Την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ αφήνει ταυτόχρονα ανοιχτά τα ενδεχόμενα συζήτησης με την ηγεσία της Τεχεράνης αλλά και αμερικανικών πληγμάτων στο Ιράν, η Κίνα και η Ρωσία, δύο κράτη που έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια στενούς δεσμούς σε όλα τα επίπεδα με το Ιράν, ακολουθούν μια πιο αποστασιοποιημένη προσέγγιση, όπως επισημαίνουν αναλυτές.
Πεκίνο και Μόσχα καταδίκασαν έντονα την ισραηλινή επίθεση της περασμένης Παρασκευής στο Ιράν αλλά φαίνεται να διατηρούν στάση αναμονής όσον αφορά την ουσιαστική υποστήριξη της Τεχεράνης, ενώ προσφέρονται παράλληλα για διαμεσολάβηση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν.
Η Κίνα ως «στρατηγικός εταίρος» του Ιράν
Η Κίνα και το Ιράν διατηρούν στενούς οικονομικούς δεσμούς (αμφότερα μέλη των BRICS), με την Τεχεράνη να θεωρεί το Πεκίνο έναν από τους βασικότερους εταίρους που την στηρίζει απέναντι στις δυτικές κυρώσεις. Από την πλευρά της, η Κίνα βλέπει το Ιράν ως ένα «όχημα» επέκτασης οικονομικής και γεωπολιτικής επιρροής της στη δυτική Ασία και τη Μέση Ανατολή.
Το 2016, το Ιράν είχε υπογράψει μνημόνιο κατανόησης αναφορικά με την πρωτοβουλία του Δρόμου του Μεταξιού (Belt and Road) ενώ το 2021, οι δύο χώρες υπέγραψαν 25ετή συμφωνία συνεργασίας, με τις κινεζικές επενδύσεις να αναμένεται να φθάσουν στη χώρα τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια. Σήμερα, η Κίνα αποτελεί τον κύριο εμπορικό εταίρο και εξαγωγική αγορά του Ιράν και πριν μία δεκαετία οι δύο χώρες εγκαινίασαν την «στρατηγική εταιρική τους σχέση». Σύμφωνα με τη South China Morning Post, το Ιράν αποτελεί επίσης, έναν από τους βασικούς ενεργειακούς προμηθευτές της Κίνας, στέλνοντας έως και δύο εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα (το 90% των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν).
Στο πλαίσιο αυτό, καθίσταται ζωτικής οικονομικής και ενεργειακής σημασίας για το Πεκίνο να σταματήσει το «σπιράλ» κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με αναλυτές, το ενδεχόμενο κατάρρευσης του σημερινού καθεστώτος στην Τεχεράνη και αντικατάστασής του με μια πιο φιλοδυτική διοίκηση θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα για τα κινεζικά συμφέροντα στην περιοχή ενώ θα διατάρασσε τις εισαγωγές πετρελαίου.
H κινεζική διπλωματία γίνεται «όλο και πιο ενεργή στη Μέση Ανατολή» αλλά «συνεχίζει να αφήνει το ρόλο της περιφερειακής αστυνόμευσης στις ΗΠΑ».
Διαταραχή στις εισαγωγές θα μπορούσε να προκληθεί αν η σύρραξη κλιμακωθεί και τα Στενά του Ορμούζ κριθούν επικίνδυνα για διελεύσεις των τάνκερ. Σημειώνεται ότι περίπου το 70% των εισαγωγών αργού πετρελαίου (με βασικούς αποδέκτες την Κίνα και την Ινδία) και διυλισμένων προϊόντων της Ασίας διέρχεται από το Ορμούζ.
Ανάγκη διατήρησης του status quo
Παρά τα κινεζικά συμφέροντα για τη διατήρηση του status quo στο Ιράν, αναλυτές εκτιμούν ότι το Πεκίνο μάλλον προσεγγίζει την κρίση με προσοχή. Η άμεση εμπλοκή στη σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση των σχέσεων της Κίνας με τις ΗΠΑ, τη στιγμή που η ένταση είναι στο ζενίθ λόγω του παράλληλου εμπορικού πολέμου.
Με φόντο αυτά τα στρατηγικά διλήμματα, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Γουάνγκ Γι συνομίλησε μέσα στο Σαββατοκύριακο τόσο με τον Ιρανό όσο και με τον Ισραηλινό ομολόγό του, (σ.σ. Αμπάς Αραγκτσί και Γκίντεον Σάαρ αντίστοιχα). Ο επικεφαλής της κινεζικής διπλωματίας καταδίκασε την επίθεση του Ισραήλ ως «απαράδεκτη παραβίαση του διεθνούς δικαίου», αλλά δήλωσε επίσης ότι το Πεκίνο είναι έτοιμο να διαδραματίσει «εποικοδομητικό» ρόλο για να βοηθήσει τις δύο πλευρές να επιλύσουν τις διαφορές τους.
Στο ίδιο μήκος κύματος, εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών ανέφερε ότι «η κατάπαυση του πυρός και ο τερματισμός των συγκρούσεων είναι οι πιο επείγουσες προτεραιότητες». Από την πλευρά της, ωστόσο, η Le Monde σχολιάζει σε ανάλυσή της ότι μπορεί η κινεζική διπλωματία να γίνεται «όλο και πιο ενεργή στη Μέση Ανατολή» όμως «συνεχίζει να αφήνει το ρόλο της περιφερειακής αστυνόμευσης στις ΗΠΑ».
«Υποπτη» κινητικότητα πάνω από το Ιράν
Η Telegraph, πάντως, σε πρόσφατο δημοσίευμά της έγραφε ότι η Κίνα έχει στείλει ορισμένα φορτηγά αεροπλάνα (cargo) στο Ιράν κατά τα τελευταία 24ωρα, με άγνωστο φορτίο. Το δημοσίευμα επικαλέστηκε δεδομένα του Flightradar24, τα οποία έδειξαν ότι ένα φορτηγό αεροπλάνο αναχώρησε από την Κίνα για το Ιράν την επομένη της επίθεσης του Ισραήλ στην Τεχεράνη ενώ δύο ακόμη αντίστοιχα αεροπλάνα αναχώρησαν από την Κίνα τις επόμενες ημέρες.
Εμπειρογνώμονες ανέφεραν ότι ο τύπος του αεροσκάφους που χρησιμοποιήθηκε, δηλαδή τα φορτηγά αεροσκάφη Boeing 747, χρησιμοποιούνται συνήθως για τη μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού και όπλων. Ωστόσο, δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για μεταφορά όπλων, όσο διαρκεί η κρίση.
«Υπάρχει ανησυχία για το τι μπορεί να έχει σταλεί από την Κίνα προς το Ιράν, καθώς ο πόλεμος της Τεχεράνης με το Ισραήλ μαίνεται», σχολιάζει η Telegraph με ειδικό σε θέματα Κίνας και Μέσης Ανατολής να εκτιμά παρά ταύτα ότι «η πιθανότητα να στείλει η Κίνα απροκάλυπτα αμυντικό υλικό στην Τεχεράνη παραμένει μικρή αλλά δεν πρέπει να αποκλείεται και εντελώς».
Ο Πούτιν ως «μεσολαβητής»
Κατά τις πρώτες ώρες μετά την ισραηλινή επίθεση στο Ιράν, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν «εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στην ηγεσία και τον λαό του Ιράν για τις πολυάριθμες ανθρώπινες απώλειες» και τόνισε ότι «η Ρωσία καταδικάζει τις ενέργειες του Ισραήλ, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν κατά παράβαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου».
Δεδομένων των στενών οικονομικών δεσμών μεταξύ της Ρωσίας και του Ιράν αλλά και της σημαντικής στρατιωτικής βοήθειας της Τεχεράνης στον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας, η καταδίκη του Πούτιν για την ισραηλινή επίθεση δεν αποτελεί έκπληξη.
Το ενδεχόμενο περαιτέρω κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή και κατάρρευσης του καθεστώτος θα σημαίνει για τη Ρωσία ότι χάνει ακόμα έναν εταίρο στην περιοχή μετά την πτώση του Μπασάρ Αλ Ασαντ στη Συρία τον περασμένο Δεκέμβριο. Η διατήρηση επομένως του status quo είναι σημαντική και για τα ρωσικά συμφέροντα και οι εκκλήσεις από τη Μόσχα προς την Ουάσιγκτον να μην εμπλακεί άμεσα στον πόλεμο είναι έντονες.
«Το πραγματικό ζήτημα για τη Ρωσία είναι το τι μπορεί να αντέξει να στείλει στους Ιρανούς όσον αφορά τον στρατιωτικό εξοπλισμό, δεδομένων των απαιτήσεων του πολέμου της Ουκρανίας».
Στο πλαίσιο αυτό, ο Πούτιν σε τηλεφώνημά του με τον Τραμπ προσφέρθηκε να βοηθήσει στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν. Ο Ρώσος πρόεδρος από την έναρξη της σύρραξης έχει επικοινωνήσει με τους ηγέτες του Ιράν και του Ισραήλ και φέρεται μάλιστα να ενημέρωσε Τραμπ για το περιεχόμενο αυτών των συνομιλιών, σύμφωνα με το Κρεμλίνο.
Με αυτές τις πρακτικές, ωστόσο, ο Πούτιν «κινδυνεύει να αποξενώσει τους Ιρανούς», σχολιάζουν οι New York Times καθώς, όπως αναφέρεται η Τεχεράνη ήδη «φοβάται» το ενδεχόμενο το Κρεμλίνο να επιδοθεί σε «παζάρι» με τον Λευκό Οίκο, για την περιοχή.
Προτεραιότητα η Ουκρανία
Μετά την έναρξη των ισραηλινών επιθέσεων στο Ιράν, το ιρανικό κοινοβούλιο επικύρωσε τη Συνθήκη στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία. Η συμφωνία υπεγράφη αρχικά από τους προέδρους των δύο χωρών τον Ιανουάριο και εγκρίθηκε από το ρωσικό κοινοβούλιο τον Απρίλιο. Η Συνθήκη, ωστόσο, παρά τις στενές σχέσεις των δύο χωρών δεν περιλαμβάνει αμοιβαίο αμυντικό σύμφωνο προβλέποντας μονάχα τα δύο μέρη να απέχουν από την παροχή βοήθειας στους αντιπάλους τους.
Η Ρωσία επομένως δεν δεσμεύεται να σπεύσει για τη «διάσωση» του Ιράν, αλλά ακόμα κι αν καλούνταν θα βρισκόταν αντιμέτωπη με την πιθανότητα σύγκρουσης τόσο με το Ισραήλ όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Το πραγματικό ζήτημα για τη Ρωσία είναι το τι μπορεί να αντέξει οικονομικά να στείλει στους Ιρανούς αυτή τη στιγμή όσον αφορά τον στρατιωτικό εξοπλισμό, δεδομένων των απαιτήσεων του πολέμου εναντίον της Ουκρανίας», σχολιάζει στους New York Times ο Τόμας Γκράχαμ, συνεργάτης του Council on Foreign Relations.
Την ίδια στιγμή, η σύρραξη στη Μέση Ανατολή μπορεί να ευνοήσει τη ρωσική οικονομία: αν οι τιμές του πετρελαίου αυξηθούν σημαντικά, τότε το Κρεμλίνο θα δει τα έσοδά του από το πετρέλαιο να εκτοξεύονται και ως εκ τούτου θα είναι πιο ικανό να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ορισμένοι, μάλιστα, Ρώσοι αναλυτές που βρίσκονται στην ακτίνα επιρροής του Κρεμλίνου «βλέπουν» στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής μία ευκαιρία να στραφεί η προσοχή του κόσμου αλλά και η αμερικανική βοήθεια από την Ουκρανία προς το νέο μέτωπο που έχει ανοίξει.
