«Η Ευρώπη θα πρέπει να ελπίζει για το καλύτερο και να προετοιμάζεται για το χειρότερο», τονίζει στην «Κ» ο Τζέραρντ Μπέικερ, Editor-At-Large στη Wall Street Journal, αναλύοντας τους παράγοντες που οδηγούν το αντιευρωπαϊκό αίσθημα το οποίο έχει κατακλύσει τον Λευκό Οίκο. Ο Μπέικερ, ο οποίος θα μιλήσει στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών που θα διεξαχθεί από τις 9 έως τις 12 Απριλίου, θεωρεί ότι ο Αμερικανός πρόεδρος το εννοεί όταν μιλάει για το σενάριο μιας τρίτης θητείας, κόντρα στη συνταγματική πρόβλεψη των ΗΠΑ. Ο ίδιος ξετυλίγει τα δύο σενάρια για τη σχέση Τραμπ – Πούτιν και κατ’ επέκταση για το Ουκρανικό. Αναφέρεται επίσης στην κρίση της φιλελεύθερης τάξης και στον ρόλο των social media: «Παραπληροφόρηση υπήρχε πάντα και την παραπληροφόρηση δεν την πολεμάς με απαγορεύσεις αλλά με ακριβή πληροφόρηση».
– Ο Τραμπ δήλωσε θυμωμένος με τον Πούτιν και απείλησε με δασμούς τη Ρωσία, αν δεν συμβάλει στην προσπάθεια για κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία. Αρχίζει τώρα ο Αμερικανός πρόεδρος να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες της πολιτικής του; Διότι, κατά μία άποψη, όσο δεν στηρίζει την Ουκρανία τόσο παρέχει κίνητρο στη Ρωσία να συνεχίσει τις επιχειρήσεις της.
– Είναι δύο οι πιθανότητες εδώ. Μπορεί πράγματι να πίστευε ότι το Κρεμλίνο θα τον καλωσόριζε. Θα χαιρέτιζε την κλίση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης προς τη Ρωσία, θα αρκούταν με αυτά τα εδάφη στην Ουκρανία και θα συμφωνούσε σε μια, προσωρινή έστω, κατάπαυση του πυρός. Υπάρχει όμως και μία δεύτερη πιθανότητα. Μπορεί να σκέφτηκε ότι θα δοκίμαζε τη Ρωσία, θα έκανε τα πάντα για να δείξει ότι είναι πραγματικά φίλος της και στη συνέχεια θα περίμενε να δει τι θα κάνει ο Πούτιν. Και αν εκείνος δεν δεχτεί μια ειρηνευτική συμφωνία ούτως ή άλλως ευνοϊκή για τη Ρωσία, τότε θα αλλάξει και ο ίδιος στάση. Θα πάρει τη ρωσική απειλή στα σοβαρά και θα τιμωρήσει το Κρεμλίνο. Θα μπορούσε πράγματι να έχει συνειδητοποιήσει αυτό που πολλοί πίστευαν εξ αρχής, δηλαδή ότι ο Πούτιν θα έβαζε στην τσέπη τις παραχωρήσεις και θα συνέχιζε να πολεμάει. Δεν πρέπει να το αποκλείσουμε.
– Μέσα από την εξωτερική και οικονομική πολιτική της Ουάσιγκτον, γίνεται σαφές ότι ο πρόεδρος Τραμπ και η ομάδα του βγάζουν μια εμπάθεια απέναντι στην Ε.Ε. Ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι;
– Νομίζω ότι πηγάζει από δύο βασικά πράγματα. Πρώτον, ο Τραμπ θαυμάζει τη δύναμη και περιφρονεί την αδυναμία. Και θεωρεί την Ε.Ε. θεμελιωδώς αδύναμη, έναν ελλιπή θεσμό γεμάτο Ευρωπαίους που δεν θέλουν να πολεμήσουν και που εξαρτώνται από άλλους – από τις ΗΠΑ για την ασφάλεια, από τη Ρωσία για την ενέργεια, από την Κίνα για τις εξαγωγές και την ανάπτυξη. Και την ίδια ώρα, σύμφωνα με το σκεπτικό του, δεν θέλουν να ξοδέψουν χρήματα για τη δική τους άμυνα και έχουν μάλιστα εμπορικό πλεόνασμα σε βάρος των ΗΠΑ. Για να μιλήσω στη γλώσσα του Τραμπ, δεν φτάνει που είναι αδύναμη η Ευρώπη, τα έχει και όλα δωρεάν. Δεύτερον, υπάρχει μια ιδεολογική τοποθέτηση στο εσωτερικό του MAGA, την οποία ο Βανς πρεσβεύει περισσότερο από τον Τραμπ, που θέλει την Ευρώπη ως έναν πολιτισμό υπό κατάρρευση. Η τοποθέτηση αυτή έχει στο επίκεντρο της κριτικής την πολυπολιτισμικότητα και τη διαφορετικότητα. Άνθρωποι σαν τον Βανς θεωρούν ότι η Ευρώπη έχει παραδοθεί σε δεκάδες εκατομμύρια μετανάστες που καταστρέφουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και εγκαθιδρύουν ένα είδος χαλιφάτου. Θα πρέπει επίσης να λάβετε υπόψη ότι η Ευρώπη αντιπροσωπεύει για το σημερινό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα όλα όσα πρεσβεύει το Δημοκρατικό Κόμμα εδώ στις ΗΠΑ. Στα μάτια των Ρεπουμπλικάνων, πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ανοιχτά σύνορα, παγκόσμια ολοκλήρωση, wake ιδεολογία. Και νομίζω είναι αυτές οι δύο δυνάμεις στο εσωτερικό του GOP που οδηγούν τελικά αυτό το έντονα αντιευρωπαϊκό αίσθημα αυτήν τη στιγμή.
– Ορισμένοι θεωρούν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να είναι πιο υπομονετική με τον Τραμπ και να μην προβεί σε ενέργειες που θα γκρεμίσουν τις γέφυρες με την Ουάσιγκτον. Άλλοι πιστεύουν ότι η στρατηγική αυτονομία είναι μονόδρομος. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Ένα παλιό μότο στη διπλωματία, στη ζωή γενικότερα, είναι το ‘ελπίζω για το καλύτερο, προετοιμάζομαι για το χειρότερο’. Αυτό θα πρέπει να κάνει η Ευρώπη. Ο Τραμπ είναι πράγματι απρόβλεπτος. Και θεωρώ ότι ο ίδιος δεν συμμερίζεται απαραίτητα την άποψη πως η Ευρώπη είναι εχθρός. Του αρέσει ο Μακρόν, του αρέσει ο Στάρμερ, του αρέσει ξεκάθαρα η Μελόνι. Ο Βανς δεν θα μπορούσε να έχει φιλίες με κανέναν από αυτούς τους ανθρώπους. Ο Τραμπ αντιθέτως θα μπορούσε να πειστεί για κάποια πράγματα. Επομένως, υπάρχει η λογική που λέει «ας πληρώσω περισσότερα για την άμυνα, ας μειώσω την εμπορική ανισορροπία με τις ΗΠΑ, ας κάνω ό,τι μου ζητήσει ο Τραμπ». Και στην τελική, «δεν θα είναι εδώ για πάντα». Κατανοώ αυτήν την προσέγγιση, όμως νομίζω ότι θα ήταν επικίνδυνη. Καταρχάς, δεν θα εκπλαγώ καθόλου αν πράγματι βρει κάποιον τρόπο να παραμείνει και μετά το τέλος της δεύτερης θητείας του. Αλλά ακόμη και αν δούμε τους Δημοκρατικούς να κερδίζουν τις εκλογές του 2028, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν θα επιστρέψουμε εκεί που το άφησε ο Μπάιντεν. Ξέρετε, εδώ βρίσκεται και μέρος της πολιτικής ιδιοφυΐας του Τραμπ, ο οποίος έχει συλλάβει καλύτερα από κάθε άλλον το γεγονός ότι οι Αμερικανοί δεν βλέπουν πια την Ευρώπη με τον τρόπο που την έβλεπαν. Και σε όρους ασφάλειας, η στρατηγική προτεραιότητα είναι πλέον η Κίνα. Οι πόροι των ΗΠΑ για τη στήριξη της Ευρώπης θα είναι σε κάθε περίπτωση λιγότεροι απ’ ό,τι στο παρελθόν. Επομένως, θα ήταν καλό μεν οι Ευρωπαίοι να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις και να τους δουν πού θα τους πάει αυτό με τον Τραμπ. Αλλά η πραγματική συμβουλή στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι άλλη από το να οργανωθεί για τη στρατηγική της ασφάλεια και την οικονομική δυναμική της. Θα πρέπει τώρα να κάνει τις αλλαγές για τις οποίες όλοι εδώ και χρόνια μιλούσαν.
– Στο μεταξύ, προλάβατε μία από τις επόμενες ερωτήσεις μου. Φλερτάρει πράγματι ο Τραμπ με μια τρίτη προεδρική θητεία;
– Είμαι βέβαιος για αυτό. Αν και είναι ήδη ο γηραιότερος πρόεδρος που είχαν ποτέ οι ΗΠΑ, δείχνει να έχει πολλή ενέργεια. Όσο τρελό, όσο τρομακτικό, κι αν ακούγεται, ψάχνουν πράγματι τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να το πετύχουν. Επεξεργάζονται δυνατότητες όπως το να κατέβει υποψήφιος πρόεδρος ο Βανς και αντιπρόεδρος ο Τραμπ, να παραιτηθεί ο Βανς αμέσως μετά την εκλογή του και να πάρει τη θέση του ο Τραμπ. Ή ακόμη και το σενάριο να μην κατέβει ο ίδιος στις εκλογές, να παραιτηθεί ο εκλεγμένος αντιπρόεδρος, και να ορίσει ο εκλεγμένος πρόεδρος τον αντιπρόεδρο με έγκριση του Κογκρέσου. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν και μη συνταγματικοί τρόποι τους οποίους δεν αποκλείεται να εξετάσουν, με όσα έχουμε δει μέχρι στιγμής. Αν ήταν ξανά υποψήφιος το 2028, παρέμενε δημοφιλής, είχε τη συντριπτική υποστήριξη του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και ένα δικαστήριο έκρινε ότι αυτό παραβιάζει την 22η Τροπολογία, μιλώντας για τον Τραμπ, θα μπορούσε κάλλιστα να πει «πάω να το κάνω, και όποιος θέλει ας με σταματήσει». Δεν λέω ότι θα συμβεί. Λέω όμως ότι σε αυτό το σημείο το σκέφτονται πράγματι σοβαρά.
– Πάντως, οι μέχρι στιγμής πολιτικές του προοιωνίζουν αρνητικά αποτελέσματα για τις ίδιες τις ΗΠΑ, τουλάχιστον σύμφωνα με πληθώρα αναλύσεων, ιδίως στο σκέλος των δασμών. Αν υποθέσουμε ότι θα αποτύχει η ατζέντα του, δεν θα έχει αυτό συνέπειες για την πολιτική του απήχηση;
– Πράγματι, και βλέπουμε ήδη κάποια σημάδια αδυναμίας του Τραμπ στις δημοσκοπήσεις, ειδικότερα για τη οικονομία – συνολικά, είναι μεικτή η εικόνα. Επομένως, ήδη πολύ σύντομα βλέπουμε ότι μπορεί να υπάρξουν πολιτικές προεκτάσεις. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι πολλά από αυτά που κάνει ο Τραμπ, πέρα από τους δασμούς, είναι δημοφιλή στις ΗΠΑ – βλ. μετανάστευση.
– Ο Βανς τι ρόλο θα έχει στο μέλλον, υπό κανονικές συνθήκες;
– Θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από την απόδοση της κυβέρνησης Τραμπ. Εάν οι Ρεπουμπλικάνοι υστερούν πολύ στις δημοσκοπήσεις -εάν μεσολαβήσει ύφεση της οικονομίας και ούτως καθεξής- ο Βανς θα ζημιωνόταν. Δεν θα απέκλεια το ενδεχόμενο κάποιος σαν τον Ντόναλντ Τραμπ τζούνιορ να έβαζε υποψηφιότητα. Θα έπασχε μεν από το ίδιο πρόβλημα με τον Βανς, αλλά νομίζω ότι θα το σκεφτόταν να κατέβει. Ανάλογα με τις επιδόσεις που θα έχει αφήσει παρακαταθήκη η διοίκηση Τραμπ, θα μπορούσαμε να δούμε και στροφή σε υποψηφιότητες όπως η Νίκι Χέιλι ή ο Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος όμως συνδέεται αυτήν τη στιγμή με τη διοίκηση Τραμπ. Προφανώς, απέχουμε πολύ μέχρι τότε. Αυτήν τη στιγμή, θα έλεγα ότι ο Βανς έχει ένα μικρό πλεονέκτημα.
– Ορισμένοι αποδίδουν την πτώση των φιλελεύθερων δημοκρατικών κομμάτων σε έναν αντιπαραγωγικό ρόλο των social media. Τι λέτε;
– Δεν συμφωνώ με αυτό. Τα social media δημιουργούν ευρύτερα προβλήματα και με ανησυχεί περισσότερο ο ψυχολογικός και ψυχικός αντίκτυπος που έχουν ιδιαίτερα στους νέους. Δεν λέω ότι δεν υπάρχει πολιτικό ζήτημα. Τα social media διευκόλυναν τους ανθρώπους να απομονωθούν από εναλλακτικές θεωρήσεις του κόσμου. Για παράδειγμα, αν είσαι σήμερα συντηρητικός, μπορείς να είσαι βέβαιος ότι θα βλέπεις στον αλγόριθμο μόνο συντηρητικές απόψεις και ειδήσεις. Και αυτό είναι πράγματι πρόβλημα. Αλλά δεν κατηγορώ τα social media για το πρόβλημα της παραπληροφόρησης. Η παραπληροφόρηση ήταν μια αντίδραση στην κυριαρχία των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης που είχαν μια συγκεκριμένη πολιτική άποψη τα τελευταία 50 χρόνια, ιδίως στις ΗΠΑ. Αυτό είναι που οδήγησε στην έκρηξη της ενημέρωσης στα social media. Αλλά, σε έναν βαθμό, ζούσαμε σε έναν κόσμο παραπληροφόρησης για χρόνια πριν εμφανιστούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κι αυτό επειδή είχαμε μόνο τη μία εκδοχή της είδησης. Έχω ζήσει τη μισή ζωή μου πριν καν εμφανιστεί το ίντερνετ και ξέρω ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις τα fake news είναι να παρέχεις ακριβείς πληροφορίες. Μόνο έτσι πνίγεις τις ψευδείς ειδήσεις. Αν απαγορεύσεις ή λογοκρίνεις, δεν θα είσαι απλώς ανελεύθερος, αλλά δεν θα κάνεις και τη δουλειά. Το μόνο που θα καταφέρεις θα είναι να οδηγήσεις τους ανθρώπους που είναι επιρρεπείς στην παραπληροφόρηση σε όλο και πιο ακραία τμήματα του πολιτικού φάσματος.
