Εδώ και οκτώ δεκαετίες, το εργοστάσιο στην πόλη La Rochelle, στη δυτική ακτή της Γαλλίας, παράγει σπάνιες γαίες – 17 μέταλλα που είναι απαραίτητα για την κατασκευή σύγχρονων προϊόντων τεχνολογίας, από smartphones και ηλεκτρικά οχήματα έως ανεμογεννήτριες και αξονικούς τομογράφους.
Καθώς η ζήτηση για αυτά τα πολύτιμα υλικά αυξάνεται αλματωδώς στην παγκόσμια οικονομία, ο βελγικός χημικός κολοσσός Solvay προχωρά σε επέκταση των εγκαταστάσεων του εργοστασίου, δίπλα στον Ατλαντικό, με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αυτάρκειας.
Η εξάρτηση από την Κίνα
Σήμερα, περίπου το 70% της εξόρυξης και το 90% της επεξεργασίας σπάνιων γαιών πραγματοποιείται στην Κίνα ως αποτέλεσμα δεκαετιών κρατικής στήριξης. Η Ευρώπη, όπως και άλλες μεγάλες οικονομίες, επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές.
«Η αγορά αναπτύσσεται με ταχύτητα και οι ανάγκες για πιο σύντομες και ασφαλείς εφοδιαστικές αλυσίδες αυξάνονται», δηλώνει ο διευθύνων σύμβουλος της Solvay, Φιλίπ Κερέν.
Η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξαν τις αδυναμίες στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και οδήγησαν σε πολιτικές ενίσχυσης της εγχώριας παραγωγής πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας.
Ο στόχος έως το 2030
Για τον λόγο αυτό, η Ε.Ε. προώθησε τον Κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Υλες, που τέθηκε σε ισχύ πέρυσι. Στόχος του είναι να περιοριστεί δραστικά η εξάρτηση από τρίτες χώρες σε τομείς όπως η εξόρυξη, η επεξεργασία και η ανακύκλωση έως το 2030.
Προς το παρόν, η Ευρώπη διαθέτει μόλις δύο μονάδες επεξεργασίας σπάνιων γαιών: μία στην Εσθονία και μία στη Γαλλία. Το εργοστάσιο στην πόλη La Rochelle είναι το μοναδικό στον κόσμο εκτός Κίνας που μπορεί να επεξεργάζεται και τα 17 είδη σπάνιων γαιών.
Στροφή σε νέες αγορές και ανακύκλωση
Η Solvay επαναπροσδιορίζει τη δραστηριότητά της: από την παραγωγή σπάνιων γαιών για καταλύτες αυτοκινήτων στρέφεται πλέον σε μαγνήτες που είναι απαραίτητοι για μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, εξελιγμένα ηλεκτρονικά και αμυντικά συστήματα.
Η τρέχουσα φάση ανάπτυξης εστιάζει στην ανακύκλωση σπάνιων γαιών από υφιστάμενα προϊόντα στην Ευρώπη. «Πιστεύουμε ότι μπορούμε να καλύψουμε έως και το 30% των ευρωπαϊκών αναγκών μόνο μέσω ανακύκλωσης κινητήρων και παλαιού εξοπλισμού», σημειώνει ο κ. Κερέν.
Ωστόσο, καθώς η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται, θα απαιτηθούν και νέα υλικά από χώρες όπως η Βραζιλία, ο Καναδάς και η Αυστραλία.
«Να αποκτήσουμε δικά μας ορυχεία»
Προς το παρόν, δεν λειτουργούν ορυχεία σπάνιων γαιών στην Ευρώπη. Τα σχετικά προπαρασκευαστικά έργα σε Νορβηγία και Σουηδία είναι τα πιο προχωρημένα, αλλά θα χρειαστεί τουλάχιστον μία δεκαετία πριν αυτά τεθούν σε λειτουργία. «Είναι απολύτως απαραίτητο να αποκτήσουμε και δικά μας ορυχεία. Οχι πολλά, αλλά κάποια – ώστε να έχουμε έναν δικό μας πυλώνα εφοδιασμού», δηλώνει ο κ. Κερέν.
Η τεχνογνωσία πίσω από τις πόρτες
Η μετατροπή των μεταλλευμάτων σε σκόνη -το τελικό προϊόν του εργοστασίου- είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που περιλαμβάνει περίπου 1.500 στάδια. Η τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί από το 1948 θεωρείται τόσο πολύτιμη που η πρόσβαση σε κρίσιμες εγκαταστάσεις είναι αυστηρά περιορισμένη για λόγους βιομηχανικής ασφάλειας.
«Η εξάρτηση από μία μόνο πηγή είναι επικίνδυνη»
«Η εξάρτηση από μία μόνο πηγή είναι επικίνδυνη – δεν μπορείς να γνωρίζεις τι θα συμβεί με αυτή την πηγή για διαφόρους λόγους», δηλώνει ο Μπενζαμέν Γκαλεζό, σύμβουλος του Εμανουέλ Μακρόν για τα στρατηγικά ορυκτά και μέταλλα.
Οπως επισημαίνει, προβλήματα μπορεί να προκύψουν «από γεωπολιτικές εντάσεις, φυσικές καταστροφές ή κάτι άλλο».
Αν και αποφεύγει να σχολιάσει ευθέως τους περιορισμούς της Κίνας στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, θέμα που βρίσκεται στο επίκεντρο των εμπορικών συνομιλιών ΗΠΑ – Κίνας, ο Γκαλεζό τονίζει: «Θεωρώ ότι η οικονομική συνεργασία είναι πιο αποτελεσματική από τον “καθαρό” ανταγωνισμό».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει καλέσει την Κομισιόν να εντείνει τις προσπάθειες απεξάρτησης από τις κινεζικές σπάνιες γαίες, χαρακτηρίζοντας τους περιορισμούς του Πεκίνου «αδικαιολόγητους».
Απαντώντας, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Ουάνγκ Γι δήλωσε πρόσφατα από τη Γερμανία ότι ο έλεγχος εξαγωγών προϊόντων με διττή -εμπορική και στρατιωτική- χρήση είναι «κυριαρχικό δικαίωμα» και «διεθνής πρακτική».
Νέα κοιτάσματα και κυβερνητική στήριξη
Η πρόσβαση σε πρώτες ύλες βρίσκεται στον πυρήνα των πρόσφατων εμπορικών συμφωνιών της Ε.Ε., όπως αυτή που υπεγράφη με Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη και Ουρουγουάη.
Για να ανταγωνιστούν την Κίνα, οι δυτικές επιχειρήσεις τονίζουν ότι χρειάζονται μεγαλύτερη κρατική στήριξη. «Αυτό είναι το κλειδί αυτή τη στιγμή», δηλώνει ο Ραφαέλ Μορένο, CEO της Viridis Mining στην Αυστραλία, η οποία αναπτύσσει ένα μεγάλο μεταλλείο στη Βραζιλία, με στόχο να καλύπτει έως και το 5% της παγκόσμιας παραγωγής.
Το περιβαλλοντικό κόστος και η τιμή
Ενας από τους λόγους που η Κίνα κυριάρχησε στον συγκεκριμένο τομέα είναι ότι έδειξε μεγαλύτερη ανοχή στη ραδιενεργή ρύπανση που μπορεί να προκαλέσουν η εξόρυξη και η επεξεργασία σπάνιων γαιών.
Η Solvay δραστηριοποιείται και στην Κίνα, ωστόσο ο Φιλίπ Κερέν επισημαίνει ότι υπάρχουν τρόποι να γίνει η εξόρυξη χωρίς να ρυπαίνεται το περιβάλλον: «Απλώς κοστίζει λίγο περισσότερο – και πρέπει να είσαι έτοιμος να πληρώσεις».
Σταυροδρόμι για την Ευρώπη
Το κόστος είναι κρίσιμο για το μέλλον του εργοστασίου στην πόλη La Rochelle, αναφέρει ο CEO της εταιρείας και τονίζει ότι χρειάζεται δέσμευση από τους πελάτες, όπως κατασκευαστές αυτοκινήτων και τεχνολογικούς κολοσσούς, ώστε να αγοράζουν σταθερές ποσότητες σπάνιων γαιών σε συγκεκριμένες τιμές.
Η Ε.Ε. έχει θεσμοθετήσει στόχους μείωσης των εισαγωγών, αλλά η ανησυχία παραμένει για το πώς θα επιτευχθούν στην πράξη: «Θα δοθούν κίνητρα στους εμπλεκόμενους ώστε να προτιμούν σπάνιες γαίες από ευρωπαϊκές πηγές;», αναρωτιέται ο Κερέν. Μια τέτοια επιλογή θα ωφελούσε συνολικά την ευρωπαϊκή οικονομία, σημειώνει.
Πηγή: BBC
