«Μπορεί να ακούγεται περίεργο από ευρωπαϊκή σκοπιά, αλλά έχουμε να κάνουμε με λογικούς ανθρώπους και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης». Μιλώντας στην «Κ», ο Ανώτερος Ερευνητής στο National Security College του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας Φρεντερίκ Γκραρ προσδιορίζει εμμέσως τα όρια της σύρραξης Ινδίας – Πακιστάν. Περιγράφει το υπόβαθρο της γεωπολιτικής τους σύγκρουσης και εξηγεί ποια είναι η διαφορά από τις προηγούμενες κρίσεις στο Κασμίρ. Σημειωτέον, η συζήτηση προηγήθηκε της συμφωνίας για εκεχειρία η οποία ανακοινώθηκε το Σαββατοκύριακο και θεωρείται ακόμη εύθραυστη, εν μέσω πυρετωδών συνομιλιών ανάμεσα σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους των δύο χωρών.
– Ποιο είναι το υπόβαθρο της σύρραξης στο Κασμίρ;
– Ολα ξεκίνησαν με τη διαίρεση του 1947. Το Κασμίρ ήθελε να παραμείνει ανεξάρτητο. Το Πακιστάν, με βάση τη διαπραγμάτευση, ήθελε να είναι πακιστανικό επειδή η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν μουσουλμάνοι. Η Ινδία ήθελε να παραμείνει ινδικό, επειδή ο ηγεμόνας, ο μαχαραγιάς της εποχής, ήταν ινδουιστής. Τελικά, η Ινδία το κράτησε και ξεκίνησε ο πρώτος πόλεμος για το Κασμίρ, ο οποίος από την αρχή ήταν ένας ασύμμετρος πόλεμος, με αντάρτες που είχαν μεταφερθεί από τις περιοχές των Παστούν στο Πακιστάν.
Ακολούθησαν ο δεύτερος πόλεμος το 1965 και ο τρίτος το 1999. Βρισκόμαστε πλέον στο τέταρτο επεισόδιο. Το θέμα τώρα είναι λιγότερο η παράμετρος της εδαφικής διεκδίκησης και περισσότερο το γεγονός ότι το Πακιστάν, σύμφωνα με την Ινδία, έχει επιτεθεί διεξάγοντας τρομοκρατικές επιχειρήσεις σε ινδικό έδαφος. Και υπήρξαν αντίποινα. Το βέβαιο είναι ότι η Ινδία πιάστηκε απροετοίμαστη, αιφνιδιάστηκε από την τρομοκρατική επίθεση της 22ας Απριλίου, η οποία απέδειξε ότι το Πακιστάν μπορεί με κάποιον τρόπο να συνεχίσει να παρενοχλεί τον γείτονά του. Ετσι υπάρχει τόσο μια διάσταση ασφαλείας όσο και μια πολιτική διάσταση.
– Πόσο ανησυχητικά είναι τα γεγονότα που εκτυλίσσονται αυτήν τη στιγμή; Υπάρχουν διαφορές σε σύγκριση με προηγούμενες κρίσεις στην περιοχή;
– Ναι και όχι. Δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε βομβαρδισμούς κατά μήκος των συνόρων. Ομως, παρότι οι δύο χώρες μέχρι στιγμής είναι αρκετά προσεκτικές στις επιχειρήσεις τους, έχουμε μια ποιοτική αναβάθμιση της έντασης σε σύγκριση με το παρελθόν, υπό την έννοια ότι η Ινδία επέλεξε να χτυπήσει το Παντζάμπ, την περιοχή στην οποία δραστηριοποιείται ελεύθερα η οργάνωση την οποία υποπτεύεται ότι βρίσκεται πίσω από τις επιθέσεις.
Αλλά το Παντζάμπ έχει συγχρόνως ισχυρό συμβολισμό, καθώς αποτελεί το προπύργιο του πακιστανικού στρατού. Επομένως, η Ινδία στέλνει ένα μήνυμα στο Πακιστάν ότι μπορεί να το χτυπήσει όπου θέλει. Αυτό είναι ένα βήμα παραπάνω σε σύγκριση με το παρελθόν.
Βρισκόμαστε στη φάση της προπαγάνδας, της μάχης των αφηγημάτων, επομένως δεν είμαστε σε θέση να κρίνουμε τι είναι πραγματικά αλήθεια σε σχέση με τις προθέσεις των δύο πλευρών· ωστόσο, δεν οδεύουμε προς πυρηνική σύγκρουση.
– Ποια είναι, λοιπόν, τα σενάρια για την εξέλιξη της σύγκρουσης;
– Βρισκόμαστε τώρα στη φάση της προπαγάνδας, της μάχης των αφηγημάτων. Επομένως, δεν είμαστε σε θέση να κρίνουμε τι είναι πραγματικά αλήθεια σε σχέση με τις προθέσεις των δύο πλευρών. Μιλάμε σε κάθε περίπτωση για δύο πυρηνικές δυνάμεις. Ωστόσο, μπορεί να ακούγεται περίεργο από ευρωπαϊκής σκοπιάς, αλλά έχουμε να κάνουμε με λογικούς ανθρώπους και στις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Δεν οδεύουμε προς πυρηνική σύγκρουση.
Και οι δύο χώρες έχουν επιδείξει κάποια αυτοσυγκράτηση και κανένας από τους δύο ηγέτες δεν είναι αναγκασμένος να εμφανιστεί πολιτικά ηττημένος. Επομένως, αυτοί οι παράγοντες ορίζουν και το πεδίο μέσα στο οποίο θα κινηθεί η σύγκρουση. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι πόσο μακριά θα πάει η ανταλλαγή των αντιποίνων μέσα σε αυτό το πλαίσιο της σύγκρουσης.
Εχει αξία να παρατηρήσουμε ότι –για παράδειγμα– τις αμέσως προηγούμενες ώρες το Πακιστάν εκτόξευσε πυραύλους από πακιστανικό έδαφος και όχι από αεροπλάνα που πέταξαν πάνω από την Ινδία. Η Ινδία απάντησε με drones. Αρα, οι δύο πλευρές είναι σχετικά προσεκτικές.
–Πώς ακριβώς διαμορφώνεται η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των δύο χωρών;
–Συνολικά, η Ινδία έχει υπεροχή. Σε συγκεκριμένα σημεία-στόχους, όμως, το Πακιστάν μπορεί να έχει το πλεονέκτημα. Οι Ινδοί γνωρίζουν ότι για να επιτύχουν κάποιο αποτέλεσμα, μπορεί να χρειαστεί να δεχθούν πλήγματα, όπως έχει ήδη συμβεί. Αν ωστόσο, η σύγκρουση συνεχιστεί για ένα διάστημα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ινδία θα έχει συντριπτική υπεροχή.
– Eχετε κάποια παρατήρηση σε σχέση με τη στάση των ΗΠΑ σε αυτήν την κρίση;
– Αν και ο Ρούμπιο ήταν ενεργός ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα, αυτήν τη φορά οι ΗΠΑ κρατούν σαφώς αποστάσεις. Είναι αυτό καλό ή κακό; Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι ΗΠΑ θα παρέμβουν για να σταματήσουν πρακτικά τη σύγκρουση. Αρα, θα αναγκαστούν όλοι να είναι ακόμη πιο προσεκτικοί; Είναι πιθανό. Δεν θα έβγαζα οριστικά συμπεράσματα. Το βέβαιο είναι ότι η Ουάσιγκτον εμφανίζεται σαφώς πιο αποστασιοποιημένη από ό,τι στο παρελθόν.
– Δηλαδή, εκτιμάτε πως το πιθανότερο είναι ότι δεν έχουμε μπροστά μας ένα μέτωπο το οποίο θα εξελιχθεί σε μία ακόμη παρατεταμένη στρατιωτική σύγκρουση, που θα έρθει να προστεθεί στις υπόλοιπες διεθνείς εστίες έντασης. Σωστά;
– Μέχρι στιγμής, έτσι φαίνεται. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πρόθεση από καμία πλευρά να κατακτήσει εδάφη. Στόχος του Πακιστάν είναι να κρατάει μια ανοιχτή πληγή για την Ινδία, να της θυμίζει ότι είναι ακόμη εκεί και ενεργό. Η Ινδία προσπαθεί να πείσει το Πακιστάν ότι αυτές οι απόπειρες είναι μάταιες. Επομένως, πρόκειται μεν για μια γεωπολιτική σύγκρουση που διαρκεί από το 1947, αλλά δεν έχουμε μπροστά μας ένα σενάριο παρατεταμένης στρατιωτικής εμπλοκής.
