Τον Νοέμβριο του 2024, ο Αλεξάντερ Μπεζρουκάβγι βρισκόταν σε μια μικρή πόλη της Βοσνίας, κοντά στα σύνορα με την Κροατία. Ο 44χρονος καταζητούνταν επί τουλάχιστον τρεις μήνες από τις ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας καθώς κατηγορούνταν για συνεργασία με τη στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας, την GRU.
Πώς βρέθηκε όμως στη Βοσνία; Ο Μπεζρουκάβγι είχε ξεκινήσει από την Κροατία με τα πόδια, διασχίζοντας πυκνά δάση και περνώντας τελικά παράτυπα τα σύνορα. Οπως έχει γίνει γνωστό, ο άνδρας διαβεβαίωσε με μήνυμα τη γυναίκα του πως σύντομα θα ξαναβρεθούν στη Ρωσία, ενώ επικοινώνησε και με φίλο του σχετικά με τις τελευταίες λεπτομέρειες της επιστροφής. Το σχέδιο ήταν να βγάλει πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα και εν τέλει να πετάξει για τη Ρωσία, από τη γειτονική Σερβία. Ωστόσο, λίγες ώρες μετά, περίπου στις 2 τα ξημερώματα, μια ομάδα αξιωματικών των βοσνιακών μυστικών υπηρεσιών και της αστυνομίας εισέβαλε στον ξενώνα που έμενε και τον συνέλαβε.
Η σύλληψη του Μπεζρουκάβγι ήταν μέρος μιας ευρύτερης επιχείρησης υπό πολωνική ηγεσία που στόχευε ένα φερόμενο εγκληματικό δίκτυο το οποίο υποστηριζόταν από τη Ρωσία, σύμφωνα με τον Guardian. Τα μέλη του δικτύου κατηγορούνται για την αποστολή δεμάτων με φορτηγά αεροπλάνα σε όλη την Ευρώπη, τα οποία περιείχαν καμουφλαρισμένα εκρηκτικά. Υπολογίζεται ότι με τον εν λόγω τρόπο είχαν προκληθεί τουλάχιστον τρεις πυρκαγιές σε διαφορετικές τοποθεσίες.
Δυτικοί αξιωματούχοι ασφαλείας πιστεύουν ότι τα δέματα με τα καμουφλαρισμένα εκρηκτικά θα μπορούσαν να είχαν οδηγήσει σε αεροπορικό δυστύχημα και πολλούς νεκρούς ανθρώπους.
Στις 13 Φεβρουαρίου, τρεις μήνες μετά τη σύλληψή του στη Βοσνία, ο Μπεζρουκάβγι εκδόθηκε στην Πολωνία. Μια εικόνα που δημοσιεύθηκε στα πολωνικά μέσα ενημέρωσης έδειχνε έναν 44χρονο με χειροπέδες, αλυσοδεμένο στους αστραγάλους. «Ενας Ρώσος που κρύβεται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ύποπτος για τον συντονισμό πράξεων σαμποτάζ κατά της Πολωνίας, των ΗΠΑ και άλλων συμμάχων, εκδόθηκε στην Πολωνία και συνελήφθη με δικαστική απόφαση», έγραψε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, στο Χ. Ο υπουργός Εσωτερικών της χώρας χαρακτήρισε την έκδοσή του «σοβαρό πλήγμα στο ρωσικό δίκτυο σαμποτάζ στην Ευρώπη». Ο Πολωνός εισαγγελέας, σε ανακοίνωσή του, ανέφερε ότι ο 44χρονος θα κατηγορηθεί «για τον συντονισμό πράξεων δολιοφθοράς στην Πολωνία και σε άλλες χώρες, που συνίστανται στον εμπρησμό κτιρίων και στην αποστολή δεμάτων ταχυμεταφορών με εμπρηστικά υλικά».
Σε επαφές με τους οικείους του, ο Μπεζρουκάβγι ισχυρίστηκε ότι εξαπατήθηκε και ότι εν αγνοία του χρησιμοποιήθηκε για να παραδώσει τα πακέτα, με τον συντονισμό να γίνεται στο Telegram. Και άλλοι κατηγορούμενοι για την ίδια υπόθεση υποστήριξαν το ίδιο. «Μας χρησιμοποιούσαν σαν τυφλά μουλάρια», δήλωσε ένας από αυτούς στον Guardian. «Μας είχαν στήσει παγίδα», πρόσθεσε.
Το δίκτυο των κούριερ – σαμποτέρ
Ο Μπεζρουκάβγι μεγάλωσε στο Ροστόφ, μια ρωσική πόλη κοντά στα ουκρανικά σύνορα. Σύμφωνα με τα δικαστικά αρχεία έχει μακρύ ποινικό ιστορικό που περιλαμβάνει παράνομη οπλοκατοχή, διαρρήξεις καθώς και εγκλήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά. Μέχρι τον Μάιο του 2024, είχε καταφέρει να εισέλθει στη ζώνη Σένγκεν μέσω Κροατίας και αργότερα απέκτησε ισπανική άδεια παραμονής μέσω ενός εικονικού γάμου με μια Ουκρανή.
«Δεν μπορούσε να επιστρέψει στη Ρωσία επειδή καταζητείτο ακόμη εκεί, οπότε έμεινε στην Ευρώπη περιμένοντας τη Μόσχα να αποσύρει τις κατηγορίες», υποστήριξε η πραγματική του σύζυγος, Ναταλία, σε τηλεφωνική συνέντευξη. Ο Guardian στο δημοσίευμά του ισχυρίζεται ότι διαθέτει φωτογραφία της ισπανικής άδειας παραμονής του 44χρονου.
Από την Ισπανία, ο Μπεζρουκάβγι μετακόμισε στη Βαρσοβία, όπου έκανε παρέα με μια παρέα Ουκρανών. Μοιραζόταν ένα διαμέρισμα στα περίχωρα της πόλης με τον Βιάτσεσλαβ Τσαμπανένκο, έναν Ουκρανό υπήκοο, ο οποίος ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Πόντσικ» ή «Ντόνατ». Οι δύο είχαν γνωριστεί στο Χάρκοβο της Ουκρανίας.
Ο Τσαμπανένκο είχε επίσης ποινικό παρελθόν, καθώς φέρεται να πέρασε πέντε χρόνια σε ρωσική φυλακή για τον ξυλοδαρμό της γυναίκας και της πεθεράς του. Οι δύο άνδρες ήταν φίλοι με τον επίσης Ουκρανό, Σερχίι Γεβσέγιεφ.
Το καλοκαίρι του 2024, η ομάδα φέρεται να άρχισε να ψάχνει για θέσεις εργασίας μεταξύ των ρωσόφωνων καναλιών Telegram που χρησιμοποιούνται συνήθως από Ουκρανούς πρόσφυγες. Ανάμεσα στις νόμιμες καταχωρίσεις θέσεων εργασίας και τις συμβουλές για στέγαση, έπεσαν πάνω σε έναν ανώνυμο λογαριασμό που έφερε το όνομα VWarrior, τον οποίο οι πολωνικές αρχές πιστεύουν ότι διαχειριζόταν πράκτορας της GRU. Ο λογαριασμός προσέφερε δουλειές για κούριερ, πληρώνοντας εκατοντάδες δολάρια ανά αποστολή.
Ενας στενός συνεργάτης του Μπεζρουκάβγι αποκάλυψε στον Guardian λεπτομέρειες σχετικά με τα δέματα που αποστέλλονταν. «Τα πακέτα έμοιαζαν πολύ τυχαία, για παράδειγμα σεξουαλικά παιχνίδια από την Κίνα, δονητές, λιπαντικά, καλλυντικά. Νομίζαμε ότι ήταν αρκετά άχρηστα», δήλωσε ο Κίριλ, το όνομα του οποίου έχει αλλάξει για να μπορεί να μιλήσει ελεύθερα. Ο ίδιος κρύβεται από τις διωκτικές αρχές σε τρίτη χώρα, εκτός Ευρώπης και Ρωσίας.
Ο Κίριλ είπε ότι ένας λογαριασμός που γνώριζαν μόνο ως VWarrior έστελνε στην ομάδα λίστες με αντικείμενα προς αγορά μέσω Telegram, τα οποία στη συνέχεια μάζευαν και τα πακετάριζαν σε κουτιά. Ο Κίριλ πρόσθεσε ότι ο λογαριασμός αυτός έστελνε μηνύματα από πολλούς διαφορετικούς λογαριασμούς, όλοι με ονόματα που περιείχαν τη λέξη «warrior».
Σύμφωνε με την ίδια πηγή, ο λογαριασμός VWarrior ανέθετε συνήθως στην ομάδα να παραδίδει δέματα σε όλη την Πολωνία και τη Λιθουανία, αν και σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις, τους έδωσε εντολή να τα στείλουν μέσω της εταιρείας DHL. Ολες οι πληρωμές προς τους κούριερ γίνονταν σε κρυπτονομίσματα.
Η αποτυχημένη δολιοφθορά
Μέσα σε διάστημα μόλις τριών ημερών τον περασμένο Ιούλιο, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας βρέθηκαν αντιμέτωπες με τρεις ξεχωριστές εκρήξεις δεμάτων που εξερράγησαν στο Μπέρμιγχαμ του Ηνωμένου Βασιλείου, στη Λειψία της Γερμανίας και κοντά στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Και τα τρία δέματα είχαν σταλεί από τη Λιθουανία.
Οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες υποπτεύθηκαν εξαρχής ότι πίσω από τα περιστατικά αυτά θα μπορούσε να βρίσκεται η Μόσχα. Αλλωστε, οι εκρήξεις των δεμάτων έρχονταν εν μέσω μιας σειράς άλλων εχθρικών ενεργειών που πιθανώς έγιναν από ρωσικές μυστικές υπηρεσίες όπως εμπρησμοί, κυβερνοεπιθέσεις, κλοπές δεδομένων και στοχοποίηση υποθαλάσσιων καλωδίων.
Ηταν όμως το τέταρτο παγιδευμένο πακέτο που επέτρεψε στις πολωνικές αρχές να ξετυλίξουν το νήμα και να φτάσουν μέχρι και τον Μπεζρουκάβγι. Το συγκεκριμένο δέμα στάλθηκε από το Βίλνιους της Λιθουανίας στις 18 Ιουλίου, και υποτίθεται πως περιείχε καλλυντικά και σεξουαλικά παιχνίδια. Σε αντίθεση με τα άλλα τρία, το συγκεκριμένο πακέτο, που βρισκόταν σε μια αποθήκη στη Βαρσοβία, δεν εξερράγη, επιτρέποντας στους ερευνητές να το ανακτήσουν άθικτο και να αναλύσουν το περιεχόμενό του.
Το Reuters ανέφερε ότι τα δέματα είχαν παγιδευμένους μηχανισμούς οι οποίοι αναφλέγονταν χρησιμοποιώντας προκαθορισμένους χρονοδιακόπτες που είχαν επαναχρησιμοποιηθεί από φθηνά κινεζικά ηλεκτρονικά είδη. Το σαμποτάζ ενισχυόταν από σωλήνες μεταμφιεσμένους σε καλλυντικά, οι οποίοι στην πραγματικότητα ήταν γεμάτοι με ένα εύφλεκτο τζελ που περιείχε ενώσεις όπως το νιτρομεθάνιο.
Η εξάρθρωση του δικτύου
Παραμένει ασαφές ποιος ακριβώς ήταν ο ρόλος του Μπεζρουκάβγι και των συνεργατών του στις τρεις παραδόσεις δεμάτων που πήραν φωτιά. Ωστόσο, όλοι οι κούριερ φαίνεται να λειτουργούσαν στο πλαίσιο του ίδιου δικτύου και να μετέφεραν παρόμοιο περιεχόμενο σεξουαλικών παιχνιδιών και συσκευών μασάζ.
Μετά τις τρεις περιπτώσεις πυρκαγιών, οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ξεκίνησαν μια μεγάλη έρευνα για να βρουν τους υπεύθυνους. Στο μεταξύ, η ομάδα του Μπεζρουκάβγι συνέχισε να δραστηριοποιείται στον τομέα των κούριερ, πιθανώς ακολουθώντας τις υποδείξεις του VWarrior.
Την 1η Αυγούστου του 2024, ο Μπεζρουκάβγι με τον Τσαμπανένκο ήταν μαζί σε μια αγορά στα περίχωρα της Βαρσοβίας. Διάλεξαν δύο ζευγάρια αθλητικά παπούτσια Nike και άλλα αθλητικά είδη, τα οποία έβαλαν σε μια πλαστική σακούλα. Στη συνέχεια, ο VWarrior τους έδωσε εντολή να τα στείλουν σε πλασματικές διευθύνσεις στην Ουάσιγκτον και την Οτάβα μέσω της DHL.
Οι αποστολές αυτές κίνησαν απευθείας υποψίες στις πολωνικές υπηρεσίες ασφαλείας, οι οποίες βρίσκονταν ήδη σε κατάσταση συναγερμού μετά τα τελευταία σαμποτάζ. Η αποστολή ρούχων αμερικανικής μάρκας στη Βόρεια Αμερική, σε συνδυασμό με το μεγάλο κόστος της διατλαντικής μεταφοράς, δεν έβγαζε πολύ νόημα στους αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών.
Οι Πολωνοί, ωστόσο, διαπίστωσαν ότι τελικά τα πακέτα με τα ρούχα δεν περιείχαν εκρηκτικά. Αντιθέτως, η εν λόγω αποστολή, πιθανώς ήταν μια δοκιμή για να εξεταστούν οι διεθνείς διαδρομές παράδοσης και ο χρόνος για μελλοντικές ρωσικές επιχειρήσεις που θα στόχευαν φορτία με προορισμό τη Βόρεια Αμερική.
Αφού έλαβαν πληροφορίες σχετικά με τη φερόμενη απόπειρα σαμποτάζ, κορυφαίοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν φέρονται να αναρωτήθηκαν αν το Κρεμλίνο γνώριζε τις συνέπειες τέτοιων κινήσεων. «Δεν είναι σαφές αν οι ρωσικές υπηρεσίες γνώριζαν το γεγονός ότι ένας αρκετά μεγάλος αριθμός εμπορευμάτων μεταφέρεται με επιβατικά αεροπλάνα», δήλωσε πρώην αξιωματούχος ασφαλείας των ΗΠΑ, επισημαίνοντας ότι οι συνέπειες μιας έκρηξης κατά τη διάρκεια της πτήσης θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Αρκετοί κορυφαίοι αξιωματούχοι τηλεφώνησαν στους Ρώσους ομολόγους τους και τους ζήτησαν να πουν στον Πούτιν να σταματήσει τέτοιου τύπου δραστηριότητες. «Νομίζω ότι τα τηλεφωνήματα ήταν επιτυχή», πρόσθεσε ο πρώην αξιωματούχος ασφαλείας.
Τέσσερις ημέρες μετά τη βόλτα στην αγορά της Βαρσοβίας, οι πολωνικές αστυνομικές δυνάμεις έφτασαν στο διαμέρισμα που μοιράζονταν οι Μπεζρουκάβγι και Τσαμπανένκο, συλλαμβάνοντας τον τελευταίο. «Από εκείνη τη στιγμή άρχισαν να μαζεύουν έναν έναν τους φίλους μας», είπε ο Κίριλ. Ο Γεβσέγιεφ διέφυγε αρχικά στην Ισπανία, αλλά έπειτα συνελήφθη και παραδόθηκε στις πολωνικές αρχές. Ο Ντέρκαβετς, ο Ουκρανός που είχε στείλει το πακέτο που δεν πήρε φωτιά, συνελήφθη στην Πολωνία.
