Η πρόσφατη απόφαση των αιγυπτιακών αρχών να αναστείλουν, αρχικώς για διοικητικούς λόγους και εν συνεχεία με δικαστική απόφαση, τη λειτουργία της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης του Oρους Σινά, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση ή σαφή αιτιολόγηση, εγείρει θεμελιώδη ζητήματα νομικής και πολιτικής φύσεως.
Ζητήματα που σχετίζονται με την έννοια και τα όρια της κρατικής κυριαρχίας, τη διεθνή προστασία της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς, καθώς και τη φύση της Μονής ως sui generis νομικής οντότητας, με ειδικό διεθνές κανονιστικό καθεστώς.
Η Ιερά Μονή του Σινά, με ιστορική διαδρομή άνω των 15 αιώνων, συνιστά όχι μόνο κέντρο της Ορθόδοξης πνευματικότητας αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένο πολιτιστικό μνημείο, περιλαμβανόμενο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 2002.
Η ένταξη αυτή δημιουργεί διεθνείς δεσμεύσεις για το κράτος στο έδαφος του οποίου βρίσκεται το μνημείο — στην προκειμένη περίπτωση, για την Αραβική Δημοκρατία της Αιγύπτου. Η Σύμβαση της UNESCO του 1972 επιβάλλει υποχρέωση προστασίας όχι μόνο της υλικής υπόστασης αλλά και της λειτουργικής, θρησκευτικής και πνευματικής ταυτότητας του μνημείου.
Η κρατική κυριαρχία, αν και θεμελιώδης στο διεθνές δίκαιο, δεν ασκείται εν κενώ. Υπόκειται σε περιορισμούς που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις συμβατικές δεσμεύσεις των κρατών και την αρχή της αναλογικότητας.
Η απρόσμενη διοικητική και κατόπιν διά δικαστικής απόφασης αναστολή λειτουργίας ενός θρησκευτικού ιδρύματος αυτού του χαρακτήρα, μοναδικής ιστορικής σημασίας, χωρίς διάλογο με τους εμπλεκόμενους θεσμούς —την παλαίφατο Μονή του Σινά, και προφανώς την ελληνική πολιτεία— ενδέχεται σοβαρότατα να συνιστά παραβίαση διεθνών υποχρεώσεων.
Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται ως θεμελιώδες ατομικό και συλλογικό δικαίωμα από το άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, και όπως ερμηνεύεται στη διεθνή νομολογία, περιλαμβάνει την ειδική προστασία θρησκευτικών κοινοτήτων έναντι κρατικής παρέμβασης.
Η συλλογική διάσταση της προστασίας αφορά ακριβώς περιπτώσεις όπως η παρεμπόδιση της μοναστικής ζωής και της λατρευτικής λειτουργίας ενός αναγνωρισμένου θρησκευτικού θεσμού.
Η Μονή του Σινά, αν και δεν αποτελεί διεθνές νομικό πρόσωπο με τυπική κυριαρχία, εμπίπτει στην κατηγορία των θεσμών με υπερεθνική φυσιογνωμία. Το ιστορικό της καθεστώς αυτοδιοίκησης, η διεθνής αναγνώρισή της και η συμβολική της σημασία στην παγκόσμια πολιτιστική και θρησκευτική κληρονομιά θεμελιώνουν de facto διεθνές έννομο ενδιαφέρον.
Η παρέμβαση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών τεκμηριώνεται όχι μόνο στη βάση πολιτιστικής εγγύτητας αλλά και λόγω του ειδικού χαρακτήρα της Μονής ως προστατευόμενου διεθνούς αγαθού. Η ελληνική πολιτεία, ως άμεσα ιστορικά συνδεδεμένη με τη Μονή, διαθέτει έννομο ενδιαφέρον για την πλήρη αποκατάσταση της λειτουργικής της ελευθερίας.
Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει με έμφαση την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των ορίων μεταξύ κυριαρχίας και διεθνούς προστασίας, ιδιαίτερα όταν διακυβεύονται αξίες με υπερεθνική ισχύ, όπως η θρησκευτική ελευθερία και η διατήρηση της παγκόσμιας πολιτιστικής μνήμης.
Συνοψίζοντας, η υπόθεση της Μονής του Σινά αναδεικνύει τη σύγκρουση μεταξύ κρατικής κυριαρχίας και διεθνούς πολιτιστικής προστασίας. Προσδιορίζει δε την ανάγκη επαναχάραξης των ορίων μεταξύ εσωτερικής κρατικής εξουσίας και υπερεθνικών θεσμικών εγγυήσεων, ιδιαίτερα όταν διακυβεύονται ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας και πολιτιστικής μνήμης διεθνούς εμβέλειας.
Αρθρο του Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Σουπουρτζή στο Orthodoxia Info
