Μπορεί να μη μιλάμε για τη δίκη του αιώνα (συγκεκριμένα, του 2ου αιώνα μ.Χ.), αναφερόμαστε ωστόσο σε μια τόσο σοβαρή δίκη, που οι κατηγορούμενοι έφθασαν να καταδικάζονται για πλαστογραφία, οικονομική απάτη και ψευδή πώληση σκλάβων.
Είναι γεγονός πως η φοροδιαφυγή έχει την ίδια ηλικία με τη φορολογία, όμως οι συγκεκριμένες παραβάσεις θεωρούνταν ιδιαίτερα σοβαρές στο ρωμαϊκό δίκαιο και οι ποινές που μπορούσαν να επιβληθούν στους ενόχους κυμαίνονταν από πρόστιμα και καταναγκαστική εργασία σε αλατωρυχεία μέχρι και τη διαβόητη θανάτωση διά παράδοσης στα άγρια θηρία.
Οι κατηγορίες αναφέρονται σε έναν πάπυρο που ανακαλύφθηκε στην έρημο της Ιουδαίας πριν από δεκαετίες, αλλά δεν είχε αναλυθεί μέχρι προσφάτως. Περιέχει τις σημειώσεις του εισαγγελέα, καθώς και τα πρακτικά από μια δίκη. Σύμφωνα με τα όσα μας αποκαλύπτει το αρχαίο κείμενο, το σχήμα φοροδιαφυγής περιελάμβανε την πλαστογράφηση εγγράφων και την παράνομη πώληση και απελευθέρωση σκλάβων, όλα με σκοπό να αποφευχθεί η φορολογία στις αρμόδιες αρχές της απομακρυσμένης επαρχίας της Ιουδαίας και της Αραβίας, περιοχή που αντιστοιχεί περίπου στο σημερινό Ισραήλ και στην Ιορδανία.
Και οι δύο παραβάτες ήταν άνδρες. Ο ένας, ονόματι Γαδάλιας, ήταν γιος συμβολαιογράφου με διασυνδέσεις στην τοπική ελίτ. Εκτός από τις καταδίκες για εκβιασμό και πλαστογραφία, το ποινικό του μητρώο περιείχε ακόμη ληστείες, παρακίνηση σε εξέγερση και τέσσερις περιπτώσεις φυγοδικίας. Συνεργάτης του στο σχήμα φοροδιαφυγής ήταν κάποιος Σάουλος, που υποτίθεται ότι ήταν και ο «εγκέφαλος» της απάτης. Αν και η εθνικότητά τους δεν αναφέρεται ρητά, θεωρείται πολύ πιθανό λόγω των ονομάτων τους να ήταν Εβραίοι.
Το δικαστικό θρίλερ εκτυλίχθηκε περίπου το 130 μ.Χ. και το κείμενο που ήρθε στο φως αντανακλά την καχυποψία με την οποία έβλεπαν οι Ρωμαίοι τους Εβραίους υπηκόους τους.
Το δικαστικό θρίλερ εκτυλίχθηκε την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού, περίπου το 130 μ.Χ. «Ο πάπυρος αντανακλά την καχυποψία με την οποία έβλεπαν οι Ρωμαίοι τους Εβραίους υπηκόους τους», αναφέρει η Ανα Ντολγκάνοφ, ιστορικός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αυστρίας, που αποκωδικοποίησε τον πάπυρο. «Είναι πιθανόν οι φοροφυγάδες να εμπλέκονταν στην Μπαρ Κόχμπα [τελευταία θρησκευτική εξέγερση των Εβραίων εναντίον της Ρώμης] που έγινε λίγα χρόνια αργότερα», πρόσθεσε.
Κανείς δεν γνωρίζει πότε και από ποιον ανακαλύφθηκε ο πάπυρος, όμως η δρ Ντολγκάνοφ είπε πως πιθανότατα ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1950 από βεδουίνους εμπόρους αρχαιοτήτων. Υποπτεύεται πως ο τόπος ανακάλυψης είναι το φαράγγι Ναβάλ Χεβέρ κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, όπου οι αντάρτες βρήκαν καταφύγιο προσπαθώντας να ξεφύγουν από τους Ρωμαίους.
Καθώς έγινε λάθος στην καταχώρισή του, ο κύλινδρος που περιείχε τον πάπυρο των 133 γραμμών έμεινε για δεκαετίες απαρατήρητος στα αρχεία της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων, μέχρι που το 2014 μια καθηγήτρια από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ ανακάλυψε πως ήταν γραμμένος στα ελληνικά.
Λόγω του σύνθετου περιεχομένου αλλά και του ασυνήθιστου μεγέθους του συγκλήθηκε μια ομάδα μελετητών προκειμένου να διεξαχθεί μια πολλαπλή έρευνα εις βάθος. Η αποκρυπτογράφηση του παπύρου και η ανακατασκευή της περίπλοκης αφήγησής του αποτέλεσαν μεγάλες προκλήσεις για τη δρα Ντολγκάνοφ. «Τα γράμματα είναι μικροσκοπικά και πυκνά στοιβαγμένα, και τα ελληνικά είναι άκρως ρητορικά και γεμάτα τεχνικούς νομικούς όρους», είπε. Σε αντίθεση με έγγραφα όπως τα συμβόλαια, δεν υπήρχαν τυποποιημένες εκφράσεις που διευκόλυναν τη μετάφραση. «Σίγουρα δεν βοηθάει το γεγονός ότι έχουμε μόνο το δεύτερο μισό, ή και λιγότερο, του πρωτοτύπου», σχολίασε η δρ Ντολγκάνοφ.
Αυτό που την εξέπληξε περισσότερο στη δίκη, είπε, ήταν ο επαγγελματισμός των εισαγγελέων. Χρησιμοποίησαν επιδέξια ρητορικά σχήματα αντάξια του Κικέρωνα και του Κοϊντιλιανού και επέδειξαν άριστη γνώση των ρωμαϊκών νομικών όρων και εννοιών στα ελληνικά. Ο πάπυρος δεν αποκαλύπτει την τελική ετυμηγορία. «Αν ο Ρωμαίος δικαστής ήταν πεπεισμένος ότι επρόκειτο για σκληρούς εγκληματίες και ότι η εκτέλεση ήταν επιβεβλημένη, ο Γαδάλιας ως μέλος της τοπικής αστικής ελίτ μπορεί να έλαβε έναν πιο φιλεύσπλαχνο θάνατο με αποκεφαλισμό», δήλωσε η δρ Ντολγκάνοφ. «Σε κάθε περίπτωση, σχεδόν οτιδήποτε είναι καλύτερο από το να τον ρίξουν στις λεοπαρδάλεις».
