Ο Νικ Πατσαούρας παθιάζεται όταν μιλάει για το Λος Αντζελες. Παθιάζεται γιατί είναι η δεύτερη πατρίδα του και η μόνιμη, από τα πολύ νεανικά του χρόνια. «Εχοντας φθάσει στο Λος Αντζελες ως μετανάστης από τη ρημαγμένη από τον πόλεμο Ελλάδα, βλέπω τη σημερινή αβεβαιότητα ως ένα ακόμη κεφάλαιο της αδιάκοπης πορείας αυτής της πόλης στο σταυροδρόμι της δημοκρατίας».
Συγγραφέας ο ίδιος του βιβλίου «Η δημιουργία του σύγχρονου Λος Αντζελες» (The Making of Modern Los Angeles), ενός τόμου πλέον των 600 σελίδων που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ORO, ο Νικ Πατσαούρας εκπροσωπεί εκείνο το αθάνατο πατριωτικό πνεύμα των Ελληνοαμερικανών. Ο πατριωτισμός του μοιράζεται ακριβοδίκαια ανάμεσα στην πατρίδα των παιδικών χρόνων και στην πατρίδα της δημιουργίας. Το βιβλίο του, με υπότιτλο «Το παιδί από την Αθήνα», είναι ακριβώς η ανάδυση ενός νέου από τη μικρή Ελλάδα του πολέμου και της αμέσως μεταπολεμικής ένδειας στον απέραντο κόσμο των ευκαιριών. Μηχανικός από εκπαίδευση, ο Νικ Πατσαούρας ασχολήθηκε εκτενώς με τον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου, τις υποδομές, τις συγκοινωνίες, την ποιότητα ζωής στην πόλη. Eίναι ένα πρόσωπο του δημόσιου βίου. Η προτομή του τοποθετήθηκε έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό Union Station, στην Patsaouras Transit Plaza, για τη συμβολή του στην ανάπτυξη δικτύου συγκοινωνιών.
Δεν είναι, με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος που απλώς ζει τη ζωή του στο Λος Αντζελες, από τα 17 έως τα 82 του, σήμερα, χρόνια. Είναι ένας άνθρωπος αφιερωμένος στην εξέλιξη της πόλης. Καθώς μιλάει για τις σημερινές ταραχές και τα πρωτόγνωρα συμβάντα αυταρχικής καταστολής, ο Νικ Πατσαούρας μας θυμίζει πως αυτές «αντανακλούν τη μακρά προϊστορία της πόλης σε διαδηλώσεις μεταναστών». Οι εξεγέρσεις του πρόσφατου παρελθόντος, μας λέει, ενισχύονταν από χιλιάδες ανθρώπους που συγκροτούσαν πάντα την πολυμορφία του Λος Αντζελες, κυρίως από τις κοινότητες των Λατινοαμερικανών και των μεταναστών. Αυτό είχε συμβεί το 2006 και το 2007, όταν είχαν υπάρξει βίαιες συγκρούσεις. «Αλλά τώρα», επισημαίνει, «το 2025 διαφοροποιείται λόγω της ομοσπονδιακής αντίδρασης. Δεν είχαμε δει τέτοιες επεμβάσεις στην Καλιφόρνια από τη δεκαετία του 1960».
Ο Πατσαούρας, που είχε επίσης βιώσει το σοκ των περυσινών πυρκαγιών στον αστικό ιστό, υποστηρίζει πως η φωτιά του 2024 και οι εξεγέρσεις του 2025 δείχνουν πως «το Λος Αντζελες στέκεται σε μια κρίσιμη καμπή, που παραπέμπει στο σημείο στο οποίο η πόλη βρισκόταν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε, η εκρηκτική ανάπτυξη είχε οδηγήσει στο κοινωνικό περιθώριο τις κοινότητες των εγχρώμων και των μεταναστών. Σήμερα, η πρόκληση είναι το ίδιο μεγάλη. Ο ιστός της πόλης μας δοκιμάζεται από οικονομικές πιέσεις, διαμάχες για τον δημόσιο χώρο και την επείγουσα ανάγκη για πολιτειακή ηγεσία που θα μπορούσε να αμβλύνει τις αποκλίσεις».
«Η δική μου ιστορία»
Το «παιδί από την Αθήνα», μεγαλωμένο τις δεκαετίες του ’40 και του ’50 στα δρομάκια του Βοτανικού, απλώνει σήμερα το βλέμμα του στον κόσμο που αλλάζει. «Η δική μου ιστορία», λέει, «άρχισε μέσα στην καταστροφή της ναζιστικής Κατοχής και του Εμφυλίου. Εκείνα τα πρώιμα βιώματα με δίδαξαν αξιοπρέπεια, εγκράτεια και τη δύναμη της κοινότητας, μαθήματα που καθόρισαν την ολιστική ματιά μου πάνω στο Λος Αντζελες και στα περίχωρα. Οπως γράφω και στο βιβλίο μου, είδα με τα ίδια μου τα μάτια πώς το Λος Αντζελες, μια πραγματική πόλη μεταναστών, ευημερεί όταν επενδύει στα δημόσια έργα, όταν αγκαλιάζει την πολυπολιτισμική κληρονομιά και όταν ζητάει ηθική ηγεσία».
Επισημαίνει πως η μεταμόρφωση του Λος Αντζελες σε μια πρώτη τάξεως μητρόπολη του κόσμου δεν είναι μια ιστορία ουρανοξυστών και δημοσίων δικτύων. «Είναι η συλλογική πορεία των ανθρώπων του, μεταναστών και γηγενών, που με τη συμμετοχή τους στη δημόσια ζωή τιμώντας τις ρίζες τους, δημιουργούν έναν δυναμικό, συμπεριληπτικό και διαρκώς εξελισσόμενο αστικό ιστό».
Οταν έφτασα για πρώτη φορά εδώ, ήταν ήδη πόλη μεταναστών, οικογένειες μαύρων από τον Νότο, Μεξικανοί που αναζητούσαν ευκαιρίες και νεοφερμένοι, όπως ήμουν εγώ, από όλο τον κόσμο. Ολοι μαζί χτίσαμε μια πόλη που ορίζεται από ποικιλομορφία και φιλοδοξία.
Ο Νικ Πατσαούρας μιλάει ακόμη με συγκίνηση για την Αθήνα των παιδικών και εφηβικών χρόνων του. «Γεννήθηκα το 1943 σε ένα σπιτάκι στον Βοτανικό», λέει. Η μητέρα του, Ευαγγελία, ήταν από την Αμοργό και ο πατέρας του, Βασίλης, από τη Ναύπακτο. «Οπως σχεδόν όλοι, ήμασταν φτωχοί, η μητέρα μου δούλευε σε εργοστάσιο την ημέρα και τη νύχτα μάνταρε νάιλον κάλτσες. Ο πατέρας μου έγινε φύλακας στην τηλεφωνική εταιρεία. Η γειτονιά μας είχε ζεστασιά και ασφάλεια, κάτι που ακόμη ανακαλώ με συγκίνηση».
Εκεί, έζησε τα πρώτα του χρόνια. Ανάμεσα στον Βοτανικό και την Κουμουνδούρου. Φοίτησε στο ιστορικό 9ο Γυμνάσιο, με τα πόδια πήγαινε παντού: Ιερά Οδός, Λαχαναγορά, Γκάζι, Κεραμεικός. Εψελνε στη Μητρόπολη. Επαιζε ποδόσφαιρο στην Κωνσταντινουπόλεως. Το κέντρο της Αθήνας τον μάγευε. Η Αθήνα των θεάτρων και των βιβλιοπωλείων. Τα Χριστούγεννα πήγαιναν στην Ομόνοια και στο Σύνταγμα για καινούργια ρούχα και παπούτσια. Η πολυκοσμία τον γοήτευε.
«Ακόμη και σήμερα με κατακλύζει η νοσταλγία», λέει. «Οταν, π.χ. ακούω τη “Μαντουβάλα” αμέσως φέρνω στον νου το τζουκμπόξ στο καφενείο και τους άνδρες να παίζουν τάβλι». Στο σχολείο διέπρεπε. Στα κλασικά μαθήματα, αλλά και στα μαθηματικά και στη χημεία. «Οι γονείς μου ήθελαν να πάω στο πανεπιστήμιο να γίνω καθηγητής, όμως εγώ ήθελα να γίνω μηχανικός».
Η οικογένειά του γνώριζε μια κυρία, της οποίας ο αδελφός ζούσε στο Λος Αντζελες. Ηταν ηλεκτρολόγος-μηχανικός και, το κυριότερο, ήταν πρόθυμος να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του στο Los Angeles Valley College. «Στα 17 μου, χωρίς χρήματα στην τσέπη, με στοιχειώδη αγγλικά, έφθασα στο Λος Αντζελες για να ξεκινήσω ένα ταξίδι γνώσης. Ηταν ένα ταξίδι γεμάτο αγωνίες, αλλά και επιτυχίες».
Ο Νικ Πατσαούρας, μετά τις σπουδές του στο California State University, ξεκίνησε στα 25 του την πρώτη του εταιρεία ως μηχανικός. Αφοσιώθηκε έκτοτε στη διαρκή εξέλιξη. Οταν στάθηκε στα πόδια του, ανοίχτηκε στη δημόσια ζωή. «Επεδίωξα με πάθος τη δημιουργία του μητροπολιτικού σιδηροδρομικού δικτύου, ένα πρότζεκτ που τότε εθεωρείτο άπιαστο όνειρο. Εξασφάλισα χρηματοδότηση από την Ουάσιγκτον και το έργο προχώρησε». Συνέβαλε στην απρόσκοπτη λειτουργία της πόλης στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1984. Ηταν γνωστός ως ο «Mr. Fix it»! Η πολιτική δεν τον είχε αφήσει τότε ασυγκίνητο. Στρατεύθηκε στο πλευρό του Μάικλ Δουκάκη.
Οι σημερινές προκλήσεις
Αυτός ο άνθρωπος, που συνδυάζει το «ελληνικό» και το «αμερικανικό» όνειρο, μιλάει σήμερα με σύνεση για το παρόν και το μέλλον του Λος Αντζελες. «Καθώς παρακολουθώ την τρέχουσα κατάσταση στην πόλη», λέει, «με εντυπωσιάζει η ανθεκτική πολυπλοκότητα και η ικανότητά της να αναγεννάται. Βρισκόμαστε εν μέσω βαθύτατων προκλήσεων: οικονομική ανισότητα, στεγαστική κρίση και εντάσεις που γεννά η ταχύτατη δημογραφική αλλαγή.
Αυτά δεν είναι καινούργια προβλήματα. Οταν έφτασα για πρώτη φορά εδώ, το Λος Αντζελες ήταν ήδη πόλη μεταναστών, οικογένειες μαύρων από τον Νότο, Μεξικανοί της Αμερικής που αναζητούσαν ευκαιρίες και νεοφερμένοι, όπως ήμουν εγώ, από όλο τον κόσμο. Ολοι μαζί χτίσαμε μια πόλη που ορίζεται από την ποικιλομορφία και τη φιλοδοξία».
Επαναλαμβάνει ότι βρισκόμαστε και πάλι σε σταυροδρόμι. «Το μέλλον του Λος Αντζελες εξαρτάται από την ανανέωση της εμπιστοσύνης μας στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία και από τον σχεδιασμό ενός μέλλοντος για όλους μέσα στην πόλη. Το δικό μου ταξίδι από την ανέχεια στην ευημερία είναι ένα πειστήριο του πώς ένας φτωχός Ελληνας μετανάστης μπορεί να συμβάλει στην ιστορία μιας σύγχρονης μητρόπολης. Σε όλη μου τη ζωή, δούλεψα, όπως έκαναν τόσοι άλλοι, ώστε να διασφαλίσω πως η αμερικανική υπόσχεση –υπόσχεση ευκαιρίας, δικαιοσύνης και συμπερίληψης– θα παραμένει ενεργή για όλους».
