Επί 33 ολόκληρα χρόνια, η Μάργκα Αγκουιλάρ δεν άργησε ποτέ να πληρώσει το ενοίκιο για το διαμέρισμά της στο κέντρο της Βαρκελώνης. Ο ιδιοκτήτης της μοντερνιστικής πολυκατοικίας στην οποία διέμενε φερόταν πάντα σε αυτήν αλλά και τους άλλους ενοικιαστές με τον καλύτερο τρόπο και στο πλαίσιο αυτό διατηρούσε τα ενοίκια σε λογικά επίπεδα.
Οταν όμως ο ιδιοκτήτης πέθανε, η ζωή της κ. Αγκουιλάρ ανατράπηκε απότομα. Ενα ολλανδικό fund επιχείρησε αμέσως να αγοράσει όλο το κτίριο με σκοπό τη βραχυχρόνια μίσθωση των διαμερισμάτων. Σε σύντομο διάστημα, οι ενοικιαστές έλαβαν ειδοποιητήρια έξωσης, ζητώντας τους να αποχωρήσουν τον επόμενο μήνα. «Τα πόδια μου άρχισαν να λυγίζουν», είπε η κ. Αγκουιλάρ, της οποίας ο 92χρονος πατέρας είχε μετακομίσει μαζί της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Δεν ξέρουμε πού θα πάμε. Δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να ζήσουμε οπουδήποτε αλλού», προσθέτει.
Αυτή είναι η πραγματικότητα για πολλούς ανθρώπους στη Βαρκελώνη. Η Ισπανία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια οξεία στεγαστική κρίση, από τις πιο σοβαρές στην Ευρώπη. Από το 2015, σχεδόν το ένα δέκατο των διαθέσιμων κατοικιών της χώρας είτε πουλήθηκε σε funds είτε μετατράπηκε σε ενοικιαζόμενους χώρους για τουρίστες.
Η έλλειψη κατοικιών έχει συμβάλει στην αύξηση των τιμών τόσο στα ενοίκια όσο και στις πωλήσεις, με ρυθμό πολύ ταχύτερο από την άνοδο των μισθών. Ετσι, πολλά σπίτια που στο παρελθόν θεωρούνταν οικονομικά προσιτά, πλέον καθίστανται απρόσιτα για πολλούς.
Με την καλοκαιρινή τουριστική περίοδο να πλησιάζει, οι τοπικές αρχές της Βαρκελώνης συνεχίζουν να ψάχνουν λύσεις στη στεγαστική κρίση. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών για να αποκτήσουν οι κάτοικοι σπίτια σε προσιτές τιμές, τα funds φαίνεται πως έχουν βρει τρόπους να παρακάμπτουν τους περιορισμούς.
«Η στέγαση είναι δικαίωμα, όχι επιχείρηση»
Στο πλαίσιο αυτό, οι ειδικοί του κλάδου εκτιμούν ότι απαιτείται χρόνος ώστε να περιοριστεί ένα τόσο πολύπλευρο πρόβλημα, το οποίο έχει πλέον γιγαντωθεί στη Βαρκελώνη. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Καταλονίας, Σαλβαδόρ Ιλα, δηλώνει ότι «η στέγαση πρέπει να είναι δικαίωμα και όχι επιχείρηση». Επομένως, όπως αναφέρει, «η ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος είναι επείγουσα».
Η κατάσταση τα τελευταία χρόνια στη Βαρκελώνη αντικατοπτρίζεται και σε πολλές ακόμα ευρωπαϊκές πόλεις, με τις τοπικές βέβαια ιδιαιτερότητες της καθεμίας. Τα ακίνητα αντιμετωπίζονται περισσότερο ως επένδυση παρά ως μέσο στέγασης.
Η αύξηση του τουρισμού και των ψηφιακών νομάδων, ιδιαίτερα μετά την πανδημία, έχει κάνει πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων να προτιμούν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις οι οποίες είναι πιο κερδοφόρες έναντι των μακροχρόνιων ενοικιαστών.
Το 2023, ένας στους 10 Ευρωπαίους ξόδευε το 40% ή περισσότερο του εισοδήματός του για τη στέγαση.
Ετσι, οι μεγάλες πόλεις χρειάζονται περισσότερες διαθέσιμες κατοικίες, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το υψηλό κόστος και οι περίπλοκοι οικοδομικοί κανονισμοί έχουν θέσει όρια στον ρυθμό κατασκευής νέων ακινήτων. Παράλληλα, ο εξαιρετικά διαδεδομένος θεσμός της κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη κατά τις προηγούμενες δεκαετίες έχει πλέον συρρικνωθεί αισθητά καθώς πολλά από αυτά τα ακίνητα πουλήθηκαν από τις κυβερνήσεις σε ιδιώτες.
Σύμφωνα με τους New York Times, το πρόβλημα της οικονομικής προσιτότητας ακινήτων έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες ανισότητας στην Ευρώπη. Τα ενοίκια στην Ευρωπαϊκή Ενωση αυξήθηκαν κατά 20% μέσα σε 10 χρόνια και οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 10%, όπως αναφέρουν στοιχεία της Eurostat. Το 2023, ένας στους 10 Ευρωπαίους ξόδευε το 40% ή περισσότερο του εισοδήματός του για τη στέγαση.
Κοινωνική στέγαση με πλαφόν ενοικίου
Ενδεικτικό της έντασης του προβλήματος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είναι ότι η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προχώρησε πρόσφατα στον διορισμό του πρώτου επιτρόπου της Ενωσης ειδικά για το θέμα της στέγασης.
Οι δήμαρχοι 15 μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, μεταξύ των οποίων το Παρίσι, η Ρώμη, η Βαρκελώνη και το Αμστερνταμ, «ένωσαν» τις φωνές τους για να παροτρύνουν τις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν τη στεγαστική κρίση με τον ίδιο επείγοντα χαρακτήρα όπως η άμυνα για την Ουκρανία. «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια απειλή στα σύνορά της από την επιθετικότητα της Ρωσίας. Αλλά αντιμετωπίζουμε επίσης μια εσωτερική απειλή, η οποία είναι η αύξηση της ανισότητας λόγω της έλλειψης προσιτής στέγης», δήλωσε στους New York Times, ο δήμαρχος Βαρκελώνης, Τζομ Κολμπόνι.
Η «ανισότητα» αυτή έχει προκαλέσει και κοινωνική ένταση στην πρωτεύουσα της Καταλονίας. Οι καταλήψεις σε ακίνητα έχουν γίνει ένας βασικός τρόπος διαμαρτυρίας με φόντο την όξυνση της στεγαστικής κρίσης. Το θέμα έχει γιγαντωθεί τόσο ώστε η πρόσβαση στη στέγαση βρίσκει πλέον κεντρικό ρόλο στα προεκλογικά προγράμματα των υποψήφιων δημάρχων. Και σε επίπεδο περιφέρειας η τοπική κυβέρνηση της Καταλονίας προωθεί την κατασκευή περισσότερων κατοικιών.
Σε έναν λόφο πάνω από το κέντρο της Βαρκελώνης, κατασκευάζεται ένα πενταώροφο κτίριο κατοικιών σε έκταση που έχει παραχωρήσει η καταλανική κυβέρνηση. Μια ιδιωτική κατασκευαστική εταιρεία, η Arcadia PLA, είχε κερδίσει έναν δημόσιο διαγωνισμό ύψους 1,8 εκατομμυρίων ευρώ για τη δημιουργία 15 «πράσινων» διαμερισμάτων με πλαφόν στο ανώτατο όριο ενοικίου. Τριάντα παρόμοια έργα βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης, με πολλά από αυτά να ξεπερνούν τα 60 διαμερίσματα έκαστο.
Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα, Κάρλες Μας ο οποίος εργάζεται για την καταλανική κυβέρνηση, τα πρότζεκτ αυτά αποτελούν μέρος του ευρύτερου σχεδίου για την επέκταση των κοινωνικών κατοικιών της περιοχής. Ωστόσο, δεδομένου του μεγέθους της κρίσης, «πρέπει να γίνουν περισσότερα», τονίζει ο Μας. «Πρέπει να βρούμε τρόπους να κινηθούμε ταχύτερα», σημειώνει.
