Η Ευρώπη εξαπέλυσε επίθεση γοητείας με υπερβολική δόση κολακείας στον Ντόναλντ Τραμπ, στον οποίο υποσχέθηκε «περίπου» ένα 5% του ΑΕΠ για την άμυνα σε ορίζοντα δεκαετίας, χωρίς να δεσμευθεί για την αγορά στρατιωτικών εξοπλισμών από τις ΗΠΑ. Ο Αμερικανός πρόεδρος, από την πλευρά του, έκανε τον γύρο του θριάμβου στη Χάγη, αφού πρώτα μάσησε τα λόγια του για τη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ.
«Εξαρτάται από τον ορισμό σας. Υπάρχουν πολλοί ορισμοί του άρθρου 5», απάντησε ο Τραμπ όταν ρωτήθηκε για το μείζον, προσθέτοντας: «Εχω δεσμευθεί να είμαι φίλος τους και είμαι δεσμευμένος να τους βοηθήσω». Δεν ήταν ακριβώς η επίδειξη υποστήριξης στην οποία ήλπιζαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επιχείρησε να διασκεδάσει τις ανησυχίες τους: «Είμαστε μαζί τους μέχρι τέλους». Δίπλα του καθόταν ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, ο οποίος ανέλαβε τη διερμηνεία της δημιουργικής ασάφειας Τραμπ: «Για μένα υπάρχει απόλυτη σαφήνεια ότι οι ΗΠΑ είναι απολύτως δεσμευμένες στο ΝΑΤΟ, απολύτως δεσμευμένες στο άρθρο 5».
Ο Μαρκ Ρούτε είχε ήδη κλέψει την παράσταση γράφοντας στον Ντόναλντ Τραμπ στην ευχή του για καλό ταξίδι προς την Ολλανδία: «Θα πετύχετε κάτι που ΚΑΝΕΝΑΣ Αμερικανός πρόεδρος εδώ και δεκαετίες δεν κατάφερε. Η Ευρώπη θα πληρώσει ΜΕΓΑΛΟ αντίτιμο, όπως πρέπει, και θα είναι μια δική σας νίκη». Λίγες ώρες μετά, ο ίδιος αποκαλούσε τον Τραμπ ως τον «πατερούλη» που έπρεπε να παρέμβει στη Μέση Ανατολή, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ παρομοίαζε το Ισραήλ και το Ιράν με «δύο παιδιά στην αυλή του σχολείου». Το στιγμιότυπο άρμοζε απολύτως στην περίσταση, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Τραμπ σήκωνε τα βομβαρδιστικά πάνω από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν την ώρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες νόμιζαν πως διαπραγματεύονταν για την εκτόνωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Ο απόλυτος παραγκωνισμός της Ευρώπης από το κέντρο λήψης των αποφάσεων στην Ουάσιγκτον, σε συνδυασμό με τον εμπορικό πόλεμο που έχουν κηρύξει οι ΗΠΑ εναντίον της, καθιστά ακόμη πιο θεαματικό το γεγονός ότι Αμερικανός πρόεδρος επέβαλε τον υπερδιπλασιασμό της νατοϊκής δαπάνης για την άμυνα – και μάλιστα χωρίς ο νέος στόχος να δεσμεύει τις ΗΠΑ.
Ο Μαρκ Ρούτε αποκάλεσε –μεταξύ πολλών άλλων– τον Τραμπ ως τον «πατερούλη» που έπρεπε να παρέμβει στη Μέση Ανατολή, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ παρομοίαζε το Ισραήλ και το Ιράν με «δύο παιδιά στην αυλή του σχολείου».
Υπάρχουν πάντως και τα ψιλά γράμματα της συμφωνίας. Μόνο το 3,5% του ΑΕΠ θα πρέπει να καταλήγει σε παραδοσιακές στρατιωτικές δαπάνες και αυτό σε ορίζοντα δεκαετίας. Eνα επιπλέον 1,5% του ΑΕΠ θα διατίθεται με τρόπους που ενδεχομένως θα επιδέχονται ερμηνείες, καθώς θα αφορά υποδομές οι οποίες εμμέσως σχετίζονται με την άμυνα, όπως δρόμοι και σιδηρόδρομοι.
Τελικά, ήταν αυτή μια νίκη του Τραμπ; «Είναι μια σαφής ρητορική νίκη για την κυβέρνηση Τραμπ, καθώς ήταν πολύ ένθερμος υπέρ της υιοθέτησης από την Ευρώπη ενός στόχου 5% για τις αμυντικές δαπάνες. Αλλά αυτή η νίκη μπορεί να μην εξελιχθεί ακριβώς όπως σχεδιάζει», τονίζει στην «Κ» ο Κάλεν Χέντριξ, ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics – PIIE, εξηγώντας ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ βλέπει αυτούς τους νέους στόχους τόσο ως πολιτική ασφαλείας όσο και ως οικονομική πολιτική, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση των αμερικανικών εξαγωγών προς τους εταίρους του ΝΑΤΟ. Σημειωτέον, οι ΗΠΑ έχουν πλεονάσματα στο εμπόριο αγαθών με το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ισπανία, «τρέχουν» όμως εμπορικά ελλείμματα με τις περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες της Συμμαχίας, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, όπως και του Καναδά. Και αν κάτι έχει εμπεδωθεί πλέον μέσα από τον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ είναι ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται σαφώς για τα εμπορικά ελλείμματα.
«Η έμμεση αξίωση του Αμερικανού προέδρου είναι ότι αυτοί οι νέοι στόχοι για τις δαπάνες στο ΝΑΤΟ θα συνοδεύονται από νέες παραγγελίες για στρατιωτικά συστήματα των ΗΠΑ. Αυτό μπορεί να εξελιχθεί έτσι. Η Ευρώπη όμως έχει να εξετάσει τη δική της εσωτερική πολιτική, επομένως μπορεί να ευνοήσει την οικοδόμηση του δικού της στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος για την αναπτυξιακή της τόνωση και την επίτευξη μεγαλύτερης στρατηγικής αυτονομίας. Επίσης, ο χρονικός ορίζοντας για την εκπλήρωση του στόχου –το 2035– είναι αρκετά μακρινός και θα έχει ολοκληρωθεί η δεύτερη προεδρία Τραμπ. Στο μεταξύ, η Ισπανία έχει ήδη εξασφαλίσει την εξαίρεση και, επιπλέον, θα είναι επίπονη η διαδικασία για την αύξηση των απαραίτητων εσόδων ή/και την περικοπή κυβερνητικών δαπανών προς την εκπλήρωση του 5%. Επομένως, είναι σίγουρα μια νίκη σε επίπεδο εντυπώσεων. Το αν θα οδηγήσει σε μια αναζωογονημένη, ενδυναμωμένη συμμαχία του ΝΑΤΟ, ενισχυμένη μάλιστα από περισσότερους στρατιωτικούς εξοπλισμούς των ΗΠΑ, είναι σαφώς ένα ανοιχτό ερώτημα», μας είπε ο Χέντριξ. Ο ίδιος αναλύει την ποιότητα της δέσμευσης Τραμπ στη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ: «Πιστεύω ότι η δέσμευση της κυβέρνησης στο άρθρο 5 είναι ισχυρότερη από την αποκαλυφθείσα δέσμευσή της σε άλλες συνθήκες, ιδίως στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών των ΗΠΑ. Ωστόσο, εξακολουθεί να εξετάζεται υπό το πρίσμα ενός σχετικά στενού ορισμού του αμερικανικού συμφέροντος. Αν ήμουν εταίρος της Ευρώπης, ειδικά ένα μικρό κράτος της πρώτης γραμμής, δικαιολογημένα θα ανησυχούσα».
Τελικά, θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να είχαν πράξει διαφορετικά; «Φοβάμαι πως η εξωφρενική κολακεία είναι ο μόνος τρόπος για να χειριστείς τον Τραμπ. Η ανησυχία μου όμως είναι ότι οι Ευρωπαίοι μπορεί να προτιμήσουν να κοροϊδεύουν τον εαυτό τους, λέγοντας ότι “το ΝΑΤΟ σώθηκε”, παρά να ξεκινήσουν έναν σοβαρό σχεδιασμό για την υπεράσπιση της Ευρώπης με λιγότερη –ή καθόλου– Αμερική», επισημαίνει στην «Κ» ο Νικ Γουίτνεϊ, ανώτερος συνεργάτης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων – ECFR, ο οποίος μας παρέπεμψε σε άρθρο στον Guardian από τον αναλυτή Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής – EPC Πολ Τέιλορ, ως το σχόλιο που γράφτηκε ήδη πριν από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ και μάλλον αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τη νέα πραγματικότητα στις σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης: «Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα υπογράψουν μια δήθεν διατλαντική συμφωνία, στην οποία θα προσποιούνται ότι θα δαπανήσουν το 5% του οικονομικού τους προϊόντος στην άμυνα και ο Ντόναλντ Τραμπ θα υποκρίνεται σε αντάλλαγμα ότι έχει δεσμευθεί στο άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ».
Αμυντικές δαπάνες των χωρών του ΝΑΤΟ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ (%) – κατά προσέγγιση
