Η Κωνσταντινούπολη είναι μια μητρόπολη όπου η Ανατολή συναντά τη Δύση. Είναι όμως και χτισμένη κατά μήκος ενός από τα πιο ενεργά σεισμικά ρήγματα στον κόσμο. Τα επόμενα 30 χρόνια, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι η Πόλη έχει από 40 έως 60% πιθανότητα να βιώσει μεγάλο σεισμό, ο οποίος θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα κορυφαίας πολιτιστικής αξίας μνημεία της, όπως η Αγία Σοφία.
Υπάρχουν περίπου 40.000 ιστορικά μνημεία στην Κωνσταντινούπολη που πρέπει να προστατευθούν από τους σεισμούς, ενώ χιλιάδες κτίρια κατοικιών είναι είτε κατεδαφιστέα είτε θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Σύμφωνα με τον Μητροπολιτικό Δήμο της Κωνσταντινούπολης, έως και 700.000 άνθρωποι θα μπορούσαν να σκοτωθούν αν ένας πολύ μεγάλος σεισμός πλήξει την Πόλη. Ωστόσο, η διατήρηση αλλά και η ενίσχυση αυτών των κτιρίων συναντά πολιτικά εμπόδια. Η πόλη διοικείται από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο ασκεί αντιπολίτευση στο κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
«Καταστροφικοί σεισμοί έχουν συμβεί σε αυτή την περιοχή στο παρελθόν και θα συμβούν ξανά. Το ερώτημα είναι πότε, όχι αν», δήλωσε στη Washington Post η Γουέντι Μπόχον, γεωλόγος. «Δεν μπορούμε να σταματήσουμε τους σεισμούς από το να συμβαίνουν, μπορούμε να συμβάλουμε στην καλύτερη αντιμετώπιση αυτών των σεισμών. Το ρολόι χτυπάει και η ώρα να δράσουμε είναι τώρα», πρόσθεσε.
Οι τουρκικές αρχές έχουν λάβει κάποια μέτρα για την προστασία των κτιρίων που κινδυνεύουν περισσότερο. Παρά ταύτα, η πλήρης θωράκισή τους από έναν μεγάλο σεισμό έχει τεράστιο κόστος.
Η Washington Post μελέτησε τρεις περιπτώσεις ιστορικών μνημείων όπου έχει γίνει προσπάθεια βελτίωσης της αντισεισμικότητας: Η Αγία Σοφία έχει δει τις λιγότερες προσπάθειες παρέμβασης λόγω των νόμων περί ιστορικής διατήρησης. Η Βασιλική Κινστέρνα έχει ενισχυθεί με διάφορες συμβατικές μεθόδους. Τέλος, υπάρχει το χαμάμ Ζεϊρέκ Τσινιλί, το οποίο έχει ενισχυθεί εκτενώς μέχρι τα θεμέλιά του.
Η Αγία Σοφία
Η Αγία Σοφία στέκεται όρθια εδώ και σχεδόν 1.500 χρόνια. Κατασκευασμένη με διασταυρούμενη πέτρα, τούβλα και κονίαμα, μπορεί να απορροφήσει κάποιους σεισμικούς κραδασμούς.
Ωστόσο, για να αντέξει έναν μεγάλο σεισμό, χρειάζεται «σεισμικούς μονωτήρες», δήλωσε ο Ογκιούζ Τσεμ Τσελίκ, καθηγητής στο τμήμα αρχιτεκτονικής του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης (ITU). Η εγκατάστασή τους θα απαιτούσε την ανύψωση ολόκληρου του κτιρίου, με πρακτική παρόμοια με αυτή που έχει ακολουθήσει η Ιαπωνία σε πολλά νέα και παλιά κτίρια, δήλωσε ο Τσελίκ. «Είναι πολύ μεγάλη παρέμβαση», ανέφερε ο Τσελίκ, προσθέτοντας ότι τέτοιες εργασίες είναι δύσκολες επειδή είναι πολύ ακριβές και περιορίζονται από τους νόμους για τη διατήρηση της ταυτότητας του μνημείου.
Στο μεταξύ, η αποκατάσταση μνημείων όπως η Αγία Σοφία εποπτεύεται από τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων, η οποία υπάγεται στην κεντρική κυβέρνηση. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και μικρές προσπάθειες παρέμβασης μπορούν να δημιουργήσουν εντάσεις και διχογνωμίες μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των αξιωματούχων της πόλης της Κωνσταντινούπολης.
Νωρίτερα φέτος, η κεντρική κυβέρνηση ξεκίνησε κάποιες εργασίες για την αντισεισμική ενίσχυση της Αγίας Σοφίας. Οι εργάτες άρχισαν να αντικαθιστούν τα μολύβδινα επιχρίσματα στους θόλους, να αναβαθμίζουν το χαλύβδινο πλαίσιο και να ενισχύουν το εξωτερικό για να προστατεύσουν τα αρχαία ψηφιδωτά στο εσωτερικό.
Στο παρελθόν πάντως η κεντρική κυβέρνηση και οι δημοτικές αρχές είχαν διαφορετικές προσεγγίσεις για τις εργασίες ανακαίνισης και αποκατάστασης μνημείων στην Κωνσταντινούπολη. Το 2020, για παράδειγμα η κυβέρνηση ανέλαβε την αποκατάσταση του Πύργου Γαλατά, με τις δημοτικές αρχές να κατηγορούν στη συνέχεια την κυβέρνηση για κακοδιαχείριση.
Η Βασιλική Κινστέρνα
Η Βασιλική Κινστέρνα είναι η μεγαλύτερη υπόγεια δεξαμενή νερού που κατασκευάστηκε ποτέ στην Κωνσταντινούπολη. Συγκρατείται από περισσότερες από 330 ογκώδεις στήλες και χτίστηκε τον 6ο αιώνα. Ορισμένοι από αυτούς τους κίονες προέρχονται από παλαιότερες ρωμαϊκές κατασκευές.
Για να βοηθήσει στην προστασία αυτού του αρχιτεκτονικού «θαύματος», ο Δήμος της Κωνσταντινούπολης μείωσε πρόσφατα τη στάθμη του νερού και αφαίρεσε το πλεονάζον σκυρόδεμα από την οροφή και τις καμάρες. Μεταξύ 2020 και 2022, ο δήμος εγκατέστησε επίσης ένα χαλύβδινο σύστημα στη δεξαμενή, προσθέτοντας 630 ρουλεμάν για την ενίσχυση των στύλων.
Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι όσα έχουν γίνει δεν είναι αρκετά. Η κυβέρνηση πρέπει να «χρησιμοποιήσει πιο προηγμένη τεχνολογία για να αναβαθμίσει τη δομή», δήλωσε ο Τσελίκ, καθηγητής του ITU. Αυτά τα βήματα όμως είναι συνήθως πολύ ακριβά και παράλληλα προσκρούουν στα ίδια πολιτικά και πολιτιστικά εμπόδια με την περίπτωση της Αγίας Σοφίας.
Το χαμάμ Ζεϊρέκ Τσινιλί
Το χαμάμ Ζεϊρέκ Τσινιλί είναι ένα ιστορικό λουτρό στην Κωνσταντινούπολη που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, κατά την οθωμανική περίοδο, γύρω στο 1530. Αν και έχει περάσει από μια σειρά ανακαινίσεων και αποκαταστάσεων, η μεγαλύτερη παρέμβαση στο χαμάμ έγινε μεταξύ 2010 και 2023, όταν ο όμιλος Marmara, μια τουρκική εταιρεία ακινήτων, το αγόρασε και ξεκίνησε εργασίες συντήρησης.
Το χαμάμ αποκαταστάθηκε και στη συνέχεια χτίστηκε μια δεύτερη, σύγχρονη δομή κάτω και γύρω από αυτό για να το στηρίξει, δήλωσε ο Γιαβούζ Σουιολσού, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την αποκατάσταση του λουτρού.
Η τεχνική ομάδα εργάστηκε για να διατηρήσει τα πάντα, από τα κεραμίδια μέχρι τους πίνακες στον τοίχο, δήλωσε ο Σουιολσού. Το ασβεστοκονίαμα – το οποίο δυναμώνει καθώς βρέχεται με την πάροδο του χρόνου, σε αντίθεση με το τσιμέντο – χρησιμοποιήθηκε στην αρχική κατασκευή αλλά και στην αποκατάσταση.
Η αναστήλωση περιελάμβανε επίσης την αφαίρεση του επιπλέον τσιμέντου, την επισκευή των ρωγμών στους τοίχους και τους θόλους με υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην αρχική κατασκευή. Το κόστος ήταν «δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για την επισκευή της δομής», δήλωσε ο Σουιολσού.
Με πληροφορίες από Washington Post
