Η δημόσια συζήτηση για τη Γάζα έχει αποκτήσει έναν ανησυχητικά διχαστικό χαρακτήρα. Από τη μία, βρίσκονται ορισμένοι που ζητούν να σταματήσει η στρατιωτική συνεργασία με το Ισραήλ, χωρίς να αναλογίζονται καθόλου τις συνέπειες για την ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική. Η Αθήνα δεν έχει την πολυτέλεια να απολέσει έναν τόσο στρατηγικό εταίρο σε αυτή την κρίσιμη χρονική συγκυρία. Από την άλλη, υπάρχουν εκείνοι που κάνουν ότι δεν βλέπουν τι συμβαίνει στις παλαιστινιακές περιοχές. Η κυβέρνηση Νετανιάχου έχει, δυστυχώς, υιοθετήσει πρακτικές εθνοκάθαρσης εναντίον ενός λαού που έχει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση.
Σε ένα τέτοιο κλίμα εσωτερικής πόλωσης, η ελληνική διπλωματία πρέπει να προβεί σε ιδιαίτερα λεπτούς χειρισμούς. Η στρατηγική σχέση μας με το εβραϊκό κράτος εδράζεται σε κοινά συμφέροντα, που ξεπερνούν πρόσωπα και κυβερνήσεις. Οι δύο χώρες μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες για τον τουρκικό αναθεωρητισμό, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και τις ασύμμετρες απειλές από μη κρατικούς δρώντες. Ταυτόχρονα, Αθήνα και Ιερουσαλήμ προωθούν τη δημιουργία ενός ενεργειακού και εμπορικού διαδρόμου που θα συνδέει την Ευρώπη με την Ασία μέσω της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για μια συγκυριακή ταύτιση εθνικών συμφερόντων, αλλά για μια σύμπραξη που αντανακλά μια κοινή αντίληψη περί περιφερειακής ασφάλειας και σταθερότητας. Η Ελλάδα χρειάζεται το Ισραήλ όσο το Ισραήλ χρειάζεται την Ελλάδα.
Η στάση της Αθήνας στο ζήτημα της Γάζας είναι η ενδεδειγμένη. Η ελληνική κυβέρνηση έχει διατυπώσει ανοικτά τις ενστάσεις της για την πολιτική Νετανιάχου, χωρίς όμως τις ρητορικές ακρότητες άλλων χωρών. Η Ιερουσαλήμ φαίνεται να εκτιμάει την ισορροπημένη θέση της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά τώρα που απομονώνεται διπλωματικά το Ισραήλ. Εντούτοις, η πρόσφατη ρίψη ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους Παλαιστινίους από ελληνικά μεταγωγικά αεροσκάφη δεν ήταν μόνο κίνηση συμβολικής αξίας. Εμμέσως πλην σαφώς, η Αθήνα εκφράζει την αντίθεσή της στο σχέδιο εκκένωσης του παλαιστινιακού θυλάκου από τον άμαχο πληθυσμό.
Προφανώς, οι διμερείς σχέσεις δεν είναι ούτε ανέφελες ούτε αδιατάρακτες. Υπάρχει πλέον μια αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην ισραηλινή κοινωνία για την αδικαιολόγητη στοχοποίηση τουριστών στην Ελλάδα. Δεν έχει συμβεί, εξάλλου, ποτέ κάτι παρόμοιο με πολίτες άλλων χωρών που έχουν προκαλέσει ανθρωπιστικές κρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας. Τώρα δεν αρκούν μόνον οι διαβεβαιώσεις της ελληνικής κυβέρνησης για να μη διευρυνθεί το ψυχολογικό χάσμα με τους Ισραηλινούς.
Απαιτείται άμεση ενεργοποίηση του επιχειρηματικού κόσμου και του κλάδου των ξενοδοχοϋπαλλήλων, προκειμένου να περιοριστεί η ζημιά στην εικόνα της χώρας. Το δικαίωμα στη διαμαρτυρία είναι αναφαίρετο, αλλά η λεκτική βία εναντίον Ισραηλινών επισκεπτών ή μονίμων κατοίκων πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως ορίζει ο νόμος. Να συνειδητοποιήσουμε, επιτέλους, ότι εκκολάπτεται ένας νέος αντισημιτισμός, ο οποίος νομοτελειακά θα προκαλέσει πολλά προβλήματα.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει διατυπώσει ανοικτά τις ενστάσεις της για την πολιτική Νετανιάχου, χωρίς όμως τις ρητορικές ακρότητες άλλων χωρών.
Ταυτόχρονα, η ισραηλινή ηγεσία οφείλει να αναγνωρίσει στις ελληνικές ανησυχίες για τις πιέσεις εναντίον των εναπομεινάντων χριστιανών στο Ισραήλ και στη Δυτική Οχθη. Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δεν «φιλοξενείται» στους Αγίους Τόπους, αφού προϋπάρχει της ίδρυσης του σύγχρονου ισραηλινού κράτους. Η μητέρα όλων των Εκκλησιών αποτελεί τον σημαντικότερο θεματοφύλακα του χριστιανισμού στην περιοχή. Η ελληνική κοινωνία ενδιαφέρεται σφόδρα για τις συνθήκες λειτουργίας του Πατριαρχείου, ασχέτως ορισμένων εκκλησιαστικών ζητημάτων που έχουν ανακύψει το τελευταίο διάστημα. Τα περιστατικά παρενόχλησης εναντίον μοναχών ή βανδαλισμών σε χριστιανικά προσκυνήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυστηρότητα από τις ισραηλινές αρχές. Επίσης, η εποικιστική δραστηριότητα κοντά σε ιερούς χώρους δεν συνάδει με το στρατηγικό πλαίσιο των διμερών σχέσεων.
Από εκεί και πέρα, οι δύο πλευρές χρειάζεται να αναπτύξουν καλύτερα κανάλια επικοινωνίας και διαλόγου. Δυστυχώς, έχει δοθεί υπέρμετρη έμφαση στην παραδοσιακή διπλωματία, που διαθέτει ξεπερασμένα εργαλεία και μεθόδους. Οι προκλήσεις της εποχής πλέον απαιτούν σοβαρή επένδυση στην επιστημονική, πολιτιστική και θρησκευτική διπλωματία, στην ψηφιακή διπλωματία και στη διπλωματία των πόλεων. Ελλάδα και Ισραήλ είναι φυσικοί εταίροι, αλλά οφείλουν να καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να θωρακιστεί η στενή σχέση τους.
*Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
