Σε κανονικές εποχές, θα μπορούσε να θεωρηθεί –και εντέλει να απορριφθεί αυτόχρημα– ως ένα… διανοητικό πείραμα· στην καλύτερη περίπτωση, ένα αφηρημένο διπλωματικό σχέδιο. Βέβαια, οι καιροί δεν είναι φυσιολογικοί. Στις αρχές του 2025, καθώς η δεύτερη θητεία Τραμπ αναδιαμορφώνει τις παγκόσμιες συμμαχίες και καταρρίπτει παλιές παραδοχές, ένα ζήτημα, που περιοριζόταν σε πολιτικούς κύκλους, έχει εισέλθει στη δημόσια συζήτηση στον Καναδά – και αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη δυναμική: Θα πρέπει ο Καναδάς να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση;
Ακούγεται, αρχικά, σαν ένα προβοκατόρικο αστείο. Ωστόσο, υποβόσκει κάτι έτι σοβαρότερο: η αντανάκλαση μιας χώρας που επανεξετάζει τη θέση της στον κόσμο.
Από τη σιωπηλή περιέργεια στη μετρήσιμη δύναμη
Αυτό που ξεκίνησε ως απολύτως συμβολικός προβληματισμός έχει πλέον στατιστικό βάρος. Και ακολουθεί, μάλιστα, πλείστα όσα δημοσιεύματα που προωθούν την ιδέα και σπέρνουν έναν κάποιο σπόρο: του Economist, της Toronto Star, της National Post και του CBC.
Σύμφωνα, πάντως, με έρευνα της Abacus Data του περασμένου Φεβρουαρίου, το 46% των Καναδών υποστηρίζει την ένταξη στην Ε.Ε., ενώ το 29% είναι αντίθετο και το 25% αναποφάσιστο.
Σε σύγκριση με το σύνολο, οι νέοι Καναδοί (18 έως 29 ετών) δείχνουν την ισχυρότερη υποστήριξη για την ένταξη του Καναδά στην Ε.Ε., ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία (60 ετών και άνω) εμφανίζονται πιο συχνά αβέβαιοι εν προκειμένω. Από την άλλη, οι ψηφοφόροι του Φιλελεύθερου Κόμματος δείχνουν μεγαλύτερη υποστήριξη σε αυτή την ιδέα, ενώ οι ψηφοφόροι του Συντηρητικού Κόμματος αντιτίθενται περισσότερο.
Παράλληλα, η ίδια έκθεση έδειξε ότι το 44% των Καναδών πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να διερευνήσει επίσημα την ένταξη στην Ε.Ε., γεγονός που υποδηλώνει ότι αυτή η ιδέα δεν περιορίζεται πλέον στους ειδικούς ή στον Τύπο. Ταυτόχρονα, το 34% αντιτίθεται και το 23% παραμένει αναποφάσιστο.
Με μια ματιά
📊 Αποτελέσματα δημοσκοπήσεων για την ένταξη του Καναδά στην Ε.Ε.:
46% των Καναδών υποστηρίζει την ένταξη του Καναδά στην Ε.Ε.
29% είναι αντίθετο
25% είναι αναποφάσιστο
👥 Δημογραφικές διαφοροποιήσεις:
Οι νέοι (18–29 ετών) δείχνουν την ισχυρότερη υποστήριξη
Οι ηλικιωμένοι (60+ ετών) εμφανίζονται πιο συχνά αναποφάσιστοι
Ψηφοφόροι του Φιλελεύθερου Κόμματος: τάσσονται υπέρ
Ψηφοφόροι του Συντηρητικού Κόμματος: τάσσονται κατά
🗳️ Διερεύνηση επίσημης προσχώρησης:
44% υπέρ
34% κατά
23% αναποφάσιστοι
🌍 Προβλεπόμενη στρατηγική εταιρική σχέση (3–5 χρόνια):
52% θεωρεί ότι η Ε.Ε. θα είναι ο σημαντικότερος εταίρος του Καναδά
44% θεωρεί σημαντικότερη τη Βρετανία
38% αναφέρουν τις ΗΠΑ
🌐 Σημερινή εικόνα για τους βασικούς εταίρους (2025):
55% θεωρεί τις ΗΠΑ τον σημαντικότερο σημερινό εταίρο
43% θεωρεί την Ε.Ε. τον δεύτερο σημαντικότερο εταίρο
Την ίδια στιγμή, το 52% των Καναδών υποστηρίζει ότι η Ε.Ε. θα είναι ο σημαντικότερος εταίρος της χώρας τα επόμενα 3 έως 5 χρόνια, με τις ΗΠΑ να «υποβιβάζονται» στο 38% και στην τρίτη θέση μετά τη Βρετανία (44%).
Παρά ταύτα, σήμερα, ο σημαντικότερος εταίρος του Καναδά, σύμφωνα με τους πολίτες του είναι οι ΗΠΑ (55%), με την Ε.Ε. να ακολουθεί με 43%.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, αναδείχθηκε ένα μοτίβο, που δεν είναι άλλο από την αυξανόμενη επιθυμία των Καναδών να επανεξετάσουν τις παραδοσιακές συμμαχίες. Επειτα από μία και πλέον δεκαετία περίπλοκων σχέσεων με την Ουάσιγκτον –συμπεριλαμβανομένου του προστατευτισμού της πρώτης και της δεύτερης εποχής Τραμπ, του κλιματικού απομονωτισμού και των αμυντικών διαφορών– ο Καναδάς φαίνεται να κοιτάζει ανατολικά, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά και, πρωτίστως, στο δικό του μέλλον.
Λοξοκοιτάζουν οι Καναδοί την Ευρώπη;
Ο Καναδός πρωθυπουργός Μαρκ Κάρνεϊ, ο οποίος διαδέχθηκε προσφάτως τον Τζάστιν Τριντό, έδωσε έμφαση σε νέες πυξίδες στην εξωτερική πολιτική της Οττάβας, αναπροσανατολίζοντάς τη. Μιλώντας κατά τη διάρκεια της πρώτης του επίσκεψης ως πρωθυπουργού στο εξωτερικό, δήλωσε σε κοινή συνέντευξη Τύπου στο Παρίσι με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν: «Ο Καναδάς είναι η πιο ευρωπαϊκή από τις μη ευρωπαϊκές χώρες».
Ο Καναδάς είναι η πιο ευρωπαϊκή από τις μη ευρωπαϊκές χώρες. – Μαρκ Κάρνεϊ, πρωθυπουργός Καναδά
Αυτή η στροφή δεν είναι απλώς ένα ρητορικό πυροτέχνημα. Ο Καναδάς επανεξετάζει τις στρατιωτικές του προμήθειες πέραν των προμηθευτών από τις ΗΠΑ, εξετάζοντας την παραγωγή των αεροσκαφών Saab Gripen της Σουηδίας στη χώρα του ως εναλλακτική λύση στα αμερικανικής κατασκευής F-35, ενώ πρόσφατα ολοκλήρωσε την αγορά συστήματος ραντάρ ύψους 4,2 δισ. δολαρίων από την Αυστραλία για την ενίσχυση της αρκτικής κυριαρχίας του.
Οι κινήσεις αυτές, αν και διακριτικές, σηματοδοτούν έναν σταδιακό επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής εξάρτησης. Η Ε.Ε., από την πλευρά της, εμφανίζεται γοητευμένη.
Ε.Ε.: Δίχως δημοσκοπήσεις μεν, γοητευμένη δε
Αν και δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες δημοσκοπήσεις στην Ε.Ε. σχετικά με την ένταξη του Καναδά, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίζονται ανοιχτοί σε μια ισχυρότερη ευθυγράμμιση.
Στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, οι αναλυτές θεωρούν την πολιτική σταθερότητα και τις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες του Καναδά ως προπύργιο ενάντια στις λαϊκιστικές πιέσεις. Ουδείς συντάσσει σοβαρά ένα σχέδιο προσχώρησης. Συμβολικά, όμως, θα αποτελούσε μιαν ισχυρή αντιπαράθεση στην απρόβλεπτη συμπεριφορά των ΗΠΑ.
Και ενώ η πλήρης ένταξη παραμένει μακρινή, η ιδέα ενός προνομιακού καθεστώτος συνδεδεμένου μέλους –κάπου μεταξύ του τρέχοντος πλαισίου της CETA και της πλήρους ένταξης– αρχίζει να αναδεικνύεται ως μια τύποις ρεαλιστική μέση λύση.
Συμβολική συγγένεια, νομική πολυπλοκότητα
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απάντησε διπλωματικά στα καναδικά δημοσκοπικά δεδομένα διά της εκπροσώπου της: «Μας τιμούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας δημοσκόπησης. Δείχνoυν την ελκυστικότητα της Ε.Ε. και την εκτίμηση ενός πολύ μεγάλου μέρους των Καναδών πολιτών για την Ενωση και τις αξίες της».
Εδώ, όμως, υπάρχει μια συνταγματική παγίδα: Το άρθρο 49 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση περιορίζει τη συμμετοχή στα «ευρωπαϊκά κράτη». Ενώ η φράση παραμένει απροσδιόριστη, ιστορικά ερμηνεύεται γεωγραφικά και δεν υπάρχει προηγούμενο για την αποδοχή μιας μη ευρωπαϊκής χώρας.
Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να ενταχθεί ο Καναδάς στην Ε.Ε. Το άρθρο 49 της Συνθήκης για την Ε.Ε. είναι σαφές. – Μαρία Γαβουνέλη
Η Μαρία Γαβουνέλη, καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ και γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ, είναι κατηγορηματική, μιλώντας στην «Κ»: «Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να ενταχθεί ο Καναδάς στην Ε.Ε. Το άρθρο 49 της Συνθήκης για την Ε.Ε. είναι σαφές. Αν θελήσουμε ποτέ να δούμε αυτή τη δυνατότητα, θα πρέπει να έχουμε ομόφωνη απόφαση των 27 Κοινοβουλίων. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό το ζήτημα».
Η συνομιλήτριά μας αναδεικνύει ένα επιπλέον ζήτημα, όχι τόσο θεωρητικό. «Η Γεωργία και η Αρμενία έχουν ζητήσει ήδη να ενταχθούν σε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ε.Ε. Αναμένεται η απόφαση των Κοινοβουλίων τους. Μάλιστα, εδώ και πάνω από μία εικοσαετία, η Τιφλίδα έχει θεσπίσει υπουργείο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, ενώ οι Γεωργιανοί θεωρούν εαυτούς Ευρωπαίους. Και οι δύο χώρες δεν ανήκουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, παρότι μοιραζόμαστε κοινές αξίες και κοινή κουλτούρα. Η Ε.Ε. δεν θέλει διόλου να δώσει θάρρος –ή… δικαιώματα– σε Τιφλίδα και Γιερεβάν. Διότι το ερώτημα που αναδυόταν θα ήταν αν και σε αυτές τις περιπτώσεις θα ίσχυε το άρθρο 49», σημειώνει η Μαρία Γαβουνέλη στην «Κ».
Ο Γιώργος Τζογόπουλος, λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Νίκαιας (CIFE), senior fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ (Ισραήλ), επισημαίνει και ο ίδιος, μιλώντας στην «Κ», ότι «είναι διαφορετικό πράγμα η βαθιά συνεργασία λόγω αξιών και διαφορετικό η ένταξη. Στόχος της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι η εφαρμογή του SPA μεταξύ Βρυξελλών και Οττάβας που ψηφίστηκε το 2017. Εκκρεμεί, δηλαδή, η ψήφιση απ’ όλα τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια. Αρα, πρέπει να λέμε “ναι” στην ακόμα βαθύτερη συνεργασία με τον Καναδά, αλλά να παραμένουμε σε ρεαλιστικούς στόχους».
Είναι διαφορετικό πράγμα η βαθιά συνεργασία λόγω αξιών και διαφορετικό η ένταξη. Να λέμε «ναι» στην ακόμα βαθύτερη συνεργασία με τον Καναδά, αλλά να παραμένουμε σε ρεαλιστικούς στόχους. – Γιώργος Τζογόπουλος
Παράλληλα, στο ίδιο πλαίσιο με τις αναφορές της Μαρίας Γαβουνέλη για τη Γεωργία και την Αρμενία, ο Γιώργος Τζογόπουλος αναδεικνύει και το ζήτημα με τα Δυτικά Βαλκάνια. «Σε ένα θεωρητικό σενάριο περί υποψηφιότητας του Καναδά, πώς θα αντιδρούσαν τα Δυτικά Βαλκάνια; Επομένως, πρέπει να πρώτα να λύσουμε τα υπάρχοντα ζητήματα».
Αμφότεροι οι ειδικοί που συμβουλευθήκαμε επισημαίνουν ότι πρόκειται περί συμβολικής κίνησης εκ μέρους των Καναδών, σε μια προσπάθεια να δείξουν στον κόσμο ότι έχουν σταθερούς και προβλέψιμους εταίρους.
Γοητευμένη η ευρωπαϊκή ελίτ
Παρά ταύτα, η ιδέα μοιάζει να κερδίζει την ευρωπαϊκή ελίτ. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Ζίγκμαρ Γκάμπριελ προχώρησε ακόμα παραπέρα, προτείνοντας ρητά να γίνει δεκτός ο Καναδάς στους κόλπους της Ε.Ε.: «Ισως όχι πλήρως ενσωματωμένος, αλλά μερικώς. Ο Καναδάς είναι πιο ευρωπαϊκός στο πνεύμα από πολλά σημερινά κράτη-μέλη».
Ομοίως, ο πρώην επίτροπος Εμπορίου της Ε.Ε. Πασκάλ Λαμί ονόμασε πρόσφατα τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία ως φυσικούς συμμάχους της Ενωσης. «Ανέκαθεν πίστευα ότι, αν κοιτάξουμε τον πλανήτη, ορισμένες χώρες θα μπορούσαν, χωρίς κανένα μεγάλο πρόβλημα, να ενταχθούν στην Ε.Ε. Ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία πιθανότατα θα ήταν μέρος αυτού».
Το γεωπολιτικό πλαίσιο πίσω από την καναδική… περιέργεια
Δεν μπορεί κανείς να κατανοήσει πλήρως την έξαρση του ενδιαφέροντος γύρω από την ένταξη στην Ε.Ε. χωρίς να λάβει υπόψη του το σκηνικό της αυξανόμενης απογοήτευσης από τον νότιο γείτονα του Καναδά.
Δημοσκόπηση της Léger τον Φεβρουάριο του 2025 διαπίστωσε ότι το 27% των Καναδών θεωρεί πλέον τις ΗΠΑ «εχθρό». Πρόκειται για μια εκπληκτική αντιστροφή σε μιαν ιστορικά σχέση βαθιάς φιλίας. Αντίθετα, μόλις το 1% των Αμερικανών θεωρεί τον Καναδά εχθρό.
Παράλληλα, μελέτη του Ινστιτούτου Angus Reid ανέφερε ότι το 90% των Καναδών επιθυμεί η κυβέρνηση να μειώσει την οικονομική εξάρτησή της από τις ΗΠΑ, γεγονός που σηματοδοτεί μια ισχυρή επιθυμία για διαφοροποίηση. Μάλιστα, άλλο ένα 90% θεωρεί ότι η χώρα πρέπει να αναζητήσει αλλού εμπορικούς συμμάχους.
Με μια ματιά
🇨🇦 Αντιλήψεις Καναδών για τις ΗΠΑ (2025):
27% των Καναδών θεωρεί τις ΗΠΑ «εχθρό»
– (Πηγή: Léger, Φεβρουάριος 2025)
1% των Αμερικανών θεωρεί τον Καναδά «εχθρό»
🛑 Οικονομική εξάρτηση και εμπορική διαφοροποίηση:
90% των Καναδών επιθυμεί μείωση οικονομικής εξάρτησης από τις ΗΠΑ
90% πιστεύει ότι ο Καναδάς πρέπει να αναζητήσει νέους εμπορικούς συμμάχους
– (Πηγή: Angus Reid Institute)
🛍️ Καταναλωτική συμπεριφορά – Πατριωτικός οικονομικός προστατευτισμός:
76% των Καναδών προτιμά εγχώρια προϊόντα, κυρίως από πατριωτική περιφρόνηση
– (Πηγή: Léger, 2025 – επίδραση δασμών)
🧳 Διπλωματικές επιπτώσεις – Ταξίδια & εμπόριο:
68% έχει αρνητική άποψη για τις ΗΠΑ
65% σχεδιάζει να αποφύγει ταξίδια στις ΗΠΑ
67% επιλέγει να μην αγοράζει αμερικανικά προϊόντα
– (Πηγή: Ipsos)
🗽 Σχέδιο «51η Πολιτεία» – Καθολική απόρριψη:
10% έως 22% είναι η στήριξη για προσάρτηση στο αμερικανικό μοντέλο
– (Πηγές: Léger, Ipsos, Angus Reid, Abacus)
Αυτό το συναίσθημα αντικατοπτρίζεται πλέον στην καταναλωτική συμπεριφορά. Μετά την επιβολή νέων αμερικανικών δασμών στις αρχές του 2025, οι Καναδοί λιανοπωλητές άρχισαν να σημειώνουν τα αμερικανικά προϊόντα με ένα «Τ» («tarrif – δασμολόγιο»), προκαλώντας κύμα οικονομικού σοβινισμού. Πολύ πρόσφατη έρευνα της Léger, που παρακολουθεί την επιρροή των δασμών σε πολλά επίπεδα, έδειξε ότι το 76% των Καναδών προτιμά πλέον τα εγχώρια προϊόντα, συχνά από πατριωτική περιφρόνηση προς τις ΗΠΑ.
Οι διπλωματικές επιπτώσεις επεκτάθηκαν επίσης στα ταξίδια και το εμπόριο. Δημοσκόπηση της Ipsos διαπίστωσε ότι το 68% των Καναδών έχει αρνητική άποψη για τις ΗΠΑ, με το 65% να σχεδιάζει να αποφύγει τα αμερικανικά ταξίδια και το 67% να επιλέγει να μην αγοράζει αμερικανικά προϊόντα.
Οι προτάσεις –κυρίως ως λεκτικά βαρελότα του τραμπικού Λευκού Οίκου– ότι ο Καναδάς θα μπορούσε να προσαρτηθεί ως η 51η πολιτεία των ΗΠΑ έχουν απλώς βαθύνει την εθνική ανησυχία. Πολλαπλές δημοσκοπήσεις –της Léger, της Ipsos, του Angus Reid και της Abacus– τοποθετούσαν την υποστήριξη για μια τέτοια ιδέα σε μόλις 10% έως 22%, υπογραμμίζοντας την ευρέως διαδεδομένη απόρριψη της στενότερης ενσωμάτωσης στο μοντέλο των ΗΠΑ.
Και τι πιστεύουν οι Αμερικανοί;
Τα αμερικανικά αισθήματα έναντι του Καναδά έχουν επίσης μετατοπιστεί – αν και πιο αθόρυβα. Δημοσκόπηση του Μαρτίου του 2025 από το Associated Press-NORC δείχνει μείωση του αριθμού των Αμερικανών που βλέπουν τον Καναδά ως «στενό σύμμαχο». Προηγουμένως, περίπου το 60% των Αμερικανών είχαν αυτή την άποψη – το ποσοστό έχει πλέον μειωθεί σε λίγο κάτω από το 50%. Η μετατόπιση αυτή παρατηρείται σε όλους τους πολιτικούς χώρους, με την υποστήριξη των Δημοκρατικών να μειώνεται από το 70% στο περίπου 50% και των Ρεπουμπλικάνων από το 55% στο 44%.
Παρά την πτώση αυτή, δημοσκόπηση του YouGov (Μάρτιος 2025) διαπίστωσε ότι το 82% των Αμερικανών εξακολουθεί να θεωρεί τον Καναδά φίλο ή σύμμαχο. Ωστόσο, το συναίσθημα αυτό δεν βρίσκει ανταπόκριση στον ίδιο βαθμό από τους Καναδούς, με μόνο το 33% να θεωρεί τις ΗΠΑ φιλικές και το 50% να τις θεωρεί μη φιλικές ή εχθρικές.
Οσον αφορά την πρόταση προσάρτησης του Καναδά ως 51ου κράτους, πρόσφατες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι το 49% των Αμερικανών αντιτίθεται στην ιδέα, το 25% την υποστηρίζει και το 26% δεν είναι σίγουρο.
Δασμολογικές εμμονές και… νεφελώματα
Η Μαρία Γαβουνέλη, μιλώντας στην «Κ», δηλώνει ότι η δεύτερη θητεία Τραμπ «παραμένει χωρίς στρατηγική, με απροσδιόριστες ιδέες, με ιδιαίτερη αδυναμία στους δασμούς, αλλά με νεφελώδες σχέδιο που λίγη σχέση έχει με την πραγματικότητα. Είναι η πρώτη φορά που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει υπουργικό συμβούλιο στις ΗΠΑ. Στην ουσία, δεν μπορείς να εμπιστευθείς κάτι που θα σου πει ο Μάρκο Ρούμπιο, αφού ο Ντόναλντ Τραμπ είναι εκείνος που αποφασίζει χωρίς να συμβουλευθεί κανέναν».
Η δεύτερη θητεία Τραμπ διατηρεί την ιδιαίτερη αδυναμία του στους δασμούς, αλλά με νεφελώδες σχέδιο που λίγη σχέση έχει με την πραγματικότητα. Είναι η πρώτη φορά που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει υπουργικό συμβούλιο στις ΗΠΑ. – Μαρία Γαβουνέλη
Σύμφωνα με την ίδια, ο Βλαντιμίρ Πούτιν γελάει και ο Σι Τζινπίνγκ περιμένει το… πτώμα να περάσει κάτω από τη γέφυρα. «Η Κίνα θα είναι, έτσι κι αλλιώς, η τελική νικήτρια, αφού έχει πλήρως κατευθυνόμενη εσωτερική οικονομία και, παράλληλα, θα εκμεταλλευτεί τον απομονωτισμό του Αμερικανού προέδρου, αφού δεν υπάρχει εκλογικό άγχος στη χώρα, οπότε κάνει δουλεύει με προοπτική αιώνα. Το μόνο που σώζει προσώρας την αμερικανική οικονομία –και τον Τραμπ– είναι ότι το δολάριο παραμένει νόμισμα καταφυγής».
Σβήνει και γράφει δασμούς, κάθε μέρα αλλάζει η λίστα του Λευκού Οίκου, συνεχίζει με ήξεις-αφήξεις και ουδείς εντός κι εκτός ΗΠΑ δεν μπορεί να κάνει κανέναν προγραμματισμό. Και αυτό είναι ενδεικτικό τού τι να περιμένουμε από εδώ και πέρα. – Γιώργος Τζογόπουλος
Στο ίδιο πλαίσιο, ο Γιώργος Τζογόπουλος λέει στην «Κ» ότι η δεύτερη θητεία Τραμπ είναι χαρακτηρίζεται από την πλήρη έλλειψη λογοδοσίας της κυβέρνησής του. «Παρά ταύτα, η πτώση του χρηματιστηρίου και του δολαρίου δείχνει ότι ο Τραμπ δεν είναι εις θέσιν να διαχειριστεί την οικονομική καταστροφή. Σβήνει και γράφει δασμούς, κάθε μέρα αλλάζει η λίστα του Λευκού Οίκου, συνεχίζει με ήξεις-αφήξεις και ουδείς εντός κι εκτός ΗΠΑ δεν μπορεί να κάνει κανέναν προγραμματισμό. Και αυτό είναι ενδεικτικό τού τι να περιμένουμε από εδώ και πέρα. Μένει να φανεί πώς θα αποτυπωθεί στις ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ».
Τα νούμερα λένε τη δική τους ιστορία
Πρόσφατη ανάλυση του Γιώργου Τζογόπουλου για το Friedrich-Ebert-Stiftung υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο οι εμπορικές πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ για τη δεύτερη θητεία του αποσταθεροποιούν τη διατλαντική οικονομική τάξη – και ωθούν την Ε.Ε. σε μεγαλύτερη αυτονομία.
Το 2024, η Ε.Ε. σημείωσε εξαγωγές 531,6 δισ. ευρώ προς τις ΗΠΑ (+5,5%) και εισαγωγές 333,4 δισ. ευρώ (–4%), αποδίδοντας πλεόνασμα 198,2 δισ. ευρώ.
Ο Τραμπ κατηγόρησε την Ε.Ε. ότι εκμεταλλεύεται τις ΗΠΑ, διεκδικώντας δασμούς 39% στα αμερικανικά προϊόντα. Ωστόσο, τα στοιχεία της CATO δείχνουν ότι το πραγματικό ποσοστό είναι μόλις 2,7%.
Μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου 2025, οι ΗΠΑ επέβαλαν εκ νέου ή κλιμάκωσαν τους δασμούς:
25% στον χάλυβα, το αλουμίνιο, τα αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων
20% γενικός δασμός στα προϊόντα της Ε.Ε. (αργότερα μειώθηκε στο 10%)
Οι εξαιρέσεις (π.χ. φάρμακα, ξύλο) μεταβάλλονται συνεχώς
Η Ε.Ε. προετοίμασε 22,1 δισ. ευρώ σε αντίποινα, αλλά τα ανέστειλε. Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας προειδοποίησε ότι η παρατεταμένη αβεβαιότητα θα μπορούσε να εκτροχιάσει την ανάκαμψη της ευρωζώνης.
Γενικότερα, η Ε.Ε. εξετάζει νέες συμμαχίες (με την Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ακόμα και την Κίνα) για να προφυλαχθεί από την αστάθεια των ΗΠΑ. Oπως δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Στεφάν Σεζουρνέ: «Tο μόνο βέβαιο είναι ότι η αστάθεια θα παραμείνει για τα επόμενα τέσσερα χρόνια».
Μια απλή χειρονομία;
Πίσω από τους αριθμούς των δημοσκοπήσεων και τα ποσοστά των δασμών, αυτή η στιγμή έχει το βάρος κάτι πιο οικείου: μια αναζήτηση ευθυγράμμισης – όχι μόνο γεωπολιτικής αλλά και φιλοσοφικής. Το φλερτ του Καναδά με την Ε.Ε. δεν είναι απλώς μια γραφειοκρατική σκέψη. Είναι, εν μέρει, μια αναμέτρηση με το ποιος θέλει να είναι με ποιον.
Στις αίθουσες των Βρυξελλών και της Οττάβας, το ερώτημα αυτό μπορεί να ενδυθεί εμπορικές συνθήκες, νομικά πλαίσια και διπλωματικές δηλώσεις. Ωστόσο, στα σαλόνια του Μόντρεαλ και της Στουτγάρδης, στα δωμάτια πολιτικής του Τορόντο και του Στρασβούργου, το ίδιο ερώτημα ανακινεί κάτι βαθύτερο: τον φόβο της πρόσδεσης στην αστάθεια και τη διαρκή λαχτάρα για σταθερότητα.
Είναι πρωτοφανές ότι οι ΗΠΑ επί Τραμπ απεκδύονται της ηγετικής θέσης στον κόσμο και πρόκειται περί αυτοκτονίας. Και είναι η δεύτερη που ζούμε μετά το Brexit. – Μαρία Γαβουνέλη
Μαρία Γαβουνέλη και Γιώργος Τζογόπουλος λένε με μια φωνή στην «Κ» ότι η διάρρηξη της εμπιστοσύνης έναντι των ΗΠΑ είναι γεγονός που δύσκολα θα επανέλθει στην κανονικότητα που είχαμε συνηθίσει μεταπολεμικά. Μπορεί, λένε, να παραμείνει grosso modo το μοτίβο των διμερών σχέσεων, αλλά σίγουρα δεν θα υπάρχουν η έννοια και το αίσθημα της εμπιστοσύνης.
Μάλιστα, η γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ αναφέρει ότι «είναι πρωτοφανές ότι οι ΗΠΑ επί Τραμπ απεκδύονται της ηγετικής θέσης στον κόσμο και πρόκειται περί αυτοκτονίας. Και είναι η δεύτερη που ζούμε μετά το Brexit. Η ζημιά που κάνει ο Αμερικανός πρόεδρος στη χώρα και τους πολίτες του είναι τεραστίων διαστάσεων».
Θα ξεχάσουμε τον 20ό αιώνα;
Πάντως, αν ο 20ός αιώνας εκπαίδευσε χώρες όπως ο Καναδάς να στηρίζονται σε βορειοαμερικανικές βεβαιότητες, ο 21ος φαίνεται να θέτει εν αμβιβόλω αυτές τις βεβαιότητες. Η Ενωση, παρ’ όλες τις αστάθειές της, εμφανίζεται τώρα –παραδόξως;– ως καταφύγιο: μια δομή χτισμένη για να ξεπεράσει προσωπικότητες, προεδρίες ή λαϊκιστικές παρεκκλίσεις.
Τι θα σήμαινε λοιπόν για τον Καναδά να επιδιώξει την ένταξη στην Ε.Ε., ακόμα κι αν όλα περιοριστούν σε συμβολικό επίπεδο; Ισως όχι η ίδια η ένταξη, αλλά η υποβολή του ερωτήματος να είναι το ζητούμενο.
Ο Καναδάς σαν να λέει: Εξακολουθούμε να είμαστε μια χώρα που επιλέγει τους εταίρους της. Και ίσως είμαστε τώρα έτοιμοι να τους επιλέξουμε ξανά.
Πρόκειται για μια χειρονομία που δείχνει ένα δρόμο: τον αναπροσανατολισμό προς τις κοινές αξίες, τις κοινές προκλήσεις και, βεβαίως, τη θεσμική ωριμότητα. Σε μιαν εποχή όπου οι σύμμαχοι συμπεριφέρονται σαν αντίπαλοι και οι κανόνες ξαναγράφονται κατά το δοκούν, η… περιέργεια του Καναδά για την Ε.Ε. μοιάζει λιγότερο με πρόκληση και περισσότερο με ένα ήσυχο μανιφέστο.
Είναι σαν να λέει: Εξακολουθούμε να είμαστε μια χώρα που επιλέγει τους εταίρους της. Και ίσως είμαστε τώρα έτοιμοι να τους επιλέξουμε ξανά.
Κεντρική φωτογραφία: ©Shutterstock/AI generated
