίμεναν ορισμένοι στη Μόσχα. Ο Τραμπ σημείωσε ότι Ρώσοι επιχειρηματίες που συνόδευαν τον Πούτιν «δεν θα κάνουν δουλειές μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος».
Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον – πιθανή τριμερής
- Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι είχε μακρά τηλεφωνική συνομιλία με τον Τραμπ, στην οποία συμμετείχαν και Ευρωπαίοι ηγέτες, και ανακοίνωσε ότι θα βρεθεί στην Ουάσιγκτον τη Δευτέρα. Πίεσε για ενίσχυση των κυρώσεων αν δεν προχωρήσει τριμερής συνάντηση με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Ο Τραμπ έχει εκφραστεί θετικά για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ενώ ο Πούτιν, αποχωρώντας από την Αλάσκα, είπε χαμογελώντας «την επόμενη φορά στη Μόσχα». Ευρωπαίοι ηγέτες, σε κοινή τους δήλωση, τόνισαν ότι η Ουκρανία πρέπει να έχει «ατσάλινες εγγυήσεις ασφαλείας» για την υπεράσπιση της κυριαρχίας της, εκφράζοντας στήριξη σε πιθανή τριμερή σύνοδο. Δεν επανέλαβαν όμως τη θέση τους ότι η εκεχειρία πρέπει να προηγηθεί της ειρήνης.
Πληροφορίες: Reuters, New York Times, WSJ, FT, Washington Post
