Συνήθως μια οικονομική ύφεση επιβεβαιώνεται επίσημα από τις αρμόδιες αρχές αφού οι πρώτες επιπτώσεις στην αγορά έχουν ξεκινήσει να αποτυπώνονται. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, εν μέσω του δασμολογικού μπαράζ της κυβέρνησης Τραμπ, οι οικονομολόγοι παρακολουθούν ορισμένες ανησυχητικές ενδείξεις, που θα μπορούσαν να συνιστούν την είσοδο της οικονομίας σε κατάσταση ύφεσης.
Το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών (NBER) είναι ο επίσημος οργανισμός των ΗΠΑ που ασχολείται με το τι συνιστά μια ύφεση, λαμβάνοντας υπόψη διάφορους οικονομικούς δείκτες, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης. Ο οργανισμός ορίζει την ύφεση ως «σημαντική μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που εξαπλώνεται σε ολόκληρη την οικονομία, και η οποία συνήθως διαρκεί περισσότερο από μερικούς μήνες».
Οταν έγινε το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2007, η αμερικανική οικονομία είχε τεχνικά εισέλθει σε ύφεση από τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Ωστόσο, το NBER δεν την αναγνώρισε ως τέτοια μέχρι τον επόμενο Δεκέμβριο. Στο πιο πρόσφατο κραχ που πυροδοτήθηκε από την πανδημία, η ύφεση στην αμερικανική οικονομία είχε ξεκινήσει ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020, αλλά η επίσημη αναγνώριση έγινε από τις αρχές τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς.
Είναι λοιπόν πιθανό οι ΗΠΑ να βρίσκονται ήδη σε ύφεση, η οποία απλώς δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί από τις αρμόδιες αρχές; Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι υπάρχει μια τέτοια πιθανότητα, η οποία εκπορεύεται από την επιθετική δασμολογική πολιτική του Τραμπ. Ετσι, αναζητούν ενδείξεις που επιβεβαιώνουν ή μη την επιδείνωση της οικονομικής δραστηριότητας.
Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται ή βρεθούν σε ύφεση, αυτή τη φορά θα είναι διαφορετική από αυτές του πρόσφατου παρελθόντος
«Το αν σε δύο ή τρεις μήνες από τώρα, θα κοιτάμε πίσω και θα λέμε: “Ηταν οι ΗΠΑ σε ύφεση ή όχι;” θα είναι ένα πραγματικά σημαντικό ερώτημα. Αλλά επίσης, είναι απολύτως λογικό να λέμε: “Δεν χρειάζεται να περιμένω αυτές τις απαντήσεις για να καταλάβω αν η οικονομία γύρω μου σε τοπικό επίπεδο χειροτερεύει“», δήλωσε στην αμερικανική ιστοσελίδα Vox ο Μάικλ Μάντοβιτς, επικεφαλής οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Ρούσβελτ, ένα οικονομικό think tank.
Προσπαθώντας να «αποκρυπτογραφήσουν» την κατάσταση, οι οικονομολόγοι παρακολουθούν τρεις βασικές ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι οι επίσημοι οικονομικοί δείκτες θα επιδεινωθούν στο άμεσο μέλλον.
1. Πτώση στην κατανάλωση
Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται ή βρεθούν σε ύφεση, αυτή τη φορά θα είναι διαφορετική από αυτές του πρόσφατου παρελθόντος, εκτιμά ο Μάντοβιτς. Οπως εξηγεί, μια τωρινή ύφεση θα είναι άμεσο αποτέλεσμα των δασμών του Τραμπ, οι οποίοι ωθούν σε μείωση της κατανάλωσης. Στην πλειονότητα των οικονομικών κρίσεων, ήταν οι εξωτερικοί παράγοντες (πανδημία, φούσκες κ.τ.λ.) που αρχικά επηρέαζαν αρνητικά τις επιχειρήσεις και στη συνέχεια οι επιπτώσεις τους διαχέονταν στους καταναλωτές.
«Συνήθως, σκεφτόμαστε ότι τα πράγματα περνούν από την πλευρά των επιχειρήσεων προς τα κάτω και χτυπούν τον καταναλωτή. Σε αυτή την περίπτωση, είναι σχεδόν το αντίθετο. Είναι 100% το πλήγμα στην πλευρά των καταναλωτών, επειδή χτυπάμε αυτήν την πλευρά», αναφέρει ο Μάντοβιτς.
Καθώς οι καταναλωτές αναμένουν αύξηση των τιμών λόγω των δασμών, έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν αποτύπωσε ήδη ότι η καταναλωτική εμπιστοσύνη έπεσε κατά 11% τον Απρίλιο στο 50,8%, χαμηλότερα από ό,τι ήταν κατά τη διάρκεια της κρίσης που ξέσπασε το 2007 ή κατά τη διάρκεια της πανδημίας το 2020.
«Βλέπετε τις λιανικές πωλήσεις να αρχίζουν να αποδυναμώνονται σοβαρά και αυτό θα επιδεινωθεί καθώς θα αρχίσουν να εφαρμόζονται οι δασμοί», δήλωσε ο Χάρι Χόλζερ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τζορτζτάουν και συνεργάτης του Ινστιτούτου Brookings.
Μόλις η ζήτηση αποδυναμώνεται ακολουθούν αλυσιδωτές «αντιδράσεις»: Οι επιχειρήσεις μπορεί να «απαντήσουν» στη χαμηλότερη καταναλωτική ζήτηση και το υψηλότερο κόστος των προϊόντων τους (λόγω δασμών) με απολύσεις εργαζομένων. Αυτό θα μπορούσε να αυξήσει την ανεργία και ως εκ τούτου να περιορίσει το διαθέσιμο κεφάλαιο των πολιτών για ξόδεμα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
2. Αναταραχή στα αμερικανικά ομόλογα
Πριν ακόμα ο Τραμπ προβεί στην 90ήμερη παύση των περισσότερων από τους σαρωτικούς δασμούς που ανακοίνωσε πρόσφατα, οι αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων είχαν εκτοξευθεί στα ύψη. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί επενδυτές «έφυγαν» από τα αμερικανικά ομόλογα καθώς έχασαν την εμπιστοσύνη τους στην ισχύ της οικονομίας αλλά και του δολαρίου.
«Συνήθως όταν οι αγορές αναμένουν ύφεση, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια του Δημοσίου πέφτουν. Ωστόσο, εκτινάχθηκαν κατά πολύ την περασμένη εβδομάδα, επειδή άρχισε να επηρεάζεται και η εμπιστοσύνη στο δολάριο», δήλωσε ο Χόλζερ.
Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων συνεχίζουν να είναι ευμετάβλητες και στο άμεσο τουλάχιστον μέλλον δεν είναι πιθανή μια πλήρης ομαλοποίηση, σύμφωνα με τον οικονομολόγο, ακόμη και αν ο Τραμπ υποχωρήσει περαιτέρω στη δασμολογική πολιτική του.
Βασική αιτία της πιθανής αυτής καθυστέρησης στην ανάκαμψη θα είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης στην οικονομική πολιτική του Τραμπ. Ηδη, πολλοί επενδυτές αναρωτιούνται αν αξίζει τον κόπο να πάρουν το ρίσκο και να βάλουν περισσότερα χρήματα στην αμερικανική αγορά. Αυτή η αβεβαιότητα δεν πρόκειται να υποχωρήσει σύντομα.
3. Η τιμή της βενζίνης πέφτει απότομα
Οπως είναι αναμενόμενο, οι Αμερικανοί θέλουν να μειωθούν οι τιμές της βενζίνης, ώστε να πάρουν «ανάσα» από τις πληθωριστικές πιέσεις. Οι τιμές πράγματι μειώνονται ταχύτατα τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά αυτή η εξέλιξη δεν είναι καλή ένδειξη όσον αφορά την κατάσταση της οικονομίας.
Η μέση τιμή της βενζίνης στις ΗΠΑ είναι τώρα περίπου 3,02 δολάρια, η χαμηλότερη των τελευταίων ετών. Ο Λευκός Οίκος έχει υποστηρίξει ότι ο Τραμπ φέρνει μέσω της πολιτικής του την πολυπόθητη οικονομική ανακούφιση στα αμερικανικά νοικοκυριά. Ωστόσο, οι τιμές της βενζίνης δεν πέφτουν τόσο γρήγορα λόγω κάποιας συγκεκριμένης ενεργειακής πολιτικής της κυβέρνησης αλλά λόγω του γενικότερου δυσμενούς οικονομικού κλίματος που έχουν πυροδοτήσει οι δασμοί και ο εμπορικός πόλεμος με την Κίνα.
Σύμφωνα με τον Μάντοβιτς, η απότομη πτώση θα μπορούσε να σηματοδοτεί ότι «η παγκόσμια οικονομία κινείται γρήγορα προς τα κάτω». Διαχρονικά, τέτοιου τύπου πτώσεις στις τιμές της βενζίνης έχουν συνδεθεί με επιβράδυνση, αν όχι με ύφεση. Στην πανδημία, για παράδειγμα, οι τιμές έπεσαν επειδή οι άνθρωποι δεν μετακινούνταν. Από τη στιγμή που τώρα δεν υπάρχει κάτι άμεσο που να εμποδίζει τη μετακίνηση και άρα την κατανάλωση, η μείωση της τιμής θα μπορούσε να προμηνύει μια ασθενέστερη οικονομική δραστηριότητα.
