Οταν η Ρωσία στράφηκε στην Κίνα, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα για να ενισχύσει τις πολεμικές της επιχειρήσεις στην Ουκρανία, αρκετοί Αμερικανοί και Βρετανοί αξιωματούχοι έσπευσαν να μιλήσουν για έναν νέο, αντιδυτικό «άξονα». Μια συμμαχία βασισμένη στον αυταρχισμό, την αποστροφή προς τη Δύση και κυρίως την εχθρότητα απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους της.
Ωστόσο, παρά τις πωλήσεις ιρανικών drones και βαλλιστικών πυραύλων προς τη Μόσχα και την ενίσχυση της ρωσικής οικονομίας μέσω των κινεζικών αγορών πετρελαίου, όταν το Ιράν ήρθε αντιμέτωπο με το Ισραήλ, και οι ΗΠΑ προχώρησαν σε πλήγματα κατά ιρανικών πυρηνικών υποδομών, καμία από τις τρεις χώρες δεν έσπευσε να το υποστηρίξει έμπρακτα.
Η Μόσχα και το Πεκίνο προέβησαν σε ανακοινώσεις διαμαρτυρίας, χωρίς να παρέμβουν ουσιαστικά. «Η πραγματικότητα είναι ότι Ρωσία και Κίνα δεν έτρεξαν να σώσουν το Ιράν», δήλωσε ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center. «Αυτό αποκαλύπτει τα όρια αυτής της λεγόμενης “συμμαχίας”. Πρόκειται για χώρες που δρουν εγωιστικά και αποφεύγουν να εμπλακούν στους πολέμους των άλλων».
Οι τέσσερις χώρες – όλες με αυταρχικά καθεστώτα – αντιμετωπίζουν εχθρικά τις ΗΠΑ, οι οποίες προσπαθούν να τις αποδυναμώσουν. Αν και δεν έχουν συνάψει κάποια επίσημη συμμαχία, έχουν καταφέρει να παρακάμπτουν τις αμερικανικές κυρώσεις, μέσω εμπορικών συναλλαγών και ανταλλαγής στρατιωτικής τεχνολογίας.
Οι σχέσεις Ρωσίας – Βόρειας Κορέας
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο Ρωσία και Βόρεια Κορέα έχουν συνάψει σύμφωνο αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής. Πέρα από την αποστολή όπλων, η Πιονγκγιάνγκ φέρεται να έχει στείλει περισσότερους από 14.000 στρατιώτες στο ουκρανικό μέτωπο, στο πλευρό των ρωσικών δυνάμεων — μία συνεργασία με ρίζες στον Πόλεμο της Κορέας.
Στον αντίποδα, η σχέση Ρωσίας-Ιράν δεν έχει την ίδια στενότητα. Θρησκευτικές και ιδεολογικές διαφορές προκαλούν επιφυλάξεις σε Πεκίνο και Μόσχα. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, για παράδειγμα, επιδιώκει να διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με το Ισραήλ όσο και με τις σουνιτικές χώρες του Κόλπου, γεγονός που περιορίζει την πρόθεσή του να εμπλακεί υπέρ της Τεχεράνης.
Ανάλογη στάση τηρεί και η Κίνα, η οποία παρακολουθεί από απόσταση και προτιμά τον ρόλο του «ουδέτερου διαμεσολαβητή» στη Μέση Ανατολή, κυρίως λόγω των στενών ενεργειακών της σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα — δύο από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές του Ιράν. Μια παρατεταμένη σύρραξη στην περιοχή θα έθετε σε κίνδυνο τις εισαγωγές πετρελαίου της Κίνας, κάτι που το Πεκίνο θέλει πάση θυσία να αποφύγει.
Η στάση αυτή έγινε σαφής τον Μάρτιο του 2023, όταν η Κίνα βοήθησε στην επαναπροσέγγιση Ιράν–Σαουδικής Αραβίας. Την ίδια περίοδο επιχείρησε να εμβαθύνει τις σχέσεις της με τη Συρία του Ασαντ. Πλέον όμως, με το Ιράν αποδυναμωμένο και τον Ασαντ να έχει απομακρυνθεί από την εξουσία, το Πεκίνο υιοθετεί μια προσεκτική στάση, παρατηρώντας ποιοι παίκτες θα επικρατήσουν στη μετά την κρίση εποχή.
Χωρίς στρατιωτικά σύμφωνα, αλλά κοινή ιδεολογία
Αναλυτές όπως η Γιουν Σουν, του αμερικανικού ινστιτούτου Stimson Center, επισημαίνουν ότι ο «άξονας» μπορεί να μην βασίζεται σε στρατιωτικά σύμφωνα, ωστόσο οι τέσσερις χώρες συμμερίζονται μια κοινή ιδεολογική τοποθέτηση: «αντι-αμερικανική, αντι-δυτική και εχθρική προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία».
Ακόμα κι έτσι όμως, όπως επισημαίνει ο ιστορικός Σεργκέι Ραντσένκο, «δεν υπάρχουν κοινές αξίες πέρα από γενικόλογες αναφορές για έναν “πολυπολικό κόσμο”». Η στάση του Πούτιν, ο οποίος δηλώνει πρόθυμος να εγκαταλείψει το Ιράν αν αυτό εξυπηρετεί τα στρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή, αποκαλύπτει τα όρια αυτής της υποτιθέμενης ενότητας. «Το ίδιο ισχύει και από την πλευρά της Τεχεράνης», λέει χαρακτηριστικά.
Και η στήριξη της Κίνας προς το Ιράν έχει όρια, τονίζει η Γιουν Σουν. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι διατηρούν σοβαρές επιφυλάξεις απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης, το οποίο θεωρούν «υπερβολικά αφελές, καιροσκοπικό, αναποφάσιστο και ασταθές στις εξωτερικές της σχέσεις».
Εξάλλου, στο Πεκίνο γνωρίζουν καλά ότι το Ιράν, όπως και η Βόρεια Κορέα, είναι απομονωμένες χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα — ακόμα και όταν στη σχέση τους επικρατεί ψυχρότητα.
Με πληροφορίες από ΝΥΤ
