Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα επανεξετάσει σύμφωνο που διέπει τους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς της με το Ισραήλ λόγω της «καταστροφικής» κατάστασης στη Γάζα, δήλωσε η κορυφαία διπλωμάτης της Ε.Ε. Κάγια Κάλας έπειτα από συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών χθες, Τρίτη.
Η διεθνής πίεση προς το Ισραήλ έχει αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες εν μέσω κλιμακούμενων καταγγελιών για τις ολέθριες συνέπειες της έλλειψης ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, τη στιγμή που η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου εξαπολύει νέα, σφοδρή στρατιωτική επίθεση στον θύλακο. Ακολουθούν όσα έχουν γίνει μέχρι στιγμής γνωστά και το τι θα μπορούσε να σηματοδοτεί η εξέλιξη για τη Μέση Ανατολή.
Είναι η πρώτη φορά;
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ευρωπαίοι εκφράζουν δυσαρέσκεια για τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα. Ωστόσο, αυτή τη φορά η αντίδραση χαρακτηρίστηκε ως πιο συντονισμένη και πιο ηχηρή.
Στα μέσα Φεβρουαρίου του 2024, τέσσερις μήνες μετά τις επιθέσεις που διέπραξε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η Ισπανία και η Ιρλανδία ζήτησαν με επιστολή τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί σε «επείγουσα εξέταση της συμμόρφωσης του Ισραήλ με τις υποχρεώσεις του, μεταξύ άλλων, βάσει της συμφωνίας σύνδεσης Ε.Ε. – Ισραήλ».
«Λαμβάνοντας υπόψη τις παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου από τον ισραηλινό στρατό στη Λωρίδα της Γάζας», οι οποίες είχαν καταγραφεί από ΜΚΟ, και τα 28.000 περίπου θύματα που είχαν καταμετρηθεί τότε, οι δύο χώρες διερωτήθηκαν αν τηρήθηκαν οι δεσμεύσεις του εν λόγω κειμένου, το οποίο διέπει από το 1995 τόσο τις πολιτικές σχέσεις μεταξύ των δύο εταίρων όσο και τις ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές. Το άρθρο 2 της συμφωνίας ορίζει ότι οι υπογράφοντες δεσμεύονται να «σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αρχές». Η Επιτροπή αγνόησε τότε την επιστολή.
Περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, χθες, Τρίτη 20 Μαΐου, στις Βρυξέλλες, τη στιγμή που η Λωρίδα της Γάζας βρισκόταν υπό αποκλεισμό επί έντεκα εβδομάδες και τα θύματα είχαν πλέον ξεπεράσει τα 52.000, τα περισσότερα από τα οποία άμαχοι, η Κάγια Κάλας, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή θα εξετάσει τη συμμόρφωση του Ισραήλ με τη συμφωνία σύνδεσης, υπό το πρίσμα της «καταστροφικής» κατάστασης στο παλαιστινιακό έδαφος, το οποίο έχει πλέον μετατραπεί σε ερείπια και, εν μέρει, σε μπάζα.
Ποιοι στήριξαν την πρόταση
Η Κάλας δήλωσε ότι «ισχυρή πλειοψηφία» των υπουργών που συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες τάχθηκε υπέρ μιας τέτοιας αναθεώρησης της συμφωνίας με το Ισραήλ, γνωστής ως συμφωνίας σύνδεσης, εξαιτίας των γεγονότων στη Γάζα.
Διπλωμάτες, που επικαλείται το Reuters, ανέφεραν ότι 17 από τα 27 μέλη της Ε.Ε. υποστήριξαν την επανεξέταση, η οποία θα επικεντρωθεί στο κατά πόσον το Ισραήλ συμμορφώνεται με τη ρήτρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη συμφωνία.
Την πρόταση για επανεξέταση της σύνδεσης με το Ισραήλ υπέβαλε ο Ολλανδός υπουργός Εξωτερικών, Κάσπαρ Βέλντκαμπ.
«Η κατάσταση στη Γάζα είναι καταστροφική. Η βοήθεια που επέτρεψε το Ισραήλ να εισέλθει στον θύλακο είναι φυσικά ευπρόσδεκτη, αλλά είναι σταγόνα στον ωκεανό. Η βοήθεια πρέπει να ρέει άμεσα, χωρίς εμπόδια και σε κλίμακα, γιατί αυτό είναι που χρειάζεται η περιοχή», υπογράμμισε η Κάλας, μιλώντας στους δημοσιογράφους σχετικά με την απόφαση.
Τι αναφέρει η πρόταση
Με βάση το σύμφωνο Ε.Ε – Ισραήλ, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 2000, οι δύο πλευρές αποδέχονται πως οι σχέσεις τους «θα βασίζονται στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών, οι οποίες καθοδηγούν την εσωτερική και διεθνή πολιτική τους».
Στην επιστολή που προτείνει την επανεξέταση, ο Ολλανδός υπουργός, Βέλντκαμπ εξέφρασε ανησυχίες για την ισραηλινή πολιτική που «επιδεινώνει μια ήδη άσχημη ανθρωπιστική κατάσταση».
Αναφέρεται επίσης σε «δηλώσεις μελών του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου σχετικά με μόνιμη παρουσία που παραπέμπει σε επανακατάληψη (τμημάτων) της Λωρίδας της Γάζας, της Συρίας και του Λιβάνου» και «περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης στη Δυτική Οχθη».
Ποιοι αντέδρασαν
Την Τρίτη, ο Ολλανδός υπουργός χαρακτήρισε την αναθεώρηση «πολύ σημαντικό και ισχυρό μήνυμα», απηχώντας τις απόψεις αξιωματούχων από τη Γαλλία και την Ιρλανδία.
Ωστόσο, άλλες χώρες δεν υποστήριξαν την αναθεώρηση. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τσεχίας Γιαν Λιπάβσκι ανέφερε πως η Ε.Ε. θα μπορούσε να οργανώσει συνάντηση με το Ισραήλ στο πλαίσιο της συμφωνίας σύνδεσης για να εκφράσει τις ανησυχίες του.
Η Κάλας εξήγησε παράλληλα ότι η Ε.Ε. έχει προετοιμάσει κυρώσεις σε βάρος των βίαιων Ισραηλινών εποίκων, αλλά μέχρι στιγμής, το σχέδιο έχει μπλοκαριστεί από ένα κράτος μέλος. Διπλωμάτες που επικαλείται το Reuters, ανέφεραν πως η χώρα που εμποδίζει την επιβολή των κυρώσεων είναι η Ουγγαρία.
Τι απάντησε το Ισραήλ
Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι οι επιχειρήσεις τους στη Γάζα είναι απαραίτητες για να εξαλείψουν τη Χαμάς, την παλαιστινιακή οργάνωση που ευθύνεται για τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ.
Το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών απέρριψε την κριτική της Κάλας.
«Απορρίπτουμε πλήρως την κατεύθυνση που ακολουθεί η δήλωση, η οποία αντανακλά πλήρη παρανόηση της σύνθετης πραγματικότητας που αντιμετωπίζει το Ισραήλ», ανέφερε το υπουργείο σε ανάρτηση στο Χ αργά το βράδυ της Τρίτης.
«Η παράβλεψη αυτών των πραγματικοτήτων και η κριτική στο Ισραήλ μόνο σκληραίνει τη θέση της Χαμάς και την ενθαρρύνει να επιμείνει στα όπλα της», ανέφερε το υπουργείο, ευχαριστώντας τις χώρες που, όπως είπε, υποστήριξαν το Ισραήλ στη συζήτηση.
Γιατί τώρα
Η ένταση της πίεσης προς το Ισραήλ έρχεται σε μία εξαιρετικά κρίσιμη στιγμή για τους αμάχους, καθώς οι ελλείψεις σε βασικά είδη και η ανθρωπιστική κρίση επιδεινώνονται καθημερινά. Ο επικεφαλής της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ Τομ Φλέτσερ σε δηλώσεις του χθες, Τρίτη, προειδοποίησε ότι χιλιάδες μωρά θα πεθάνουν στη Γάζα αν το Ισραήλ δεν επιτρέψει αμέσως να εισέλθει βοήθεια.
«Υπάρχουν 14.000 μωρά που θα πεθάνουν μέσα στις επόμενες 48 ώρες αν δεν μπορέσουμε να τους προσφέρουμε βοήθεια», τόνισε ο Φλέτσερ.
Την περασμένη εβδομάδα, το υπουργείο Υγείας της Χαμάς ανέφερε ότι 57 παιδιά πέθαναν εξαιτίας του υποσιτισμού τις τελευταίες 11 εβδομάδες.
Το Ισραήλ συμφώνησε την Κυριακή να επιτρέψει την είσοδο «βασικής ποσότητας τροφίμων» στη Γάζα, όπου παγκόσμιοι εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει για επικείμενο λιμό.
Παράλληλα όμως, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός διαμήνυσε προχθές, Δευτέρα, πως η χώρα του «θα πάρει τον έλεγχο όλου του θυλάκου», ενώ ο ισραηλινός στρατός τις προηγούμενες ημέρες ενέτεινε τις επιχειρήσεις του, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς, μεταξύ των οποίων πολλοί άμαχοι, καθημερινά.
Σύμφωνα με αναλύσεις σε ευρωπαϊκά Μέσα, «θρυαλλίδα» για τη μετατόπιση της θέσης των Ευρωπαίων στο ζήτημα αποτέλεσε το ισραηλινό πλήγμα στη Γάζα με θύματα 14 διασώστες που αποκαλύφθηκε τον περασμένο Μάρτιο.
Οι αντιδράσεις αυξάνονται και στο εσωτερικό του Ισραήλ. Ο τέως Ισραηλινός πρωθυπουργός, Εχούντ Ολμέρτ δήλωσε σήμερα Τετάρτη, σε συνέντευξή του στο BBC, πως «οι ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα πλησιάζουν πολύ σε έγκλημα πολέμου».
Η πίεση στο Ισραήλ ενδέχεται να συνδυαστεί και με προσπάθειες επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων που «πάγωσαν» μετά την αποχώρηση των περισσότερων μελών της ισραηλινής αποστολής από την Ντόχα του Κατάρ, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Σύμφωνα με πηγή που επικαλείται το αμερικανικό δίκτυο, CNN, oι ΗΠΑ διαπραγματεύονται εκεχειρία στη Γάζα με τη Χαμάς μέσω Αμερικανού διαμεσολαβητή επίσης στην Ντόχα.
Τι σηματοδοτεί
Η επανεξέταση των σχέσεων με το Ισραήλ σηματοδοτεί αλλαγή στάσης της Ε.Ε. και άλλων συμμάχων της χώρας, εξαιτίας της καταστροφικής ανθρωπιστικής κατάστασης και της κλιμάκωσης των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων στον θύλακο.
Εκτός από την Ε.Ε. και η Βρετανία ενέτεινε την πίεση προς την κυβέρνηση Νετανιάχου, γνωστοποιώντας πως αναστέλλει τις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ σχετικά με τη σύναψη συμφωνίας για ελεύθερο εμπόριο.
Προχθές, Δευτέρα, η Βρετανία, η Γαλλία και ο Καναδάς προειδοποίησαν πως επίσης δεν θα μείνουν με «σταυρωμένα τα χέρια» μπροστά στις «σκανδαλώδεις» ενέργειες του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα της Γάζας.
Η κλιμάκωση των επιχειρήσεων είναι «ηθικά αδικαιολόγητη, εντελώς δυσανάλογη και αντιπαραγωγική», σχολίασε ο επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας Ντέιβιντ Λάμι.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επικρίνει δημοσίως τις νέες ισραηλινές επιθέσεις. Ωστόσο, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ παρακάμπτει όλο και περισσότερο τον Νετανιάχου: συνήψε ξεχωριστή συμφωνία με τη Χαμάς για την απελευθέρωση του τελευταίου εν ζωή Αμερικανού ομήρου και απέφυγε το Ισραήλ κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στη Μέση Ανατολή, όπως επισημαίνουν αμερικανικά Μέσα.
Μένει να φανεί πόσο μακριά είναι διατεθειμένοι να φτάσουν οι Ευρωπαίοι και ποια επιρροή μπορούν να ασκήσουν στην ισραηλινή κυβέρνηση.
Με πληροφορίες από Reuters, CNN, BBC
