Θα ευνοήσει η αποδυνάμωση του Ιράν την Τουρκία; «Η Τουρκία πάντα ένιωθε άβολα με το γεγονός ότι, αν και βλέπει τον εαυτό της ως μια μεγάλη δύναμη, δεν έχει πυρηνικά όπλα», λέει ο Χένρι Μπάρκι, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh της Πενσιλβάνια. Ο Μπάρκι υποστηρίζει πως ο τρόπος που οι Ισραηλινοί κατάφεραν να διεισδύσουν στο Ιράν και να πετάξουν πάνω από την Τεχεράνη χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούν για την αεράμυνα ανέδειξε τις ανεπάρκειες και τα τρωτά σημεία της ιρανικής πολεμικής μηχανής.
Οι δυνάμεις του Ισλάμ
«Το θέμα είναι πως, ψυχολογικά, το Ιράν έχει υποστεί μια τεράστια ήττα, αφού ο κόσμος αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι πια η χώρα που όλοι φοβούνταν, που είχε τους δυνατούς αντιπροσώπους του, όπως η Χεζμπολάχ, η Χαμάς ή οι Χούθι». Υπό αυτή την έννοια –κατά τον Μπάρκι– η Τουρκία, που μαζί με το Ιράν, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία αποτελούν τις τέσσερις πιο σημαντικές μουσουλμανικές δυνάμεις στον κόσμο, μπορεί να νιώθει ισχυρότερη.
Καθώς το Ιράν και η Τουρκία είναι περιφερειακοί ανταγωνιστές, αν και όχι απευθείας αντίπαλοι, ένα αποδυναμωμένο Ιράν είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας. Υπάρχουν πάντως κι αυτοί που υποστηρίζουν πως οι κίνδυνοι οι οποίοι σχετίζονται με τον πόλεμο Ιράν – Ισραήλ υπερτερούν κατά πολύ του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που θα αποκτούσε η Αγκυρα. Σύμφωνα με τον Οζγκούρ Ουνλουχισαρτσικλί, επικεφαλής του γραφείου Τουρκίας στη δεξαμενή σκέψης German Marshall Fund, μια κατάρρευση του καθεστώτος του Ιράν δεν θα οδηγούσε σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία αλλά σε χάος, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. «Το Ιράν είναι μια χώρα με πολύ σημαντικές τουρκικές και κουρδικές μειονότητες και η αστάθεια σε αυτήν τη χώρα θα επηρέαζε άμεσα την Τουρκία, κυρίως με τη μορφή νέων κυμάτων μεταναστών. Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, έχοντας χάσει όλα τα άλλα στοιχεία αποτροπής, το Ιράν μπορεί να επιταχύνει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του, κάτι που θα μπορούσε να ωθήσει άλλες χώρες στην περιοχή, ενδεχομένως και την Τουρκία, να ακολουθήσουν το παράδειγμά του». Σύμφωνα με τον Ουνλουχισαρτσικλί, η Αγκυρα γνωρίζει όλους αυτούς τους κινδύνους κι ως εκ τούτου κινείται πολύ προσεκτικά και υποστηρίζει τη διπλωματία αντί της στρατιωτικής δράσης.
Εάν το Ισραήλ βγει από αυτόν τον πόλεμο έχοντας συντρίψει το Ιράν, τότε η Τουρκία και οι άλλοι μεγάλοι παίκτες της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να αντισταθμίσουν την ηγεμονική του συμπεριφορά.
Και οι δύο συνομιλητές μας συμφωνούν πως εάν το Ισραήλ βγει από αυτόν τον πόλεμο έχοντας συντρίψει το Ιράν, τότε η Τουρκία και οι άλλοι μεγάλοι παίκτες της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να αντισταθμίσουν την ηγεμονική του συμπεριφορά. Και αυτό θα συμπεριελάμβανε στενότερη συνεργασία και συνεννόηση μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας, όπως συμβαίνει στη Συρία. «Η σχέση Ισραήλ – Τουρκίας είναι στη χειρότερή της φάση και δεν βλέπω να βελτιώνεται στο άμεσο μέλλον», λέει ο Μπάρκι, εξηγώντας πως ο Ερντογάν πιθανώς πίστευε ότι ο Τραμπ θα πάρει το μέρος της Τουρκίας σε αυτή τη διαμάχη, ωστόσο η έκβαση της διαμάχης με το Ιράν και ο θαυμασμός του Αμερικανού προέδρου σε ηγέτες που «τελειώνουν τη δουλειά», όπως κάνει τώρα ο Νετανιάχου με το Ιράν, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα.
«Ο Μπαχτσελί είπε πριν από λίγες μέρες πως ο επόμενος στόχος του Ισραήλ είναι η Τουρκία. Η σχέση λοιπόν Τουρκίας και Ισραήλ θα χειροτερεύσει όσο εξελίσσονται τα πράγματα στη Μέση Ανατολή», λέει ο Μπάρκι.
Για τον Ουνλουχισαρτσικλί η μεγαλύτερη απόκλιση στη σχέση Τουρκίας – Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής εντοπίζεται στην πολιτική του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή και υποστηρίζει πως η Τουρκία κινείται πολύ προσεκτικά ώστε να αποφύγει λάθη που θα έθεταν σε κίνδυνο τη σχέση επαναπροσέγγισης με τις ΗΠΑ. «Ωστόσο, όσο πλησιάζουμε στους εκλογικούς κύκλους τόσο στην Τουρκία όσο και στις ΗΠΑ, τόσο πιο δύσκολα θα γίνονται τα πράγματα ώστε να αγνοηθούν οι πραγματικές διαφορές».
Μια ακόμη επίπτωση της αποδυνάμωσης του Ιράν είναι και η συμπεριφορά των Σαουδαράβων και χωρών όπως το Μπαχρέιν, το Κατάρ, το Ομάν και το Κουβέιτ. «Ολοι αυτοί είχαν προσεγγίσει την Τουρκία για να ισορροπήσουν τους Ιρανούς. Τώρα ίσως δεν χρειάζεται να το κάνουν πια», λέει ο Μπάρκι, που θεωρεί τους «Gulfies», όπως αποκαλούνται οι αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής, ως τους πραγματικούς κερδισμένους αυτής της έντασης.
