Προτού καν πραγματοποιηθεί, η συνάντηση στο Ανκορατζ συνιστούσε επιτυχία για τον Βλαντιμίρ Πούτιν – εναντίον του οποίου εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Για τη ρωσική πλευρά έχει ιδιαίτερη σημασία ότι η πρόσκληση στην Αλάσκα δόθηκε χωρίς να έχει κάνει κάποια ουσιώδη παραχώρηση – και χωρίς να συμμετέχει στη συνάντηση ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
«Η Ρωσία αγωνίζεται για αναγνώριση, για να σταθεί περήφανα στη διεθνή σκηνή», εξηγεί στην «Κ» ο Σεργκέι Ραντσένκο, διακεκριμένος καθηγητής στο School of Advanced International Studies του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς. «Ο Τραμπ το παρείχε αυτό χωρίς να πάρει κάποιο αντάλλαγμα – και αυτό αποτελεί ένα είδος μονομερούς παραχώρησης».
Μέρος του στόχου του Πούτιν, εξηγεί ο Ρώσος ιστορικός, που έχει ξεκινήσει την έρευνα για τη συγγραφή της ιστορίας του ρωσοουκρανικού πολέμου, έχει συνεπώς ήδη επιτευχθεί: «Εχει σπάσει την απομόνωση της Ρωσίας και κάνει τους Ευρωπαίους να φαίνονται ότι είναι οι μόνοι που αρνούνται τη νέα πραγματικότητα».
Πέραν αυτού, «θέλει να αποκτήσει μια σχέση με τον Τραμπ που θα αποτρέψει τον Αμερικανό πρόεδρο από το να πάρει μέτρα που θα δυσκολέψουν τη Ρωσία στον πόλεμο στην Ουκρανία, χωρίς να αλλάξει την πολιτική του επί της ουσίας». Το ιδανικό σενάριο για τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου, σύμφωνα με τον Ραντσένκο, είναι να πείσει τον Τραμπ ότι οι όροι του για την ειρήνη «είναι εύλογοι», μεταφέροντας την πίεση ξανά στον Ζελένσκι να αποδεχθεί μια συμφωνία που θα είναι ολέθρια για την Ουκρανία.
Ελιγμοί Κρεμλίνου
Κομβικό ρόλο στη διευκόλυνση των ελιγμών του Κρεμλίνου έπαιξε για μία ακόμα φορά ο Στιβ Γουίτκοφ, ο μεγιστάνας του real estate και επιστήθιος φίλος του Αμερικανού προέδρου που, παρά την ανύπαρκτη διπλωματική εμπειρία του, έχει αναλάβει τον ρόλο διαμεσολαβητή στα πιο κρίσιμα γεωπολιτικά μέτωπα που αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον. Ο Γουίτκοφ –τον οποίο ο σερ Λόρενς Φρίντμαν στην ανάλυσή του για το πώς προέκυψε η συνάντηση κορυφής χαρακτήρισε «ερασιτέχνη διπλωμάτη», ο οποίος δεν φροντίζει «να βεβαιωθεί ότι υπάρχει γραπτή επιβεβαίωση για ό,τι πιστεύει ότι έχει συμφωνηθεί»– μετέφερε στον Τραμπ ότι η ρωσική πλευρά συμφώνησε σε μια τριμερή συνάντηση με τη συμμετοχή και του Ουκρανού προέδρου.
Η διάψευση δεν άργησε να έρθει. Ο σύμβουλος του Πούτιν σε θέματα εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ούσακοφ σημείωσε ότι η συμμετοχή του Ζελένσκι «απλώς αναφέρθηκε» από τον απεσταλμένο του Λευκού Οίκου και δεν συζητήθηκε «συγκεκριμένα». Ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος στη συνέχεια είπε ότι θα πρέπει να υπάρχουν «ορισμένες συνθήκες» για να συναντηθεί με τον Ουκρανό πρόεδρο, από τις οποίες «δυστυχώς, απέχουμε πολύ». Ο Τραμπ δεν άφησε αυτή τη λεπτομέρεια να του στερήσει το πολυπόθητο τετ α τετ με τον Ρώσο ομόλογό του.
Ευρωπαϊκή κινητοποίηση
Μετά τη συνάντηση στο Κρεμλίνο με τον Γουίτκοφ (στις 6 Αυγούστου), η ρωσική πλευρά κατέθεσε πρόταση για μερική κατάπαυση του πυρός με αντάλλαγμα την παραχώρηση από την Ουκρανία μερών (περίπου το 1/3) της επαρχίας του Ντονέτσκ που ο ρωσικός στρατός δεν έχει καταφέρει να καταλάβει. Η ρωσική πρόταση δεν περιλαμβάνει τις πιο σκληροπυρηνικές θέσεις της Μόσχας, περί προσάρτησης των επαρχιών της Χερσώνας και της Ζαπορίζια (τις οποίες επίσης δεν κατέχει πλήρως), αποστρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας και αντικατάστασης της κυβέρνησής της. Ο Ραντσένκο, ωστόσο, στη συνομιλία μας, εξέφρασε αμφιβολίες για το αν πραγματικά ο Πούτιν έχει εγκαταλείψει τους μαξιμαλιστικούς στόχους του.
Η ευρωπαϊκή αντιπρόταση –την οποία μετέφερε στον Τραμπ ο πρόεδρος της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ το περασμένο Σάββατο– ορίζει ότι πρέπει η κατάπαυση του πυρός να προηγηθεί οποιουδήποτε άλλου βήματος. Επιπλέον, η όποια μεταβίβαση εδαφών πρέπει να είναι αμοιβαία (αν οι Ουκρανοί αποσυρθούν από μέρη που εξακολουθούν να ελέγχουν, το ίδιο πρέπει να κάνουν και οι Ρώσοι). Ο απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου φαίνεται ότι και στο ζήτημα αυτό μετέφερε λανθασμένα κρίσιμες πληροφορίες, λέγοντας αρχικά ότι η ρωσική πλευρά ήταν διατεθειμένη να αποσυρθεί από τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα σε αντάλλαγμα για το Ντονέτσκ – κάτι που αποδείχθηκε ότι δεν ισχύει.
Μετά τη συνάντηση το περασμένο Σάββατο του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς με υψηλόβαθμους Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι ηγέτες του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Φινλανδίας και η πρόεδρος της Κομισιόν εξέδωσαν κοινό ανακοινωθέν. Η όποια ειρηνευτική συμφωνία, σημείωσαν, θα πρέπει να περιλαμβάνει «στιβαρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας που επιτρέπουν στην Ουκρανία να υπερασπιστεί αποτελεσματικά την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα».
Την Τετάρτη o Ζελένσκι βρέθηκε στο Βερολίνο για να συμμετάσχει σε τηλεδιάσκεψη, μαζί με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, με τον Τραμπ. Μετά την τηλεδιάσκεψη, ο Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος «εν πολλοίς συμμερίζεται» τις θέσεις των Ευρωπαίων. Ο Λευκός Οίκος, από την πλευρά του, μετρίασε τις προσδοκίες για τη συνάντηση στην Αλάσκα, χαρακτηρίζοντάς την «άσκηση ακρόασης».
Τα όρια του κατευνασμού
Η ξαφνική μεταστροφή του Τραμπ, πάντως, αναπόφευκτα γεννά προβληματισμό για την ευρωπαϊκή στρατηγική των τελευταίων μηνών απέναντι στην Ουάσιγκτον. Με ορόσημα τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο και τη δέσμευση για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ και την εμπορική συμφωνία Ε.Ε. – ΗΠΑ, με την οποία επιβλήθηκαν δασμοί 15% στις ευρωπαϊκές εξαγωγές χωρίς αντίποινα, οι Ευρωπαίοι έχουν επιχειρήσει να εξευμενίσουν τον Τραμπ και να τον κρατήσουν στο πλευρό τους στο κομβικό ζήτημα του μέλλοντος της Ουκρανίας.
Η ευκολία με την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος άφησε (ξανά) στην άκρη την απειλή των κυρώσεων και έσπευσε να συμφωνήσει στη συνάντηση με τον Πούτιν δημιούργησε την αίσθηση ότι η πρόοδος που θεωρούσε ότι είχε επιτύχει η ευρωπαϊκή πλευρά από τον περασμένο Φεβρουάριο ήταν απατηλή.
«Η Ευρώπη πληρώνει το τίμημα της ασημαντότητάς της με τον αποκλεισμό της από τη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα», λέει στην «Κ» ο Φίλιπς Ο’ Μπράιαν, καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του St Andrews.
«Αρνούμενοι να προετοιμαστούν για έναν κόσμο χωρίς την ηγεμονία των ΗΠΑ, έχουν θέσει τον εαυτό τους στο περιθώριο των εξελίξεων. Εάν ο Τραμπ και ο Πούτιν συμφωνήσουν στη μεταβίβαση ουκρανικών εδαφών στη Ρωσία, ως διεστραμμένους καρπούς των κατακτητικών βλέψεων των Ρώσων, ο ευρωπαϊκός κόσμος που γνωρίζουμε από το 1945 μπορεί να έρθει στο τέλος του – εκτός εάν τα ευρωπαϊκά κράτη ξυπνήσουν τώρα».
Θέμα βούλησης
Την Κυριακή, μετά την ανακοίνωση της συνάντησης στην Αλάσκα, οι Ρώσοι βομβάρδισαν την πόλη της Ζαπορίζια, τραυματίζοντας τουλάχιστον 19 άτομα. Παράλληλα, τις τελευταίες μέρες έχουν επιταχύνει τον ρυθμό κατάκτησης εδαφών στο Ντονέτσκ, με τις ουκρανικές δυνάμεις να αντιμετωπίζουν κίνδυνο περικύκλωσης σε στρατηγικά σημαντικές πόλεις της περιοχής.
Ο συσχετισμός δυνάμεων, επί του παρόντος, ευνοεί τους Ρώσους, που διατηρούν το αριθμητικό πλεονέκτημα. Ωστόσο, τα σημάδια αδυναμίας της ρωσικής οικονομίας πολλαπλασιάζονται, με τον τραπεζικό κλάδο να δείχνει ευάλωτος σε μια συστημική κρίση.
Ο Τραμπ έχει ουσιώδεις μοχλούς πίεσης για να αποσπάσει μια δίκαιη λύση για την Ουκρανία. Το ερώτημα –που ενδεχομένως να μην απαντηθεί στην Αλάσκα– είναι αν έχει τη βούληση να τους χρησιμοποιήσει.
«Ο Τραμπ δεν δείχνει να διαθέτει τη στρατηγική υπομονή που θα επέφερε τα αποτελέσματα που θα δικαιολογούσαν την ανάδειξή του σε ειρηνοποιό», σχολιάζει ο Σεργκέι Ραντσένκο.
