Στον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων των ταμείων συνοχής ύψους σχεδόν 400 δισ. ευρώ (2021-2027) προχωρά η Ευρωπαϊκή Ενωση, προκειμένου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, την άμυνα και να αντιμετωπίσει νέες «προκλήσεις», που αφορούν και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Τα ταμεία συνοχής, που αφορούν σχεδόν το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, σήμερα κατευθύνονται στην οικονομική σύγκλιση εντός του «μπλοκ» και κυρίως, την ενίσχυση των περιφερειών των κρατών-μελών.
Εν μέσω όμως ενός ολοένα ασταθούς και απρόβλεπτου κόσμου, οι Βρυξέλλες προσανατολίζονται πλέον στην ενίσχυση της άμυνας, αλλά και στην αντιμετώπιση των νέων «προκλήσεων». Πρόκειται, άλλωστε, για μια δέσμευση της προέδρου της Κομισιόν για ανακατατεύθυνση των κονδυλίων της συνοχής προς την άμυνα κατά την πρόσφατη παρουσίαση των χρηματοδοτικών «εργαλείων», που θα διευκολύνουν πλέον τα κράτη-μέλη να επενδύσουν στην αμυντική τους βιομηχανία.
Μια μεσοπρόθεσμη αναθεώρηση του προγράμματος ύψους 392 δισ. για την περίοδο 2021-2027 «προσφέρει μια ευκαιρία… να επικεντρωθούν τα προγράμματα συνοχής στις νέες επείγουσες προκλήσεις» αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο.
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι «προκλήσεις» για την Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν πλέον αλλάξει, παραδέχθηκε εξάλλου ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν Ραφαέλε Φίτο και προσδιόρισε τις νέες πέντε στρατηγικές προτεραιότητες:
α. στέγαση,
β. ανθεκτικότητα υδάτων (water resilience),
γ. άμυνα & ασφάλεια,
δ. ανταγωνιστικότητα,
ε. ενεργειακή μετάβαση.
Για τον λόγο αυτό, τα κράτη-μέλη καλούνται πλέον σε εθελοντικό -ωστόσο- επίπεδο «να επενδύσουν στις ευρωπαϊκές στρατηγικές προτεραιότητες» και να επαναπρογραμματίσουν μέρος των κονδυλίων από τα ταμεία συνοχής σε νέες επενδύσεις, διατηρώντας πάντως τις βασικές αρχές της πολιτικής συνοχής, που αφορούν κατά κύριο λόγο τη μείωση «των οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων».
Σε ό,τι αφορά την ανταγωνιστικότητα, όπως ανέφερε στη σχετική συνέντευξη Τύπου ο Ιταλός εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, στόχος είναι να καλυφθούν τα «κενά» καινοτομίας και να ενισχυθούν οι στρατηγικές τεχνολογίες (ιδιαίτερα μέσω της σχετικής ευρωπαϊκής πλατφόρμας STEP).
Για την άμυνα, επιτρέπεται πλέον στα κράτη-μέλη να επαναπρογραμματίσουν τα κονδύλια για να ενισχύσουν τις παραγωγικές ικανότητες των αμυντικών εταιρειών αλλά και να δοθούν χρήματα στην κατασκευή «ανθεκτικών υποδομών» στο πλαίσιο της λεγόμενης στρατιωτικής κινητικότητας.
Μεγάλη έμφαση δίνεται από την Κομισιόν στην προσιτή στέγαση (affordable housing). Σύμφωνα με τον Ραφαέλε Φίτο, όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. του έχουν ήδη επισημάνει πως το ζήτημα αποτελεί βασική τους προτεραιότητα. «Αλλωστε το 75% των Ευρωπαίων πολιτών ζουν σε πόλεις» είπε χαρακτηριστικά και «βασικό πρόβλημα είναι ο υπερπληθυσμός τους».
Σχετικά με τη λεγόμενη ανθεκτικότητα των υδάτων (water resilience) ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν ανέφερε ότι βασικά ζητήματα θα είναι πλέον η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πλημμυρών μέσω δηλαδή του επαναπροσδιορισμού των κονδυλίων, αλλά και αντίστοιχα, της ξηρασίας σε αρκετές περιφέρειες των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Και η ενεργειακή μετάβαση παραμένει προτεραιότητα με τα κονδύλια να ανακατευθύνονται σε επενδύσεις για την προώθηση ενεργειακών διασυνδέσεων, καθώς και την ανάπτυξη για παράδειγμα, υποδομών επαναφόρτισης.
Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση, η Κομισιόν επισημαίνει ότι ενώ «όλα τα έργα συνοχής που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Ε.Ε. θα δικαιούνται έως και 30% προχρηματοδότηση, προγράμματα συνοχής, τα οποία θα μεταφέρουν τουλάχιστον το 15% των συνολικών κονδυλίων τους στις στρατηγικές προτεραιότητες θα έχουν υψηλότερο επίπεδο προκαταβολής», ενώ προσφέρεται χρηματοδότηση κατά 100% από την Ε.Ε. ακριβώς στους πέντε τομείς στρατηγικής.
Στόχος της Κομισιόν είναι να ολοκληρωθεί η διαδικασία επαναπρογραμματισμού της ενδιάμεσης αναθεώρησης με τα κράτη-μέλη και τις περιφέρειες το 2025, ώστε τα νέα προγράμματα να ξεκινήσουν να εφαρμόζονται στις αρχές του 2026.
Ποιοι τομείς ενδιαφέρουν την Ελλάδα
Σε ερώτηση της «Κ» για το εάν έχει ενημερωθεί ήδη από τις ελληνικές αρχές –καθώς βρέθηκε στην Ελλάδα και επισκέφθηκε κατά δήλωσή του αρκετά ελληνικά νησιά–, για το πού επιδιώκουν να ανακατευθύνουν τους πόρους των ταμείων συνοχής, ο κ. Φίττο ανέφερε ότι στις σχετικές συζητήσεις επικοινωνήθηκε η σειρά των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Κομισιόν.
«Ενημερώσαμε ήδη τις ελληνικές αρχές με τις προτάσεις μας, όπως κάναμε και με άλλες [εθνικές αρχές]» είπε ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν για να εξηγήσει ότι στόχος ήταν να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή επικοινωνία των στρατηγικών προτεραιοτήτων, τόσο για τις πόλεις, όσο και για τα νησιά, «που αποτελούν μια ακόμα σημαντική προτεραιότητά μας».
«Επομένως, από τη μία πλευρά πρέπει να προσαρμόσουμε την τρέχουσα πολιτική των ταμείων συνοχής κατά την τρέχουσα περίοδο και από την άλλη να προετοιμάσουμε το μέλλον του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (MFF) για να διασφαλίσουμε ότι οι πόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο όσον αφορά τις νέες στρατηγικές που θα προκύψουν και οι οποίες θα παρουσιαστούν στις προσεχείς συνεδριάσεις» ανέφερε ο κ. Φίτο για να προσθέσει ότι «στο πλαίσιο αυτό πιστεύω ότι τα νησιά και οι ιδιαιτερότητές τους θα είναι προτεραιότητες».
Σύμφωνα με πηγή από την Κομισιόν, κατά τις πρόσφατες συναντήσεις του με την ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα, ο κ. Φίτο ενημερώθηκε ότι την Ελλάδα ενδιαφέρουν οι τομείς της στέγασης, της ενέργειας, της ανταγωνιστικότητας καθώς και της ανθεκτικότητας των υδάτων (water resilience).
