«Ηταν μια υπέροχη ημέρα, δεν έζησα ποτέ τίποτε παρόμοιο». Ο Αλμπερτ Τζάρετ, μηχανικός στα Spitfire της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας, γιόρτασε στο Μπέρμιγχαμ μαζί με πολλούς άλλους τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη πριν από 80 χρόνια. Δεν ήταν μόνος. Χιλιάδες άνθρωποι στη Βρετανία και σε άλλες χώρες της Ευρώπης γιόρτασαν την είδηση. Ηταν τέτοια η κοσμοσυρροή στο Λονδίνο που ο Τσώρτσιλ ζήτησε διαβεβαιώσεις ότι θα υπάρχει αρκετή μπίρα για όλους. Στο Παρίσι οι δρόμοι έγιναν αδιάβατοι από τους Γάλλους που ξεχύθηκαν στους δρόμους. Στη Ρώμη οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν χαρμόσυνα για ώρες.
Ομως, μαζί με τη χαρά υπήρχε και βαθιά θλίψη. Η κλίμακα των απωλειών και της καταστροφής στην Ευρώπη ήταν αδιανόητη. Συγγενείς, φίλοι είχαν χαθεί για πάντα, ολόκληρες κοινότητες είχαν αφανιστεί. Η μάχη κατά του φασισμού χρειάστηκε θυσίες, θυσίες που υπερασπίστηκαν το μέλλον των Ευρωπαίων, το μέλλον μας. Αυτές αναλογιζόμαστε και σκύβουμε το κεφάλι με σεβασμό, τιμώντας την 80ή επέτειο της λήξης του πολέμου. Βετεράνοι σαν τον Τζάρετ δεν είναι πια μαζί μας, αλλά είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε την ιστορία τους με τη νέα γενιά.
Η Ημέρα της Νίκης ήταν μια ιστορική στιγμή. Αλλά όπως τόνισε και ο Τσώρτσιλ απευθυνόμενος στους Βρετανούς που πανηγύριζαν, δεν έπρεπε να ξεχνούν ούτε για μια στιγμή τους κόπους και τις προσπάθειες που είχαν ακόμη μπροστά τους. Αναφερόταν στον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ασία αλλά και στη δεινή κατάσταση παγκοσμίως. Η οικονομία πολλών χωρών είχε καταστραφεί. Η ένταση εντός της συμμαχίας με τη Σοβιετική Ενωση αυξανόταν. Η Ευρώπη είχε να αντιμετωπίσει ακόμη μία μεγάλη πρόκληση: πώς να ξαναχτίσει την ευημερία της και την ίδια στιγμή να διατηρήσει την ασφάλειά της.
Και τα κατάφερε, διασφαλίζοντας τον τρόπο ζωής που απολαμβάνουμε σήμερα. Οι κυβερνήσεις χρειάστηκε να λάβουν δύσκολες αποφάσεις, που αποδείχθηκαν σωστές στο πέρασμα του χρόνου. Η δημοκρατική διακυβέρνηση. Η δημιουργία του ΝΑΤΟ και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η σθεναρή στάση έναντι της Σοβιετικής Ενωσης μέχρι τη διάλυσή της και την αλλαγή καθεστώτος σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Ισως η εμπειρία του πολέμου να συνέβαλε στις αποφάσεις των Ευρωπαίων. Ο Μέρβιν Κερς, ένας από τους λίγους βετεράνους εν ζωή, έγραψε στους μαθητές ενός σχολείου: «Στον πόλεμο […] μάθαμε τι σημαίνει ευθύνη, μάθαμε να αντέχουμε και να μένουμε δυνατοί. Χρειάζεται μεγάλη δύναμη για να εξασφαλίσουμε την ειρήνη».
Την Τρίτη βρέθηκα στη Βαρσοβία, στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. Με τον παράνομο πόλεμο της Ρωσίας να μαίνεται στην Ουκρανία, τα λόγια του Μέρβιν ηχούν επίκαιρα. Μια δίκαιη και διαρκής ειρήνη στην Ουκρανία είναι εφικτή μόνο εάν οι φίλοι της είναι ισχυροί. Ο Πούτιν αρνείται να εμπλακεί σοβαρά στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Πρέπει να εντείνουμε τη στήριξή μας προς την Ουκρανία και να αυξήσουμε την πίεση προς το Κρεμλίνο μέσω κυρώσεων. Οι Ουκρανοί έχουν υπερασπιστεί την ελευθερία τους πολεμώντας ηρωικά τα τελευταία τρία χρόνια. Εχουν επιδείξει αξιοθαύμαστη δύναμη απέναντι στις αντιξοότητες. Πρέπει κι εμείς να επιδείξουμε δύναμη.
Και θα ξεκινήσουμε με μεγαλύτερες επενδύσεις στην άμυνα. Δεν μπορούμε να παρέχουμε οβίδες και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία, αν δεν παράγουμε αρκετά εμείς οι ίδιοι. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε τη μεγαλύτερη αύξηση αμυντικών δαπανών από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Βάσει της επισκόπησης της αμυντικής στρατηγικής του Ηνωμένου Βασιλείου θα εκπονηθεί ένα λεπτομερές σχέδιο για την ενίσχυση των δυνατοτήτων μας στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα.
Οι προϋπολογισμοί των κρατών δεν είναι ανεξάντλητοι, δεν είναι εύκολο να δεσμευθούν μεγαλύτερα κονδύλια για την άμυνά μας – αλλά είναι το σωστό. Η Πολωνία δείχνει τον δρόμο, με τον πρωθυπουργό Τουσκ να αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες στο εντυπωσιακό 5% του ΑΕΠ. Αλλα ευρωπαϊκά κράτη κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Η Λευκή Βίβλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Αμυνα αποτυπώνει συγκλίνουσες θέσεις για την ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών.
Παράλληλα, όμως, χρειάζεται να αυξήσουμε και τη συνεργασία μας. Συμμετείχα στη συνάντηση της Βαρσοβίας επειδή πιστεύω ότι μπορούμε, και πρέπει, να κάνουμε περισσότερα από κοινού για να διατηρήσουμε ασφαλή την ήπειρό μας. Γι’ αυτό και επικεντρώνουμε τις προσπάθειές μας στην οικοδόμηση μιας φιλόδοξης και μακροπρόθεσμης σχέσης μεταξύ μας σε θέματα ασφάλειας, που θα στηρίζει την οικονομική ανάπτυξη, θα προστατεύει τους πολίτες μας και θα ενισχύει τη συλλογική ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα. Η συνεργασία μας είναι ήδη πολύ στενή – βρετανικά, πολωνικά και σουηδικά αεροσκάφη περιπολούν στον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Βαλτικής, ενώ ειδικοί από τη Βρετανία και την Ε.Ε. συντονίζονται για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αντιμετωπίζουμε τις ίδιες απειλές, υπερασπιζόμαστε τις ίδιες αξίες. Νιώθουμε την ίδια ευγνωμοσύνη για τους αγώνες των βετεράνων, όπως του Τζάρετ και του Κερς.
Οκτώ δεκαετίες μετά, καλούμαστε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, όπως έκαναν εκείνοι. Πρέπει να δείξουμε την ίδια δύναμη, την ίδια ενότητα. Για χάρη τους, για τη δική μας τη γενιά και για τις γενιές που έρχονται.
* Ο κ. Ντέιβιντ Λάμι είναι υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου.
