Οπαδός της ομάδας μπέιζμπολ White Sox στο Σικάγο, απόφοιτος του Καθολικού Πανεπιστημίου Βιλανόβα στην Πενσιλβάνια, ο 69χρονος Ρόμπερτ (Μπομπ) Φράνσις Πρέβοστ, ο από την Πέμπτη Λέων Ι∆΄, είναι ο πρώτος Αμερικανός Πάπας στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Αν και ανήκε στα φαβορί για τη διαδοχή του Φραγκίσκου, η καταγωγή του εθεωρείτο από αναλυτές το μεγαλύτερο μειονέκτημά του. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί έσπευσαν να διευκρινίσουν ότι απέκτησε περουβιανή υπηκοότητα μετά την παραμονή του στην τρίτη μεγαλύτερη χώρα της Νότιας Αμερικής επί δύο και πλέον δεκαετίες.
Ομοιότητες και διαφορές
Γεφυροποιός μεταξύ προοδευτικών και συντηρητικών, ο νέος Ποντίφικας αναμένεται να συνεχίσει στα χνάρια του Φραγκίσκου, ιδίως σε κοινωνικά ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ανέχεια και ο πόλεμος, χωρίς όμως να διεκδικεί τις επικοινωνιακές αρετές του.
Παράλληλα, κάποιες παλιότερες επικριτικές δηλώσεις του για τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ απογοήτευσαν όσους πιστούς είχαν ενθουσιαστεί από την εμβληματική αποστροφή του προκατόχου του «ποιος είμαι εγώ να τους κρίνω;».
Σε ομιλία του προς τους επισκόπους το 2012, είχε επιτεθεί στα δυτικά ΜΜΕ και στην ποπ κουλτούρα επειδή δείχνουν συμπάθεια «για πεποιθήσεις και πρακτικές που αντίκεινται στο Ευαγγέλιο». Οταν κλήθηκε να δώσει διευκρινίσεις, εξήγησε ότι εννοεί «τον ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής» και τις «εναλλακτικές οικογένειες που αποτελούνται από ομόφυλα ζευγάρια και τα υιοθετημένα παιδιά τους». Στο σχετικό βίντεο που συνόδευε τις επίμαχες δηλώσεις του, παρεμβάλλονταν σκηνές από τη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά «Modern Family».
Δεν είναι, ωστόσο, βέβαιο ότι οι θέσεις του έχουν μείνει απαράλλακτες από το 2012, όταν επικεφαλής της Εκκλησίας ήταν ο συντηρητικός Βενέδικτος ΙΣΤ΄. Οσοι τον ξέρουν καλά λένε ότι «έχει εξελιχθεί έκτοτε». Προοδευτικές είναι επίσης οι απόψεις του για τις γυναίκες, το περιβάλλον, ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός του επιμένει ότι πρόκειται για έναν δεύτερο Φραγκίσκο.
Δεν θα τοποθετείται ούτε πολύ αριστερά ούτε πολύ δεξιά, αλλά «ακριβώς στο κέντρο». Πολύγλωσσος (μιλάει αγγλικά, ισπανικά, ιταλικά και γερμανικά), με κρεολικές ρίζες από τη Νέα Ορλεάνη, το παρελθόν του είναι ενδεικτικό του πολυεθνικού χωνευτηριού που αποτελούν οι ΗΠΑ.
Η τεχνητή νοημοσύνη φόρεσε στον νέο Πάπα καπέλο στο οποίο αναγράφεται «Make Vatican Great Again» (Κάνε το Βατικανό ξανά μεγάλο) «μετατρέποντάς» τον σε οπαδό του Τραμπ. Αν όμως ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι ο επόμενος επικεφαλής του Βατικανού θα είναι δικός του άνθρωπος (αφού δεν μπορεί να γίνει ο ίδιος, όπως είχε διαμηνύσει με το διαβόητο πλέον meme που εμφάνιζε τον Αμερικανό πρόεδρο Πάπα), θα διαψευστεί γρήγορα.
Είναι σαφές ότι τον Λέοντα ΙΔ΄ ενώνει με τον προκάτοχό του Φραγκίσκο η απέχθεια προς την ξενοφοβική μεταναστευτική πολιτική του Αμερικανού προέδρου. Το τελευταίο retweet από τον λογαριασμό τού κατά κόσμον Πρέβοστ χρονολογείται από τις 15 Απριλίου και σχολιάζει τη συνάντηση Τραμπ με τον πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ για τη μεταφορά μεταναστών στην κεντροαμερικανική χώρα. «Δεν βλέπετε την οδύνη; Δεν έχετε βάρος στη συνείδησή σας;» είναι το σχόλιο που το συνοδεύει.
Παράλληλα, έχει φροντίσει με αναρτήσεις του στα σόσιαλ μίντια να διαφοροποιηθεί από τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, τον τελευταίο ηγέτη που επισκέφθηκε τον Φραγκίσκο πριν πεθάνει.
Οπως τονίζουν σε σχετική ανάλυσή τους οι New York Times, στην Ουάσιγκτον έχει εγκατασταθεί μια ακροδεξιά καθολική ελίτ: το ένα τρίτο της κυβέρνησης Τραμπ είναι καθολικοί, όπως και τα δύο τρίτα των μελών του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη συρρίκνωση του ποιμνίου που συμμετέχει ενεργά στην Καθολική Εκκλησία, τόσο εξαιτίας των συντηρητικών απόψεών της σε κοινωνικά ζητήματα όσο και των σεξουαλικών σκανδάλων εις βάρος ανηλίκων με θύτες ιερείς, αλλά και και της απροθυμίας της για κάθαρση. Μπορεί μεν ο Λέων ΙΔ΄ να μην εκπροσωπεί αυτήν την πτέρυγα της Εκκλησίας, θεωρείται όμως συμβιβαστική λύση, που δεν θα προχωρήσει σε γενναίες μεταρρυθμίσεις.
Ισορροπιστής
Ο καθηγητής Ιστορίας των Εκκλησιών στο Πανεπιστήμιο του Μίνστερ Χούμπερτ Βολφ προβλέπει ότι δεν θα πρέπει να περιμένουμε δραστικές αλλαγές σε ζητήματα όπως η χειροτονία γυναικών ή η αγαμία των κληρικών: «Είναι άνθρωπος του Κέντρου, επιδέξιος διπλωμάτης, πραγματιστής, χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις». Ακόμη και το γεγονός ότι φόρεσε κόκκινη κάπα και δεν αρκέστηκε στη λιτή λευκή περιβολή με την οποία έκανε την παρθενική του εμφάνιση ο Φραγκίσκος δείχνει –κατά τους ειδικούς– ότι μπορεί να θέλει να παρουσιαστεί ως συνεχιστής του, όχι όμως και ως κλώνος του.
Για μια Εκκλησία ανοιχτή
Σταύρος Ζουμπουλάκης
Ο μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος αγαπήθηκε από όλο τον κόσμο, αλλά στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας συνάντησε αντιδράσεις, ενίοτε σφοδρές. Οσοι πιστεύουμε στη μεγάλη πνευματική αξία του έργου του ανησυχούσαμε αν αυτό θα συνεχιζόταν, μετά τον θάνατό του, ή θα διακοπτόταν από τον διάδοχό του, εν ονόματι τάχα της ενότητας της Εκκλησίας. Η εκλογή του Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ ως διαδόχου του καθησύχασε τους φόβους μας.
Σήμερα είμαστε ανακουφισμένοι. Οι καρδινάλιοι αποφάσισαν υπέρ της συνέχισης! Υπέρ μιας Εκκλησίας ανοιχτής και ιεραποστολικής. Το Αγιο Πνεύμα έκανε καλή δουλειά.
Ο νέος Πάπας διακόνησε πολλά χρόνια στο Περού και γνωρίζει από πρώτο χέρι τι σημαίνει φτώχεια και κοινωνική αδικία. Εμαθε εκεί να ακούει τον στεναγμό των πενήτων. Είναι πρώτα από όλα ποιμένας. Ξέρει από διοίκηση μα δεν είναι γραφειοκράτης, ούτε διπλωμάτης. Διάλεξε το όνομα Λέων, για να υποδηλώσει ότι θέλει να εγγραφεί στη συνέχεια του Λέοντος ΙΓ΄, του εισηγητή της νεότερης κοινωνικής διδασκαλίας της Καθολικής Εκκλησίας, με την ιστορικής σημασίας εγκύκλιο Rerum Novarum (1891).
Η αληθινά μεγάλη επανάσταση του Φραγκίσκου ήταν η συνοδικότητα στη ζωή και στη λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας. Ο νέος Πάπας εμφορείται από το ίδιο πνεύμα και πιστεύουμε πως θα τη συνεχίσει. Είναι ειρηνικός αλλά με μεγάλο εσωτερικό σθένος, όπως φάνηκε από την καθοριστική συμβολή του στη διάλυση του πανίσχυρου υπερσυντηρητικού κινήματος Sodalicio στο Περού, που βαρυνόταν και με πλήθος σεξουαλικών κακοποιήσεων.
Το γεγονός ότι είναι Αμερικανός, ο πρώτος Αμερικανός Πάπας στην Ιστορία, ίσως να έχει και αυτό τη σημασία του, και η εκλογή του να συμβάλει στην ειρήνευση της Εκκλησίας της Αμερικής, που σήμερα είναι ακραία διχασμένη, με τους μισούς κληρικούς και πιστούς της τραμπιστές. Γενικώς, Αμερικανός και Περουβιανός είναι καλός συνδυασμός.
Σε μια συνέντευξή του ο σημερινός Πάπας είχε πει, μεταξύ άλλων, και τα εξής: «Ανησυχούμε συχνά για τη δογματική διδασκαλία, μα κινδυνεύουμε να λησμονήσουμε ότι πρώτη υποχρέωσή μας είναι να μεταδώσουμε την ομορφιά και τη χαρά που έχει το να γνωρίζεις τον Χριστό». Σε τούτα τα λόγια του ίσως βρίσκεται ο κυριότερος λόγος που ελπίζω ότι και με τον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ η Εκκλησία του Χριστού θα συνεχίσει να πορεύεται στο στενό μονοπάτι προς την κοινή πατρίδα.
Επιλογή συνέχειας
Θεόδωρος Κοντίδης
Ο νέος Πάπας Λέων ΙΔ΄ διαδέχεται τον Πάπα Φραγκίσκο. Η επιλογή του ονόματος παραπέμπει στον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄, ο οποίος συνέδεσε στον λόγο της Εκκλησίας, οριστικά πλέον, την εργασία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη χριστιανική ηθική.
Η επιλογή του νέου Πάπα προερχομένου από τις ΗΠΑ, αλλά και από το Περού, όπου υπηρέτησε επί σειράν ετών ως ιεραπόστολος και επίσκοπος, είναι επιλογή συνέχειας και επιβεβαίωσης της γραμμής και των προτεραιοτήτων του Πάπα Φραγκίσκου.
Ηταν ασφαλώς αναμενόμενο το κονκλάβιο να δώσει συνέχεια στο έργο και στον τρόπο του Πάπα Φραγκίσκου, δεδομένης της παγκόσμιας απήχησής τους. Παράλληλα, ο νέος Πάπας είναι άνθρωπος συμφιλιωτικός. Θα πρέπει να αναλάβει έργο συμφιλιωτικό με όσους ήταν δυσαρεστημένοι με τον Πάπα Φραγκίσκο, και αυτοί ήταν κυρίως στις ΗΠΑ.
Δεν είναι τυχαίο ότι είναι Αμερικανός που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Σικάγο. Επίσης, ο νέος Πάπας είναι μοναχός στο Τάγμα των Αυγουστινιανών μοναχών, δηλαδή σε έναν διεθνή οργανισμό, όπου εξελέγη γενικός ηγούμενος για δύο εξαετείς θητείες. Εχει λοιπόν διεθνή εμπειρία ιεραποστολής και διοίκησης, γεγονός σημαντικό για τα νέα του καθήκοντα.
Μετά τις θεολογικές σπουδές του στη Ρώμη εξειδικεύτηκε στο εκκλησιαστικό δίκαιο, προσόν και αυτό πολύτιμο για διοικητικές θέσεις εντός της Εκκλησίας.
Ασφαλώς, όμως, αν ο Πάπας Φραγκίσκος τον ξεχώρισε και τον προώθησε σε σημαντικές θέσεις είναι γιατί διέκρινε έναν ποιμένα που ήταν κοντά στο ποίμνιό του και κοντά στους ανθρώπους γενικά, έτοιμο να αναζητήσει τη συνάντηση και να πλησιάσει τους απομακρυσμένους.
Γι’ αυτό και ο Πάπας Φραγκίσκος τον διάλεξε ως επίσκοπο, αρχικά στο Περού όπου εργαζόταν και πρόσφατα τον διόρισε στη Ρώμη, υπεύθυνο της γραμματείας η οποία επιλέγει και προτείνει τους επισκόπους ανά τον κόσμο, δηλαδή της σπουδαιότερης και πιο κρίσιμης ίσως υπηρεσίας του Βατικανού.
Ολα δείχνουν ότι το κονκλάβιο αναζήτησε και επέλεξε ένα συνεχιστή του Πάπα Φραγκίσκου, ικανό συγχρόνως να κρατάει την ενότητα, έναν άνθρωπο συμβιβασμών, με διεθνή εμπειρία.
*Ο κ. Θεόδωρος Κοντίδης είναι Αρχιεπίσκοπος Καθολικών Αθηνών.
