Η Ρωσία και η Ουκρανία ετοιμάζονται για τις πρώτες απευθείας συνομιλίες υψηλού επιπέδου από την έναρξη του πολέμου το 2022, με την Ουάσιγκτον να συμμετέχει επισήμως μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και των ειδικών απεσταλμένων Στιβ Γουίτκοφ και Κιθ Κέλογκ.
Η ρωσική πρόταση για τις συνομιλίες –που παρουσιάστηκε από τον ίδιο τον Βλαντίμιρ Πούτιν– ήρθε ως απάντηση στη συνεχή πίεση των ΗΠΑ και της Ε.Ε. για μια 30ημερη κατάπαυση του πυρός, με στόχο τη μετάβαση σε μια διαρκή ειρηνευτική διαδικασία.
Ωστόσο, η συμμετοχή του ίδιου του Πούτιν παραμένει αβέβαιη. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει ήδη δηλώσει ότι θα μεταβεί στην Τουρκία και είναι έτοιμος να συναντήσει προσωπικά τον Πούτιν, θέτοντας το Κρεμλίνο ενώπιον δύσκολων διλημμάτων.
Αξιωματούχοι της Ε.Ε. και αναλυτές εκτιμούν ότι η κίνηση της Μόσχας ενδέχεται να αποτελεί τακτική καθυστέρησης. «Η Ρωσία παίζει παιχνίδια, προσπαθεί να κερδίσει χρόνο», δήλωσε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας.
Ευρώπη και ΗΠΑ είχαν εμφανίσει ενιαίο μέτωπο για άμεση εκεχειρία, αλλά η ανακοίνωση των συνομιλιών στην Τουρκία οδήγησε σε προσωρινή αναστολή νέων κυρώσεων, όπως παραδέχθηκε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς.
Η πρόταση Πούτιν να ξεκινήσουν οι συνομιλίες φαίνεται να έχει διττό στόχο: να παγώσει τη δυτική πίεση και να παρατείνει τη σύγκρουση χωρίς άμεσες παραχωρήσεις.
Ομως, η κίνηση Ζελένσκι να αποδεχθεί αμέσως την πρόταση και να καλέσει τον Πούτιν σε προσωπική συνάντηση, ανέβασε απότομα το διακύβευμα.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Πούτιν δεν μπορεί εύκολα να εμφανιστεί στο ίδιο τραπέζι με τον Ζελένσκι, καθώς αυτό θα του προσέδιδε τη διεθνή νομιμοποίηση που η Μόσχα επιχειρεί να του αρνηθεί από το 2019.
«Δεν υπάρχει περίπτωση να εμφανιστεί», λέει ο Βρετανός πρώην στρατιωτικός ακόλουθος στη Μόσχα Τζον Φόρμαν. Η πολιτική αναλύτρια Τζένι Μάδερς συμπλήρωσε: «Ο Πούτιν θα βρει κάποια πρόφαση ή θα στείλει αντιπροσωπεία για να σώσει τα προσχήματα».
Ο Ρώσος αναλυτής Βλαντιμίρ Παστούκοφ εκτιμά ότι ο Πούτιν θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει τον Τραμπ ως διπλωματικό άλλοθι: να φανεί ότι συνομιλεί με τον πρόεδρο των ΗΠΑ και όχι με τον Ουκρανό πρόεδρο.
Το παρελθόν βαραίνει τις συνομιλίες
Η τελευταία και μοναδική προσωπική συνάντηση Πούτιν–Ζελένσκι είχε γίνει στο Παρίσι το 2019 στο πλαίσιο του σχήματος της Νορμανδίας. Οι τότε προσπάθειες για εφαρμογή της συμφωνίας του Μινσκ ναυάγησαν, και το Κρεμλίνο συνεχίζει να επικαλείται αυτή την αποτυχία ως επιχείρημα για την «αναξιοπιστία» της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με πρώην αξιωματούχο του Κρεμλίνου, η ρωσική αντιπροσωπεία θα αποτελείται από τον ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ και τον σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ουσάκοφ.
Ο Ουσάκοφ, μάλιστα, υποστήριξε ότι οι συνομιλίες πρέπει να βασιστούν στο σχέδιο του 2022, το οποίο περιελάμβανε την de facto στρατιωτική υποταγή της Ουκρανίας.
Η Μόσχα δεν αποκλείει παγίωση των σημερινών γραμμών του μετώπου ως «νέα πραγματικότητα», αν μπορεί να εξασφαλίσει μερική άρση των κυρώσεων και επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι ο τελικός στόχος της Ρωσίας –η αποδόμηση της ουκρανικής κρατικής υπόστασης– παραμένει αμετάβλητος. «Ο στόχος δεν αλλάζει, αλλά η τακτική μπορεί να αλλάξει», σημειώνει η Τατιάνα Στανόβαγια από το Carnegie Eurasia.
Τι θα κάνει ο Πούτιν
Με δύο ημέρες να απομένουν πριν από τις ειρηνευτικές συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη που πρότεινε η Μόσχα, το Κρεμλίνο εξακολουθεί να μην επιβεβαιώνει αν ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα συμμετάσχει.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα είναι παρών και θα συναντήσει προσωπικά τον Πούτιν, αν αυτός εμφανιστεί, αφήνοντας την πίεση στη ρωσική πλευρά.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι πιστεύει πως «και οι δύο ηγέτες» θα συμμετάσχουν, φέρνοντας τον Πούτιν μπροστά σε ένα διπλωματικό δίλημμα: πώς να αποφύγει την παρουσία χωρίς να έρθει σε ρήξη με τον Τραμπ.
Ουκρανοί βουλευτές θεωρούν ότι η πρόταση της Ρωσίας για συνομιλίες στην Τουρκία είναι διπλωματικός ελιγμός για να φανεί ότι η Ουκρανία είναι απρόθυμη να διαπραγματευτεί. «Είναι απόπειρα να βλάψουν τη διεθνή μας εικόνα και να επαναφέρουν τους απαράδεκτους όρους των “συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης” του 2022», δήλωσε η βουλευτής Χαλίνια Γιαντσένκο.
Η Μόσχα απαιτεί μεταξύ άλλων:
- Αναγνώριση της προσάρτησης των περιοχών Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνας
- Απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από τις περιοχές αυτές
- Παραίτηση της Ουκρανίας από κάθε σχέδιο ένταξης στο ΝΑΤΟ
- Περιορισμό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων σε 50.000 άνδρες
- Απαγόρευση ανάπτυξης ή απόκτησης πυραύλων με εμβέλεια άνω των 250 χλμ.
Η Ουκρανία ξεκαθάρισε ότι ο Ζελένσκι θα μιλήσει μόνο με τον Πούτιν, εάν αυτός προσέλθει. «Μόνο ο Πούτιν μπορεί να αποφασίσει αν θα συνεχιστεί ή θα σταματήσει ο πόλεμος», δήλωσε ο σύμβουλος του προέδρου, Μιχαΐλο Ποντολιάκ.
Η Ρωσία επικαλείται παλαιότερο διάταγμα του Ζελένσκι, που δήλωνε «αδυναμία διαπραγμάτευσης με τον Πούτιν» λόγω της προσάρτησης ουκρανικών εδαφών, ως λόγο αποχής. Ομως, πηγή από την ουκρανική προεδρία ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για εσωτερικό μήνυμα και μόνο ο Ζελένσκι αποφασίζει αν θα αρθεί ο αποκλεισμός συνομιλιών.
Στην πράξη, «η Μόσχα δεν έχει καμία πρόθεση να σταματήσει τον πόλεμο», σύμφωνα με τον βουλευτή της ουκρανικής αντιπολίτευσης, Βολοντίμιρ Αρίεφ:
«Ο Πούτιν προετοιμάζει νέες επιχειρήσεις για το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Δεν έχει καμία πρόθεση να αλλάξει γραμμή».
Ενδείξεις αυτής της στρατηγικής είναι η συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα με τη Σούμι, οι ενισχύσεις στο μέτωπο του Τσάσιβ Γιαρ από τη μονάδα της FSB, και η συνέχιση μαζικών πυραυλικών και μη επανδρωμένων επιθέσεων σε αμάχους.
Το Σαββατοκύριακο, η πρεσβεία των ΗΠΑ προειδοποίησε για πιθανή μεγάλη επίθεση, καθώς υπάρχουν πληροφορίες για προετοιμασία εκτόξευσης πυραύλου Oreshnik μεσαίας εμβέλειας, ικανού να φέρει πυρηνικό φορτίο.
Με πληροφορίες από Reuters, NYT, BBC, Washington Post, Kyiv Independent
