«Ερευνα έδειξε ότι κοινές χημικές ουσίες που περιέχονται στα πλαστικά σχετίζονται με 350.000 θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις παγκοσμίως το 2018», είναι ο τίτλος δημοσιεύματος που προκαλεί ανησυχία. Το στατιστικό αυτό προέρχεται από μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό eBioMedicine. Οι επικεφαλής της έρευνας, μια ομάδα ερευνητών της Ιατρικής Σχολής Γκρόσμαν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, εκτιμούν ότι περίπου το 13% των θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις παγκοσμίως, στην ηλικιακή ομάδα 55 έως 64 ετών, αποδίδεται στις φθαλικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται σε συσκευασίες τροφίμων, σε σαμπουάν, παιχνίδια και άλλα προϊόντα.
Η έρευνα σχετικά με την επίδραση των φθαλικών ενώσεων στις καρδιαγγειακές παθήσεις βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, ωστόσο η σύνδεσή τους με μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, δείχνει ότι ενδέχεται να παίζουν κάποιο ρόλο.
Ενώ οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι φθαλικές ενώσεις είναι επιβλαβείς, επισημαίνουν ότι η μελέτη βασίζεται σε πολύπλοκα στατιστικά μοντέλα και σε μια σειρά από υποθέσεις και εκτιμήσεις, οι οποίες καθιστούν δύσκολη την ακριβή εκτίμηση των θανάτων που σχετίζονται με τις χημικές ουσίες.
«Αυτό είναι ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια κατανόησης της έκτασης του προβλήματος», δηλώνει ο δρ Μαρκ Χάφμαν, καρδιολόγος και συνδιευθυντής του Κέντρου Παγκόσμιας Υγείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, στο Σεντ Λούις. Προσθέτει ωστόσο ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να αποσαφηνιστεί η σχέση μεταξύ φθαλικών ενώσεων και υγείας της καρδιάς, καθώς και ποιοι άλλοι παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο.
Το πλαίσιο
Οι φθαλικές ενώσεις βρίσκονται σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας, όπως σαμπουάν και λοσιόν, καθώς και σε δοχεία και συσκευασίες τροφίμων. Ο άνθρωπος μπορεί να τις προσλάβει μέσω τροφής, από το δέρμα ή και από την εισπνοή σωματιδίων σκόνης.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι φθαλικές ενώσεις είναι ενδοκρινικοί διαταράκτες, δηλαδή μπορούν να επηρεάσουν τις ορμόνες μας. Εχουν ήδη συσχετιστεί με προβλήματα στην αναπαραγωγή, καθώς και με επιπλοκές στην κύηση και στον τοκετό.
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει κάποια συσχέτιση μεταξύ φθαλικών ενώσεων και καρδιαγγειακών παθήσεων, αλλά δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να τεκμηριώνουν άμεση αιτιώδη σχέση, λέει ο Σανγκ Κιουν Παρκ, καθηγητής επιδημιολογίας και περιβαλλοντικών επιστημών στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι φθαλικές ενώσεις αυξάνουν τον κίνδυνο μεταβολικών διαταραχών, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2, που μπορεί να προκαλέσουν καρδιαγγειακές παθήσεις.
Ενας τρόπος με τον οποίο οι φθαλικές ενώσεις μπορεί να το επιτυγχάνουν αυτό είναι μέσω της αύξησης του οξειδωτικού στρες –δηλαδή της βλάβης σε κύτταρα και ιστούς που προκαλείται όταν υπάρχουν υπερβολικά πολλά ασταθή μόρια στον οργανισμό– και μέσω της πρόκλησης φλεγμονής, αναφέρει ο δρ Λιονάρντο Τρασάντε, επικεφαλής της νέας δημοσίευσης και καθηγητής παιδιατρικής και υγείας του πληθυσμού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να προκαλέσουν μεταβολικές διαταραχές, όπως παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2, που βλάπτουν την υγεία της καρδιάς.
Στην τελευταία μελέτη, οι ερευνητές επιχείρησαν να ποσοτικοποιήσουν τους παγκόσμιους θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις που αποδίδονται σε έναν συγκεκριμένο τύπο φθαλικής ένωσης, τη DEHP. Η DEHP είναι μια από τις πιο διαδεδομένες και υπό μελέτη φθαλικές ενώσεις, και βρίσκεται σε προϊόντα βινυλίου, όπως τραπεζομάντιλα, κουρτίνες μπάνιου και δάπεδα.
Οι ερευνητές βασίστηκαν σε εκτιμήσεις από προηγούμενες μελέτες για διάφορους δείκτες: τα επίπεδα έκθεσης σε φθαλικές ενώσεις, τον κίνδυνο των εν λόγω εκθέσεων για θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις και τη συνολική παγκόσμια επιβάρυνση από τις συγκεκριμένες παθήσεις. Στη συνέχεια υπολόγισαν το μερίδιο των θανάτων που αποδίδεται σε εκθέσεις σε φθαλικές ενώσεις, σε διάφορες χώρες, επισημαίνει ο Τρασάντε. Η Απω Ανατολή, η Νότια και Νοτιοανατολική Ασία και οι περιοχές του Ειρηνικού αντιπροσώπευαν σχεδόν τα τρία τέταρτα αυτών των θανάτων.
Πρόκειται για μελέτη παρατήρησης, που έδειξε συσχέτιση μεταξύ της εκτιμώμενης έκθεσης στη χημική ουσία και των ασθενειών σε επίπεδο πληθυσμού. Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η μεθοδολογία δεν είναι ασυνήθιστη για μελέτες που αφορούν ασθένειες παγκοσμίως, όμως τέτοιες μελέτες συνοδεύονται από επιφυλάξεις.
Για παράδειγμα, ο δρ Χάφμαν εξηγεί ότι τα δεδομένα από προηγούμενες μελέτες, στα οποία βασίζεται η παρούσα ανάλυση, ενδέχεται να ενσωματώνουν κάποια μεροληπτικά στοιχεία ή συγχυτικές μεταβλητές, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση ή οι διατροφικές συνήθειες, που θα μπορούσαν να σχετίζονται τόσο με την έκθεση σε πλαστικά όσο και με τα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων.
«Το αποτέλεσμα του μοντέλου εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τα δεδομένα που εισάγεις σε αυτό», τονίζει.
Η μελέτη βασίστηκε, επίσης, σε προηγούμενη ανάλυση του Τρασάντε, για την εκτίμηση του κινδύνου θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις λόγω της έκθεσης σε φθαλικές ενώσεις, αφού ελέγχθηκαν άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου. Ομως αυτή η εργασία αφορούσε αποκλειστικά τον πληθυσμό των ΗΠΑ – και άρα ίσως να μην μπορεί να γενικευθεί, δεδομένων των διαφορών σε διατροφικές συνήθειες, κάπνισμα, άσκηση και άλλους παράγοντες κινδύνου.
Το επόμενο βήμα
Αυτό που είναι σαφές από τη μελέτη, λένε οι ειδικοί, είναι ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα σχετικά με την έκθεση σε φθαλικές ενώσεις και τους κινδύνους για την υγεία. Αν και θα ήταν ηθικά και πρακτικά ανέφικτο να γίνει μια κλασική τυχαιοποιημένη δοκιμή, στην οποία μια ομάδα ανθρώπων θα εκτίθεται σε φθαλικές ενώσεις και άλλες όχι και θα παρακολουθούνται για πολλά χρόνια, άλλοι τύποι μελετών θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη σαφέστερη τεκμηρίωση ενός συσχετισμού.
Ενας τρόπος, λέει ο Παρκ, θα ήταν οι ερευνητές να συγκεντρώσουν ένα μεγάλο, αντιπροσωπευτικό δείγμα ατόμων, να μετρήσουν τα επίπεδα έκθεσής τους και να τους παρακολουθήσουν για χρόνια, ενώ προσθέτει ότι αξίζει να δοκιμαστούν στρατηγικές περιορισμού της έκθεσης και στη συνέχεια να μετρηθούν τυχόν αλλαγές στην υγεία.
Η Τρέισι Γούντραφ, διευθύντρια του προγράμματος για την αναπαραγωγική υγεία και το περιβάλλον στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, επισημαίνει ότι, παρά τις αβεβαιότητες στις εκτιμήσεις της παρούσας μελέτης, είναι σαφές πως οι φθαλικές ενώσεις μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού, αναπαραγωγικών προβλημάτων και μεταβολικών διαταραχών. Για την ίδια, τα νέα ευρήματα προστίθενται απλώς στη μακρά λίστα των λόγων για τους οποίους πρέπει να περιοριστούν οι φθαλικές ενώσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα.
