Ο πρόεδρος των ΗΠΑ χρησιμοποιεί την ισραηλινή επιχείρηση για να στριμώξει το Ιράν στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης αναφορικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Είναι η άποψη που παραθέτει στην «Κ» ο αντιπρόεδρος του American Foreign Policy Council, Ιλάν Μπέρμαν. Ειδικός σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας στη Μέση Ανατολή, ο οποίος έχει διατελέσει σύμβουλος της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών αλλά και των υπουργείων Εξωτερικών και Αμυνας των ΗΠΑ, ο Μπέρμαν αναφέρεται στο παρασκήνιο των σχέσεων Τραμπ – Νετανιάχου και εκφράζει την εκτίμηση ότι το ιρανικό καθεστώς θα προτάξει τελικά την επιβίωσή του.
– Ποια είναι η στρατηγική της αμερικανικής πλευράς εν μέσω της ιρανοϊσραηλινής σύγκρουσης;
– Η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι η στρατηγική των ΗΠΑ δεν αφορά κάποια δέσμευση για στρατιωτική δράση προκειμένου να ενισχύσει την ισραηλινή επιχείρηση – όχι ακόμη. Θεωρώ ότι ο Τραμπ κλιμακώνει για να αποκλιμακώσει. Επιδεικνύει στρατιωτική αποφασιστικότητα, προχωράει στην ανάπτυξη δυνάμεων, αλλά η προτίμησή του παραμένει η επαναφορά των Ιρανών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με τους δικούς του όρους. Και όσο περισσότερο το Ισραήλ χτυπάει το Ιράν, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η αμερικανική απειλή και τόσο πιο πιθανό καθίσταται να στρωθεί το τραπέζι με τρόπο που θα φέρνει σε μειονεκτική θέση την Τεχεράνη, ωφελώντας την Ουάσιγκτον. Ο τελικός στόχος που έχει θέσει ο Τραμπ είναι στην πραγματικότητα ανένδοτος: το Ιράν θα πρέπει να έχει μηδενικό εμπλουτισμό ουρανίου. Το καθεστώς πλησιάζει με ταχύτητα σε ένα δίλημμα το οποίο περιλαμβάνει ή την επιβίωσή του ή το πυρηνικό πρόγραμμα.
– Ποιο είναι το τέλος του παιχνιδιού σε αυτήν την ιστορία;
– Νομίζω ότι το τέλος του παιχνιδιού έχει να κάνει με το Φορντό, την κατασκευασμένη σε ένα βουνό πυρηνική εγκατάσταση. Είναι πολύ δύσκολο να καταστραφεί χωρίς τη συνεργασία του ιρανικού καθεστώτος ή χωρίς τα αμερικανικά όπλα. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η προσοχή των ΗΠΑ και του Ισραήλ τελικά θα στραφεί εκεί. Το Ιράν καταλαβαίνει πλέον ότι ο Τραμπ υποστηρίζει την ισραηλινή στρατηγική, δεν είναι διατεθειμένος να διαπραγματεύεται επ’ αόριστον. Επομένως, η Τεχεράνη θα πρέπει να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις σε ό,τι αφορά το πυρηνικό της πρόγραμμα. Η ακριβής φόρμουλα που θα είναι επαρκής θα αποφασιστεί από τον Λευκό Οίκο.
– Πόσο πιθανή είναι τελικά η ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος; Υπάρχουν δυνάμεις που θα μπορούν να το υποκαταστήσουν;
– Υπάρχουν, απολύτως. Κι εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα. Η ιρανική αντιπολίτευση αποτελείται από δύο μέρη: την εξωτερική αντιπολίτευση και την εσωτερική αντιπολίτευση – είναι αυτή που θα βγει στον δρόμο και θα πάρει την κατάσταση στα χέρια της. Η Δύση μέχρι σήμερα είχε καλή επικοινωνία με την πρώτη αντιπολίτευση, όχι όμως με τη δεύτερη – για λόγους πρακτικής δυσκολίας. Υπάρχουν λοιπόν στοιχεία καταστολής από το καθεστώς, τα οποία θα πρέπει να εξαλειφθούν. Οι Ισραηλινοί έχουν ήδη αρχίσει να το πράττουν. Επιτέθηκαν στο ιρανικό υπουργείο Πληροφοριών και στο αρχηγείο της εγχώριας πολιτοφυλακής. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ισραηλινοί επιχειρούν ανατροπή του καθεστώτος. Θέλουν όμως να δημιουργήσουν ένα άνοιγμα, για τους Ιρανούς που θα ήθελαν να αναλάβουν μια πρωτοβουλία. Επί της ουσίας, όμως, μέχρι σήμερα η Δύση δεν έχει επενδύσει πραγματικά στα μέσα που έχει ανάγκη η ιρανική αντιπολίτευση.
– Θα λέγατε ότι είχαν υπερτιμηθεί οι επιχειρησιακές δυνατότητες της Τεχεράνης;
– Το Ιράν είναι ταυτόχρονα ισχυρό και αδύναμο μαζί. Οι Ισραηλινοί έλεγαν πάντα ότι αν γινόταν ποτέ σύγκρουση με το Ιράν, θα είχαν πραγματικό πρόβλημα εξαιτίας της Χεζμπολάχ και των πυραύλων της. Ομως το περασμένο φθινόπωρο κατάφεραν να καταστήσουν την οργάνωση σε μεγάλο βαθμό ανενεργή, χωρίς μάλιστα να υποστούν απώλειες. Ηταν μια κομβική στιγμή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το Ιράν είναι τώρα αδύναμο. Αλλά η αποτελεσματικότητα της αντιπυραυλικής άμυνας, η δουλειά των μυστικών υπηρεσιών και το στοιχείο του αιφνιδιασμού έχουν προσφέρει στο Ισραήλ ένα φοβερό πλεονέκτημα. Μπορεί επίσης να ισχύει ότι το Ιράν έχει άσους στο μανίκι του που δεν έχει χρησιμοποιήσει ακόμη. Είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη. Θεωρώ πως είναι νωρίς να θεωρήσουμε ξοφλημένο το Ιράν. Αλλά νομίζω ότι το Ισραήλ έχει πολλούς λόγους να αισθάνεται πολύ σίγουρο.
– Πιστεύετε ότι μπορεί να οδηγούμαστε σε ένα τελικό ξεκαθάρισμα που θα αλλάξει το τοπίο στη Μέση Ανατολή; Ή οδεύουμε, αντιθέτως, σε έναν φαύλο κύκλο βίας και ενδεχομένως τρομοκρατίας;
– Νομίζω ότι το πρώτο σενάριο αντιπροσωπεύει σαφώς την πορεία των πραγμάτων. Την 7η Οκτωβρίου το Ισραήλ ανακάλυψε ότι ήταν εφησυχασμένο. Το Ιράν είχε σημειώσει μεγάλη επιτυχία στο να οικοδομήσει αυτό που ονομάζουμε «δαχτυλίδι της φωτιάς» γύρω από το Ισραήλ, χρησιμοποιώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο πληρεξουσίων. Το Ισραήλ έχει καταφέρει πλέον με σχετική επιτυχία να σβήσει τη φωτιά σε αυτό το δαχτυλίδι. Ξεκίνησε από τη Χαμάς στη Γάζα, προχώρησε με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και σε έναν βαθμό το πέτυχε με τους Χούθι στην Υεμένη, όπου εξάλειψε την ανώτερη ηγεσία της οργάνωσης. Στο μεταξύ, «έπεσε» το καθεστώς Ασαντ στη Συρία. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι τώρα ο άμεσος και τελικός στόχος, καθώς συνιστά για τους Ισραηλινούς υπαρξιακή απειλή. Αλλά και οι χώρες του Κόλπου αντιλαμβάνονται το Ιράν ως απειλή. Μπορεί να είναι θυμωμένες με το Ισραήλ για το γεγονός ότι δεν έχει ενδιαφερθεί για την επόμενη μέρα στη Γάζα και τους Παλαιστινίους, αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες οι ηγεσίες των αραβικών χωρών παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις.
