Τα πλαστικά συνιστούν έναν «σοβαρό, διογκούμενο κίνδυνο» για την ανθρώπινη υγεία και την υγεία του πλανήτη, ο οποίος συχνά υποτιμάται. Αυτή είναι η προειδοποίηση στη νέα εμπεριστατωμένη επιστημονική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Lancet, ένα 24ωρο πριν από τη σημερινή σύνοδο της Γενεύης για μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συνθήκη κατά του πλαστικού. Για δέκα ημέρες, από σήμερα έως τις 14 Αυγούστου, αντιπροσωπείες από 179 χώρες πρόκειται να μελετήσουν διεξοδικά το κείμενο της διακυβερνητικής επιτροπής κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους στα Ηνωμένα Εθνη στη Γενεύη. Θα συμμετάσχουν εξάλλου περισσότεροι από 1.900 ειδικοί από 618 οργανισμούς παρατηρητών, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων, περιβαλλοντολόγων και εκπροσώπων της βιομηχανίας. Βασικός στόχος της συνάντησης είναι η ανταλλαγή δοκιμασμένων και αποτελεσματικών μεθόδων για τη μείωση της χρήσης πλαστικού, όπως η αξιοποίηση μη πλαστικών υποκατάστατων και άλλων ασφαλέστερων εναλλακτικών λύσεων.
Οπως επισημαίνει η μελέτη του Lancet, ο κόσμος βρίσκεται σε «κρίση πλαστικού», η οποία προκαλεί ασθένειες και θανάτους από τη βρεφική ηλικία έως τα γηρατειά. Ευθύνεται, δε, για προβλήματα υγείας που στοιχίζουν τουλάχιστον 1,5 τρισ. δολάρια ετησίως.
Η βασική αιτία αυτής της κρίσης είναι η ραγδαία επιτάχυνση της παραγωγής πλαστικού, η οποία έχει αυξηθεί πάνω από 200 φορές από το 1950. Προβλέπεται να τριπλασιαστεί σχεδόν ξανά μέχρι το 2060, ξεπερνώντας το 1 δισ. τόνους ετησίως. Η ταχύτερη αύξηση καταγράφεται στα προϊόντα μιας χρήσης, όπως τα μπουκάλια αναψυκτικών και οι συσκευασίες φαστ φουντ.
Ως αποτέλεσμα, η ρύπανση από πλαστικό έχει εκτοξευθεί, με 8 δισ. τόνους να ρυπαίνουν πλέον κάθε γωνιά του πλανήτη, από την κορυφή του Εβερεστ μέχρι τα βαθύτερα θαλάσσια φαράγγια. Λιγότερο από το 10% των πλαστικών ανακυκλώνεται. Τα πλαστικά απειλούν τους ανθρώπους και τον πλανήτη σε κάθε στάδιο της ύπαρξής τους, αναφέρει η μελέτη: από την εξόρυξη των ορυκτών καυσίμων από τα οποία παράγονται, έως την παραγωγή, τη χρήση και τη διάθεσή τους. Αυτή η πορεία προκαλεί ατμοσφαιρική ρύπανση, έκθεση σε τοξικές χημικές ουσίες και διείσδυση μικροπλαστικών στο ανθρώπινο σώμα. Ακόμη και τα κουνούπια που μεταφέρουν ασθένειες ευνοούνται από την πλαστική ρύπανση.
Η ανασκόπηση, που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet, κυκλοφόρησε λίγο πριν από τον έκτο –και πιθανότατα τελικό– γύρο διαπραγματεύσεων μεταξύ κρατών για μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συνθήκη κατά του πλαστικού.
Οι συνομιλίες έχουν προσκρούσει στη διαφωνία μεταξύ περισσότερων από 100 χωρών που υποστηρίζουν τον περιορισμό της παραγωγής πλαστικού και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, όπως η Σαουδική Αραβία, που αντιτίθενται στην πρόταση. Ο Guardian είχε πρόσφατα αποκαλύψει πώς οι χώρες αυτές και οι λομπίστες της πλαστικής βιομηχανίας υπονομεύουν τις διαπραγματεύσεις.
Σήμερα αρχίζει σύνοδος στη Γενεύη με αντιπροσωπείες από 179 χώρες για μια νομικά δεσμευτική παγκόσμια συνθήκη κατά της χρήσης των πλαστικών.
«Γνωρίζουμε πολλά για την έκταση και τη σοβαρότητα των επιπτώσεων της πλαστικής ρύπανσης στην υγεία και στο περιβάλλον», λέει ο καθηγητής Φίλιπ Λάντριγκαν, παιδίατρος και επιδημιολόγος στο Boston College των ΗΠΑ και βασικός συντάκτης της έκθεσης. Κατά τη γνώμη του είναι επιτακτική ανάγκη η συνθήκη για το πλαστικό να περιλαμβάνει μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας, τονίζοντας: «Εχουμε την ηθική υποχρέωση να δράσουμε».
Οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες και η βιομηχανία πλαστικού υποστηρίζουν πως η έμφαση πρέπει να δοθεί στην ανακύκλωση και όχι στη μείωση της παραγωγής. Ωστόσο, σε αντίθεση με το χαρτί, το γυαλί, το ατσάλι και το αλουμίνιο, τα πλαστικά δεν μπορούν να ανακυκλωθούν εύκολα. Η έκθεση υπογραμμίζει: «Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι ο κόσμος δεν μπορεί να ανακυκλώσει την έξοδό του από την πλαστική ρύπανση».
Περισσότερο από το 98% των πλαστικών παράγεται από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα. Η ενεργοβόρα διαδικασία παραγωγής συμβάλλει στην κλιματική κρίση, απελευθερώνοντας 2 δισ. τόνους ισοδύναμου CO2 ετησίως – περισσότερα από τις εκπομπές της Ρωσίας, του τέταρτου μεγαλύτερου ρυπαντή παγκοσμίως. Η παραγωγή πλαστικού προκαλεί επίσης ατμοσφαιρική ρύπανση, ενώ πάνω από το ήμισυ των απορριμμάτων πλαστικού καίγονται στην ύπαιθρο, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ποιότητα του αέρα.
Ευάλωτα τα βρέφη
Περισσότερες από 16.000 χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται στα πλαστικά, πολλές εκ των οποίων συνδέονται με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία σε όλα τα στάδια της ανθρώπινης ζωής. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι τα έμβρυα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιβλαβείς συνέπειες της έκθεσης σε πλαστικά. Η έκθεση αυτή σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών, πρόωρων και νεκρών γεννήσεων, γενετικών ανωμαλιών, μειωμένης ανάπτυξης των πνευμόνων, παιδικού καρκίνου και μελλοντικών προβλημάτων γονιμότητας.
Τα πλαστικά απόβλητα διασπώνται συχνά σε μικρο- και νανο-σωματίδια, τα οποία εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω του νερού, της τροφής και της αναπνοής. Εχουν εντοπιστεί σε αίμα, εγκέφαλο, μητρικό γάλα, πλακούντα, σπέρμα και μυελό των οστών. Το πλαστικό συχνά θεωρείται φθηνό υλικό, όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι εξαιρετικά δαπανηρό εάν συνυπολογιστούν οι επιπτώσεις του στην υγεία. Μια μόνο εκτίμηση για τις επιπτώσεις στην υγεία από τρεις χημικές ουσίες που βρίσκονται στο πλαστικό –PBDE, BPA και DEHP– σε 38 χώρες, ανεβάζει το κόστος στα 1,5 τρισ. δολάρια ετησίως.
